|راضيه فراهاني|
پس از خروج آمريکا از برجام و عدم اجراي تعهدات برجامي از سوي اروپا، ايران نيز طي گام‌هايي تعهدات خود در برجام را کاهش داد. طبق گفته کارشناسان با برداشتن گام چهارم توسط ايران در واقع چيزي از برجام باقي نخواهد ماند. اروپا که خود متولي اين توافق است از نقض آن بسيار در هراس است چرا که ديگر کشورها نمي‌توانند به سخنان و تصميمات آن اعتماد داشته و با آنها توافق‌نامه‌اي امضا کنند. به همين جهت از هر راهي درصدد توقف ايران در برداشتن گام چهارم است. دولت فرانسه چندي پيش از طرحي براي نجات توافق هسته‌اي و پايان دادن به تنش‌ها ميان ايران و آمريکا سخن گفت. همچنين روز گذشته خبري مبني بر طرحي مشترک ميان ژاپن و فرانسه براي دادن وام ۱۸/۴۲ ميليارد دلاري به ايران براي تأمين مواد غذايي و دارويي ارائه داده‌اند. نکته حائز اهميت آنجاست که طبق توافق برجام بايد تمام تحريم‌ها از ايران برداشته شود اما طرف مقابل ايران نه ‌تنها تحريم‌ها را بر ايران بازگرداند بلکه وعده‌هاي سطح پايين اعتبار مالي به ايران مي‌دهد. اين درحالي است که ايران مي‌تواند نيازهاي غذايي و دارويي خود را از راه‌هاي ديگر رفع کند. طرف مقابل ايران تنها با اين وعده‌ها قصد دارد تا ايران را به‌گونه‌اي ديگر از ادامه کاهش تعهدات برجامي متوقف کند. يک کارشناس مسائل بين‌الملل معتقد است: «اين خط اعتباري تنها طرح فريب جديدي براي ايران است و ما بايد گام چهارم را با کاهش تعهدات هسته‌اي بسيار قدرتمندانه‌اي برداريم». در ادامه مشروح اين گفت‌وگو را با «رسالت» بخوانيد.
* خط اعتباري ژاپن و فرانسه طرح فريب جديدي است
مهدي محمدي ،کارشناس مسائل راهبردي دراين‌باره به «رسالت» گفت: «اولويت مشترک آمريکا و اروپا ممانعت از تداوم روند کاهش تعهدات برجامي، توقف اقدامات ايران در کاهش تعهدات برجامي و متوقف کردن کارزار اقدامات نامتقارن ايران در منطقه است که طي ۵ ماه گذشته ضربات قابل توجهي به غرب و متحدين منطقه‌اي آمريکا به تلافي تحريم‌هايي که جنگ اقتصادي عليه ايران راه انداخت، زده است.»
وي تصريح کرد: «درحال حاضر اولويت طرف مقابل به‌هيچ‌وجه کاهش تحريم‌ها يا پايبندي کامل به تعهدات برجامي نيست. در واقع فاصله بزرگي ميان اولويت‌هاي ايران و طرف‌هاي مقابل وجود دارد. ايران خواهان بازگشت کامل طرف‌هاي مقابل به برجام، پايبندي کامل طرف مقابل به تعهدات، جبران خسارت‌هاي ايران به سبب راهبرد فشار حداکثري آمريکا و متوقف شدن استراتژي فشار حداکثري آمريکا عليه ايران است؛ درحالي‌که هدف طرف مقابل تنها به نتيجه رساندن استراتژي فشار حداکثري عليه ايران از طريق وادار کردن ايران به پايبندي کامل به برجام و پذيرش مذاکرات جامع براي فراتر بردن برجام از موضوع هسته‌اي و سرايت دادن الگوي برجام به حوزه‌هاي موشکي و منطقه‌اي است. ما در درگيري پارادايمي بزرگ قرار داريم و ديدگاه‌هاي طرفين به‌قدري با يکديگر فاصله دارد که هيچ زمينه مشترکي براي به نتيجه رسيدن ديپلماسي تا زماني که يکي از طرفين به‌ صورت اساسي ديدگاه‌هاي خود را تعديل کند، وجود نخواهد داشت.»
اين کارشناس مسائل بين‌الملل با تأکيد بر اين‌که در حال حاضر اولويت فرانسه جلوگيري از برداشته شدن گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌اي در ۱۵ آبان است، افزود: «اين گام از نظر فني گامي تعيين‌کننده خواهد بود چراکه مي‌تواند به خروج فني ايران از برجام منجر شود. ايران مي‌تواند ازنظر حقوقي چارچوب برجام را حفظ کند اما اگر گام چهارم به ‌اندازه کافي قدرتمندانه برداشته شود از نظر فني چيز زيادي از برجام باقي نخواهد ماند. ژان ايو لودريان، وزير خارجه فرانسه چندي پيش اعلام کرده بود اولويت فرانسوي‌ها درحال حاضر جلوگيري از برداشته شدن گام چهارم کاهش تعهدات توسط ايران است.»محمدي افزود: «طراحي يک خط اعتباري مشترک بين فرانسه و ژاپن براي منصرف کردن ايران از برداشتن گامي تعيين‌کننده در ۱۵ آبان است. اشکالاتي که به اين پروژه وجود دارد همان اشکالاتي است که به طرح فرانسوي‌ها وجود داشت. نخست، چيزي که ايران مي‌خواهد تنها بازگشت کامل طرف‌هاي برجام به توافق و رفع کامل تحريم‌ها است نه يک خط اعتباري که قرار است از طريق INSTEX هزينه شود. ايران در نهايت مي‌تواند غذا و داروي موردنياز را از روش‌هاي ديگر تأمين کند.»
وي ادامه داد: «مهم‌ترين درخواست‌هاي طرف مقابل از ايران؛ توقف کمپين اقدامات نامتقارن به‌ويژه متوقف شدن جنگ يمن و پذيرش مذاکرات جامع و مذاکرات فراهسته‌اي از جانب ايران است. اين امتيازات بسيار بزرگي است که حتي با بازگشت کامل طرف مقابل به برجام نيز ايران نبايد چنين امتيازهايي به‌طرف مقابل ارائه دهد؛ چراکه اساساً اين امتيازها فاقد منطق استراتژيک هستند.»
کارشناس مسائل راهبردي ادامه داد: «توقف جنگ يمن اصلي‌ترين جبهه مقاومت عليه دشمن را غيرفعال خواهد کرد و پذيرش مذاکرات فرابرجامي توجيهي به طرف مقابل براي تشديد تحريم‌ها و فشارها براي وادار کردن ايران به پذيرش توافقي جديد خواهد بود، بنابراين درخواست‌هاي طرف مقابل از ايران، غيرممکن است. نه در ازاي ۱۸ ميليارد خط اعتباري و نه در ازاي هيچ امتيازي ايران نمي‌تواند اين درخواست‌ها را تأمين کند و در صورت تأمين آنها تنها وارد يک باتلاقي از بحران‌هاي امنيت ملي خواهد شد که بيرون آمدن از آن شايد هرگز امکان‌پذير نباشد.»
محمدي گفت: «تصور مي‌کنم ما با طرح فريب جديدي روبه‌رو هستيم و ايران بايد گام چهارم را با کاهش تعهدات هسته‌اي به نحو بسيار قدرتمندانه‌اي بردارد. ما بايد به‌جاي تفکر درباره يک معامله جديد به فکر روش‌هايي باشيم که اساساً از معامله با آمريکا و اروپا بي‌نياز شويم، چراکه اين روش‌ها طي سال‌هاي گذشته کارآمدي خود را نشان داده و ما براي ادامه روند توسعه اساسا نياز به توافقاتي مانند برجام نداريم.»
اين کارشناس مسائل راهبردي در پايان گفت: «ايران بايد راهبرد خلاص شدن از برجام و زيرساخت‌هاي مذاکراتي که منجر به توافقاتي مانند برجام مي‌شوند را در پيش بگيرد و تصور مي‌شود در حال حاضر فضا براي چنين حرکتي از جانب ايران آماده است.»