|معصومه شمسيني غياثوند|
«اکسپو ۲۰۲۰ »نام يک نمايشگاه جهاني ثبت شده توسط دفتر بين‌المللي نمايشگاه‌ها در پاريس است. اين رويداد بين‌المللي پس از مسابقات جام جهاني فوتبال و المپيک سومين رويداد مهم جهان است به گونه‌اي که اکسپوها را المپيک فرهنگ ملل ناميده‌اند. تاکنون ۶۰ اکسپو در ۲۴ شهر جهان برگزار شده است که آخرين آن در سال ۲۰۱۵ در ميلان ايتاليا بوده است.
کشور امارات متحده عربي امکان برگزاري اين نمايشگاه را براي سال ۲۰۲۰ به دست آورده است و پيش‌بيني مي‌شود که ميزباني اين نمايشگاه ۲۳ ميليارد دلار براي اين کشور سود به همراه خواهد داشت. اين معادل يک‌چهارم توليد ناخالص داخلي دبي است اين در حالي است که با توجه به شرايط اقتصادي کشور بسياري از فعالان بخش صنايع دستي تمايلي براي حضور در اين نمايشگاه ندارند.
شعار اصلي اکسپو در اين دوره «پيوند ذهن‌ها و خلق آينده» و شعار فرعي آن «فرصت‌ها، تحرک و پايداري» است. همچنين بالغ بر ۱۹۰ کشور و سازمان بين‌المللي اعلام آمادگي کرده‌اند در اکسپوي ۲۰۲۰ دبي حضور داشته باشند که اين امر با توجه به نزديکي ايران به امارات فرصت مغتنمي براي معرفي ظرفيت‌ها و بازاريابي حوزه صنايع دستي و گردشگري کشور را به همراه دارد.
بهمن حسين‌زاده، مديرعامل شرکت نمايشگاه‌هاي بين‌المللي با اشاره به برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده براي حضور ايران در نمايشگاه اکسپو ۲۰۲۰ امارات مي‌گويد: «اکسپو يکي از پر مخاطب‌ترين رويدادهاي جهان است، مذاکرات سازنده‌اي با طرف اماراتي انجام شده و ايران در يکي از بهترين نقاطي که اکسپوي ۲۰۲۰ برگزار مي‌شود، صاحب غرفه خواهد بود.»
به گفته مديرعامل شرکت نمايشگاه‌هاي بين‌المللي ايران، «در طراحي غرفه ايران در نمايشگاه اکسپو ۲۰۲۰، سعي شده تمامي جاذبه‌هاي تاريخي، فرهنگي، توانمندي‌ها و جذابيت ايران معرفي شود و مخاطبان اين نمايشگاه بتوانند در همان محل ويزاي ورود به ايران و بليت پرواز به ايران را تهيه و به ايران سفر کنند.»
*برنامه‌ريزي جهت تشکيل ستاد داخلي اکسپو ۲۰۲۰
چند ماهي از شکل‌گيري وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي مي‌گذرد و بايد ديد آيا اين وزارتخانه خواهد توانست به مشکلات و چالش‌هاي مربوط به صنعت گردشگري و صنايع دستي رسيدگي کند. ولي تيموري که به عنوان معاون گردشگري وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي منصوب شده است، مي‌گويد: « بي‌شک با برگزاري اين نمايشگاه فرصتي طلايي پيش روي بخش خصوصي و ذي‌نفعان هر سه حوزه ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري براي فروش محصولات، عرضه توانمندي‌ها و ارتباط با مخاطبان و بازارهاي هدف ايجاد مي‌شود.» اين در حالي است که به عقيده بسياري از کارشناسان صنايع دستي و گردشگري دستاوردهاي اين نمايشگاه بستگي به ميزان تلاش مسئولان در وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي دارد. اميرپويان رفيعي شاد، دبير و عضو هيئت مديره انجمن صنفي دفاتر سفر هوايي، گردشگري و زيارتي استان تهران در گفت‌وگو با «رسالت» مي‌گويد: « هرچند که زمان زيادي تا برگزاري نمايشگاه باقي است اما نياز است با برنامه‌ريزي دقيق و ارائه طرح در اين فاصله زماني از فرصت باقي مانده نهايت استفاده را برد.»دبير و عضو هيئت مديره انجمن صنفي دفاتر سفر هوايي، گردشگري و زيارتي استان تهران مي‌افزايد: « نمايشگاه‌هاي از اين دست فرصتي براي حضور جهاني و جذب گردشگر است اما اينکه چقدر از اين فضا استفاده کنيم به سياست‌هاي وزارت ميراث فرهنگي،گردشگري و صنايع دستي باز مي‌گردد و اميدواريم از اين شرايط استفاده شود و اميدوار هستيم که اين نمايشگاه در ايران برگزار شود نه اينکه از سرريز گردشگر در ساير کشورها بهره ببريم اين فرصت بايد در کشور براي جذب گردشگر فراهم شود. »
وي در رابطه با دستاوردهاي اين نمايشگاه براي کشور مي‌گويد: «اين اتفاق مهمي در بين کشورهاي جهان است و به نوعي موجب ورود گردشگران از ساير کشورها به دبي خواهد شد. با توجه به امتياز همسايگي كه با کشور امارات داريم براي ما دستاوردهايي در زمينه گردشگري و صنايع دستي خواهد داشت اگر از اين فرصت‌ها استفاده شود.»
دبير و عضو هيئت مديره انجمن صنفي دفاتر سفر هوايي، گردشگري و زيارتي استان تهران با اشاره به ويژگي‌هاي اين نمايشگاه و موقعيت جغرافيايي آن در منطقه خليج فارس
تأکيد کرد: « اين نمايشگاه از نظر ساختار فرهنگي و موقعيت جغرافيايي و مخصوصا با صنايع دستي جنوب ايران هم سازگار است و با توجه به تمايلات گردشگران اين نمايشگاه براي صنايع دستي کشور ما نيز تأثيرگذار است.»با توجه به اينکه نمايشگاه اکسپو يکي از پر مخاطب‌ترين رويدادهاي جهان است و ۲۵ ميليون بازديد‌کننده اين نمايشگاه، مي‌توانند مخاطب غرفه ايران قرار گيرند لازم است که برنامه‌ريزي‌هاي هدفمندي از سوي مسئولان در نظر گرفته شود. پويا محموديان، معاون صنايع دستي و هنرهاي سنتي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي معتقد است: «براي بازي‌هاي جهاني، اکسپو ۲۰۲۰ و جام جهاني قطر، مي‌توان توليدات صنايع‌دستي را عرضه و ارائه کرد. رايزني‌هايي با کشورهاي مختلف حاشيه خليج‌فارس مانند عمان، براي صادرات و عرضه صنايع‌دستي ايران صورت گرفته است.
اکسپو، به عنوان يک رويداد مهم اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي مي‌تواند محلي براي معرفي ظرفيت‌ها و دستاوردهاي هر صنايع دستي و گردشگري کشور باشد. برگزاري اين رويداد در کشوري اسلامي با فاصله مسافتي کوتاه از ايران جملگي فرصتي ممتاز و ويژه براي ايران است اين در حالي است که بخش خصوصي تمايل چنداني براي حضور در اين نمايشگاه را ندارد.
*عدم ثبت نام اعضاي اتحاديه صنايع دستي در اکسپو
سيد محمد عبدالهي، رئيس اتحاديه فروشندگان صنايع دستي و اشياي قديمي در گفت‌وگو با «رسالت» با بيان اينکه تا کنون هيچ کدام از اعضاي اين اتحاديه براي حضور در نمايشگاه اکسپو۲۰۲۰ ثبت نام نکرده‌اند، مي‌گويد:
« شرکت ايران در اين نمايشگاه بايد به صورت هدفمند و با برنامه ريزي باشد تا تجربيات آن به کشور منتقل شود در غير اين صورت اگر خروجي نداشته باشد موفقيتي براي بخش صنايع دستي ما به همراه نخواهد داشت.»
وي، تحريم‌ها و شرايط نامناسب اقتصادي را دليل عدم حضور اعضاي اين اتحاديه در نمايشگاه اکسپو ۲۰۲۰ مي‌داند و اظهار داشت: « با توجه به افزايش نرخ ارز بسياري از اعضاي اتحاديه صنايع دستي براي حضور در اين نمايشگاه تمايلي ندارند چرا که از جبران هزينه شرکت در اين نمايشگاه مطمئن نيستند و ريسک آن را نمي‌پذيرند.»
عبدالهي، با بيان اينکه در طول سال‌هاي اخير مواد اوليه صنايع دستي از کشورهاي خارجي وارد ‌شده است و تحريم‌ها هزينه‌ها را افزايش داده است، گفت: « بسياري از کالاهاي اوليه صنايع دستي از نخ ابريشم، لعاب و رنگ‌ها از خارج وارد مي‌شود و عدم تأمين اين کالاها در داخل کشور براي هنرمند به معضل اساسي تبديل شده است که منجر به رکود توليدات صنايع دستي در داخل کشور شده است.» رئيس اتحاديه فروشندگان صنايع دستي و اشياي قديمي در پاسخ به اين سؤال که چرا مواد اوليه صنايع دستي مثل سابق در کشور توليد نمي‌شود؟ خاطرنشان کرد: « با پيشرفت تکنولوژي برخي از کالاهاي توليد صنايع دستي به صورت ماشيني شده است از جمله ابزاري مثل اره مويي دستي به جاي آن از اره برقي استفاده مي‌شود چرا که براي افزايش توليدات صنايع دستي ابزار دستي جوابگو نيست.»اين کارشناس صنايع دستي، هرچند استفاده از ابزار ماشيني را عامل ضربه به اصالت صنايع دستي اصيل کشور مي‌داند، اما در رابطه با استفاده از ابزار ماشيني در توليد صنايع دستي کشور مي‌گويد: « سال‌ها است که هنرمندان صنايع دستي ما به دليل کمبود مواد اوليه از مواد اوليه وارداتي استفاده مي‌کنند که با توجه به تحريم‌ها و مشکلات اقتصادي براي تهيه آن با مشکل مواجه شدند. حل اين مشکلات و رونق صنايع دستي ما در نمايشگاه اکسپو ۲۰۲۰ دغدغه اصلي ما است که اميدواريم مسئولان در وزارت ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري به اين مشکلات توجه کنند.»