محسن حاجی ‌میرزایی وزیر آموزش و پرورش در شبکه جام‌جم با موضوع «برگزاری سال جدید تحصیلی در شرایط کرونایی با آموزش‌های آنلاین»، درباره سرود «باز آمد بوی ماه مدرسه»، اظهار کرد: همه مردم ایران با این طنین مأنوس هستند و حس خوبی دارند؛ هرچند که امسال به دلیل اینکه ۱۵ شهریور سال تحصیلی را آغاز کردیم، سرودها و اشعاری که برای ماه مهر سروده شده بود، مورد استفاده کمتری قرار گرفت اما دوره تحصیل، مهم‌ترین دوره هر فردی است زیرا شاکله اصلی شخصیت در دوره تحصیل شکل می‌گیرد.

وی گفت: کرونا که آمد خیلی اتفاقات را سبب شد؛ اتفاقات تلخ و ناراحت‌کننده‌ای که منجر به آسیب به سلامت مردم و فوت برخی از عزیزان جامعه شد؛ اقتصاد را دچار مشکلاتی کرد؛ مناسبات اجتماعی را محدود کرد و سلامت را به مخاطره انداخت اما از آن طرف، ما را با ظرفیت‌های جدیدی آشنا کرد و به یک زیست بوم جدیدی وارد شدیم. 

حاجی‌میرزایی افزود: دنیا سال‌ها بود که در حال کوچ کردن به این زیست‌بوم بود اما حرکت خیلی کندی داشت و کرونا به یکباره همه جوامع را به یک زیست‌بوم جدید پرت کرد و در حال حاضر آماری که در دنیا هست حدود ۶۷ درصد معلمان جهان برای اولین بار آموزش مجازی را تجربه می‌کنند یعنی این ظرفیت مهم به صورت یکسری کارهای مکمل در برخی کشورها مورد استفاده قرار می‌گرفت اما اینکه جایگزین آموزش رسمی شود، برای اولین بار بود.

وی ادامه داد: این زیست‌بوم هم محدودیت‌هایی را ایجاد کرد و هم دستاوردهای بزرگی به همراه داشت؛ محدودیت‌هایی که ایجاد کرد، ممکن است عده‌ای به این دستاوردها مثلا اینترنت دسترسی نداشته باشند که اکثر کشورهای دنیا یک چنین وضعیتی را دارند یا اینکه مهم‌ترین کارکرد مدرسه، ارتباط با همسالان، افزایش ظرفیت‌های اجتماعی و تقویت مهارت‌های جمعی است؛ وقتی به گذشته خودمان نگاه می‌کنیم، از دوره تحصیل بیش از آن چیزی که یادمان باشد، خاطرات مدرسه، رفتارها، ارتباطات، پیوندها و تعاملاتی که بین دانش‌آموزان با هم یا دانش‌آموزان با معلم برقرار می‌شود، در ذهن باقی مانده است؛ این کارکرد مستلزم حضور دانش‌آموزان در مدرسه است که محدود شد.

* یک تبلت می‌تواند برای یک دانش‌آموز، یک مدرسه باشد

وزیر آموزش و پرورش افزود: از آن طرف یک گام بزرگ برای عدالت آموزشی برداشته شد یعنی معلمان درجه یک ما می‌توانند به تعداد محدودی دانش‌آموز آموزش دهند اما این بستر، این امکان را فراهم کرده است که شما در دورترین روستای کشور هم باشید بتوانید از تدریس نمونه کشوری برخوردار باشید؛ این موضوع هم فرصت‌های یادگیری را به نحو وسیع‌ترین توزیع می‌کند و هم کیفیت موثرتر و مناسب‌تری از یادگیری را در دسترس همگان قرار می‌دهد.

وی تصریح کرد: بنده به استان‌هایی که شاخص‌هایشان ضعیف تر است، می‌گفتم که اگر برای رفع محرومیت شما می‌خواستیم کاری کنیم باید مدرسه برایتان بسازیم؛ مدرسه پولش هم که باشد، مدتی زمان می‌برد تا ساخته شود و همچنین ما باید معلم با کیفیت به آنجا بفرستیم و پیدا کردن معلم با کیفیت  که حاضر باشد در دورترین مناطق آموزش دهد، کار سختی است چون به هر حال معلمان از مناطق دوردست شروع به تدریس می‌کنند و وقتی تجربه‌شان که بیشتر می‌شود تمایل دارند به منطقه مرکزی بیایند اما الان می‌توانید یک جهش کنید چون ما یک مدرسه داریم که با هزینه چند میلیاردی لازم نیست ساخته شود بلکه اگر یک تبلت در دسترس باشد می‌تواند برای یک دانش‌آموز یک مدرسه باشد و می‌تواند از تدریس هماهنگ و یکسان با مدارس برخوردار استفاده کند.

* برای ایجاد سامانه «شاد» از صفر شروع کردیم

حاجی‌میرزایی با تأکید بر اینکه کرونا باعث شد به زیست بوم جدید با مقتضیات خاص خودش پرت شویم، اظهار کرد: آن تعادل‌های قدیمی به هم خورد و یک تعادل جدید در حال شکل‌گیری است و سهم ما در شکل‌گیری تعادل جدید خیلی زیاد است یعنی امکان انتخاب داریم و می‌توانیم ارتباط مؤثرتری با زیست‌بوم جدید برقرار کنیم و شاید خیلی از کاستی‌ها را بشود به نوعی جبران کرد و دسترسی مناسب‌تر و با کیفیت‌تری از آموزش را در اختیار قرار داد.

وی در پاسخ به این پرسش که «آیا سامانه شاد قبل از کرونا زیرساختی داشت »، گفت: ما تقریباً از صفر شروع کردیم یعنی بر اساس سندی که برای تحول آموزش و پرورش تدوین شده است، آموزش و پرورش موظف بود که به سمت آموزش‌های مجازی نقل مکان کند اما تجربیات محدودی شکل گرفته بود و یک چنین سکویی که آمادگی داشته باشد، یک چنین جمع انبوهی را بپذیرد و تعاملات آموزشی آنها را سازماندهی کند، وجود نداشت. 

*  وقتی دانش‌آموزان از آموزش فاصله می‌گیرند، ممکن است عواطفشان را نسبت به آموزش از دست بدهند

وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: فرصت تمرین و تست را هم نداشتیم یعنی اینکه بتوانیم پایلوت کنیم و در جمع محدودتری تجربه کنیم، اشکالات آن را بگیریم و تعمیم دهیم، فرصت نبود زیرا یکدفعه در اسفند، مدارس تعطیل شد؛ یکی، دو هفته تعطیلی مشکلی ندارد اما مطالعات جهانی می‌گوید وقتی دانش‌آموزان از آموزش فاصله می‌گیرند، ممکن است عواطفشان را نسبت به آموزش از دست بدهند و ممکن است در برخی از افرادی که به لحاظ اقتصادی وضعیت خوبی ندارند، منجر به ترک تحصیل شود. 

وی افزود: ناگزیر بودیم که به سرعت فکری کنیم که ابتدا به تلویزیون مراجعه کردیم که خوب به میدان آمد و کمک خیلی خوبی کرد. تقریبا از روزی دو، سه ساعت شروع کردیم و تقریباً روزی ۳۰ برنامه به صورت زنده پخش می‌شد و در دسترس افراد قرار می‌گرفت. مشکلی که تلویزیون داشت، این بود که ارتباطش تعاملی نبود یعنی یک‌سویه است؛ شما عرضه می‌کنید ولی نمی‌دانید که طرف تقاضا دریافت کرد؟ اشکال و ابهامی داشت؟ سؤالاتش را چه کسی جواب دهد؟معلم چگونه متوجه شود که دانش‌آموز فرا گرفته است؟ بنابراین نیازمند ابزار تعاملی بودیم.

* بعضی روزها تا ۳۰۰ هزار ارتباط زنده روی «شاد» داریم

حاجی‌میرزایی اظهار کرد: شاد طراحی و اجرا شد؛ تقریباً یک‌سوم سال تحصیلی گذشته باقی مانده بود و از طریق تلویزیون و شاد به پایان بردیم اما شاد اولیه چیزی شبیه پیام‌رسان بود که امکان انتقال پیام صوتی و تصویری بین معلمان و دانش‌آموزان بود.

وی تصریح کرد: شاد در فاصله بهار و تابستان گذشته تقویت شد، ارتباط تعاملی زنده برقرار شد و امکان ارتباط بین معلم و دانش‌آموزان برقرار شد؛ بعضی روزها تا ۳۰۰ هزار ارتباط زنده روی شاد داریم که نشان می‌دهد کلاس‌ها فعال است؛ همان سال گذشته وقتی مدارس تعطیل شد، معلمان به سمت پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی رفتند و آموزش را انجام می‌دادند؛ اقدام خوبی بود اما یک اشکالی داشت که ما نمی‌دانستیم چه اتفاقی در حال افتادن است.

* سامانه شاد یک سامانه منحصرا آموزشی است

وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه سامانه شاد یک سامانه منحصرا آموزشی است، گفت: منحصرا ارتباط بین معلم، دانش‌آموزان و مدیر مدرسه است؛ یک فضای عمومی دارد که والدین هم می‌توانند وارد شوند و به محتوای آموزشی دسترسی داشته باشند و برخی از فعالیت‌های پرورشی و جشنواره‌هایی که روی آن بارگذاری می‌شود را استفاده کنند اما هر دانش‌آموز که وارد می‌شود باید کد ملی‌اش را بزند و احراز هویت شود؛ وقتی احراز هویت شد، در کلاس خودش می‌نشیند. 

وی اضافه کرد: در دوره ابتدایی معلم کلاس داریم یعنی هر دانش‌آموز در هر پایه، یک معلم دارد. در متوسطه اینگونه نیست. هر دانش‌آموز چند معلم دارد و به ازای هر معلم، کلاس دارد؛ حدود ۵۵۰ هزار کلاس داریم که در سطح کشور برگزار می‌شود.

* ایجاد بارکد در تمام صفحات کتاب درسی در سال آینده

حاجی‌میرزایی با اشاره به اینکه ۱۵ میلیون دانش‌آموز داریم که در ۱۱۶ هزار مدرسه در سراسر کشور تحصیل می‌کنند، بیان کرد: ۵ هزار مدرسه زیر ۵ دانش‌آموز دارد و در مناطق دورافتاده است؛ ما وظیفه داریم که به همه دانش‌آموزان آموزش دهیم  چرا که آموزش جزو تکلیف دولت‌هاست و باید آموزش پایه و عمومی در دسترس همگان باشد.

 وی درباره کتاب‌های درسی گفت: دانش‌آموزان باید به کتاب‌های درسی برای مطالعه مراجعه کنند و برای سال آینده روی این ظرفیت کار می‌کنیم که تمام صفحات کتاب درسی بارکد داشته باشد که دانش‌آموزان با قرار دادن تلفنشان روی آن، از محتوای تکمیلی متن‌ها مانند داستان، فیلم و آزمایش استفاده کنند و برای سال آینده آماده می‌شود.

* بارگذاری تمام محتواهای آموزشی در «شاد»

وزیر آموزش و پرورش تصریح کرد: معلمان باید وقت بیشتری می‌گذاشتند چون هم باید تدریس کرده و هم محتوای آموزشی را ضبط کنند یا به صورت آنلاین آمادگی تدریس داشته باشند و به سؤالات و ابهامات دانش‌آموزان پاسخ دهند پس وقت بیشتری می‌گرفت؛ برای اینکه وقت معلمان کمتر گرفته شود همه محتوای آموزشی را از پایه اول تا پایه دوازدهم ضبط و فیلمبرداری کردیم و در شاد بارگذاری کردیم.

وی اضافه کرد: روشی به نام روش آموزش معکوس داریم؛ در روش متعارف آموزش، دانش‌آموز به مدرسه می‌رود، معلم درس می‌دهد و در خانه تمرین می‌کند اما در روش آموزش معکوس، معلم می‌گوید درس را شب گوش بده و صبح در مدرسه درباره درس، بحث و گفت‌وگو کنیم؛ والدین هم می‌توانند این محتوا را گوش کنند و ببینند و به بچه‌ها کمک کنند و معلمان هم می‌توانند روش‌های تدریس معلمان دیگر را ببینند و سطح توانمندی معلمان را افزایش می‌دهد و حتی با حدود ۱۰ هزار معلم تراز اول می‌توان همه تدریس معلمان را به یک تدریس هماهنگ و یکپارچه برد و معلم خلاقیت‌هایی را در تکمیل آموزش‌ها به کار بگیرد.

* سامانه شاد مخفف شبکه آموزشی دانش‌آموز است

حاجی‌میرزایی با بیان اینکه ۲۱ تا ۲۲ ساعت در روز در شبکه‌های مختلف آموزش تلویزیونی ارائه می‌کنیم، گفت: طبق اعلام سازمان صدا و سیما، پوشش جغرافیایی شبکه‌هایی که برنامه آموزش دروس را ارائه می‌دهند، ۹۷.۳ درصد است.

وی با بیان اینکه سامانه شاد مخفف شبکه آموزشی دانش‌آموز است و شاد حس خوبی ایجاد می‌کند، گفت: یکی از کاستی‌هایی نظام آموزشی ما که اکنون هم یک مقداری باقیست و باید به شکل مناسبی ترمیم شود، این است که مدرسه جایگاهی برای آماده کردن آدم‌ها برای زندگی کردن، درگیر شدن با واقعیت‌های زندگی، تجربه کردن، آموختن ارتباطات اجتماعی، یادگرفتن حل مسأله و نگرش خلاق به محیط است؛ متأسفانه این کارکرد مهم تعلیم و تربیت در نظام‌های آموزشی به ویژه در گذشته که ما تحصیل می‌کردیم، مغفول بود.

وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: یکی از کارکردهای نظام تعلیم و تربیت، انتقال دانش به نسل بعدی است که کارکرد قدیمی نظام تعلیم و تربیت است اما امروز می‌گویند مهم‌ترین کارکرد نظام تعلیم و تربیت، آماده کردن انسان‌ها برای زندگی کردن است و مهارت‌های آنها را برای یک زیستن شرافتمند و مستقل، خوداتکا و توانمند فراهم می‌کند که می‌توانند گلیم خود را از آب بیرون بکشند؛ کسی که دچار استیصال، درمانده و منفعل نمی‌شود، حاشیه‌نشین و منزوی نیست، قدرت بروز و ظهور دارد و می‌تواند از حقوق خود دفاع کند و با دیگران ارتباط برقرار کند؛ اینها آن چیزی است که باید در مدرسه اتفاق بیفتد‌.

*  مدرسه‌ای تحت عنوان مدرسه مجازی ایرانیان ایجاد کردیم 

حاجی‌میرزایی درباره امکان استفاده دانش‌آموزان ایرانی خارج از کشور از آموزش‌های شاد، گفت: از نظر فنی مشکلاتی داشتیم برای اینکه یک سامانه یکپارچه در داخل و خارج از کشور داشته باشیم؛ به لحاظ امنیت اطلاعات دچار مسأله می‌شد اما مدرسه‌ای تحت عنوان مدرسه مجازی ایرانیان ایجاد کردیم که این فضا را به همه ایرانیان در سراسر دنیا دادیم و مرکز آن هم در دوبی است که آموزش‌های لازم را به همه دانش‌آموزان ارایه می‌کنیم.

وی افزود: محتوایی که در شاد است روی آن سامانه که وب‌بیس است، قرار می‌گیرد و تمام محتوای درسی در پایه‌های مختلف را می‌توانند استفاده کنند. این سامانه تازه شکل گرفته و مترصد هستیم که ببینیم چقدر از افراد استقبال می‌کنند.

وزیر آموزش و پرورش اظهار کرد: در ۴۳ کشور و ۶۲ شهر، ۹۵ مدرسه داریم که ۸۴ مدرسه دولتی است و اخیراً این امکان فراهم شده که علاقه‌مندان مجوز می‌گیرند و مدرسه غیردولتی دایر می‌کنند.

* مهم‌ترین مهارتی که هر فرد به آن نیاز دارد مهارت حل مسأله است 

حاجی میرزایی افزود: هدف ما در آموزش و پرورش آماده کردن افراد است معلم در این راستا تسهیل گر است. یکی از مهم ترین مهارتی که هر فرد به آن نیاز دارد مهارت حل مساله است که باید در دوره ابتدایی شکل بگیرد.

وی درباره سند تحول بنیادین نیز اشاره کرد: سند تحول براساس تجربیات گذشته و با بهره گیری از فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی طراحی شده است و تکیه گاه اصلی آن این است که از مفهوم علم آموزی به تربیت برسیم.

وزیر آموزش و پرورش به ساحت‌های ۶ گانه سند تحول بنیادین اشاره کرد و افزود: نظام ارزشیابی ما باید این ساحت‌ها را اندازه گیری کند و در نهایت یک حیات طیبه و زندگی باشکوه در انسان‌ها پیدا شود؛ در سند تحول بنیادین محتوای آموزشی یک بسته یادگیری است، کلاس محل یادگیری نیست بلکه موقعیت، محل یادگیری است.