دکتر عباس شاهسونی، ‌درباره تفاوت آلودگی هوای ناشی از ذرات معلق و گرد و غبار، گفت: دو نوع ذرات معلق در هوا وجود دارند که گروه اول کوچک‌تر از ۱۰ میکرون هستند و با نام PM۱۰ شناخته می‌شوند و گروه دوم ذراتی کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون هستند که با نام PM ۲.۵ شناخته می‌شوند و ذرات موجود در هوای کلانشهرها که عمدتا در فصل سرد سال تشدید می‌شوند معمولا PM ۲.۵ هستند.

تفاوت ذرات معلق PM۱۰ و PM ۲.۵

وی با اشاره به اینکه بخش عمده ذرات موجود در طوفان‌های گردوغباری PM۱۰ هستند، اظهار کرد: تفاوت این دو در این است که PM۱۰ بخش فوقانی سیستم تنفسی را درگیر می‌کند ولی PM ۲.۵ امکان نفوذ به بخش تحتانی سیستم تنفسی را هم دارد؛ البته بخشی از هر دوی این ذرات از طریق بلع وارد سیستم گوارش هم می‌شوند.

شاهسونی با بیان اینکه در طوفان‌های گردوغبار و آلودگی هوای شهرها نسبت ذرات PM ۲.۵ و PM۱۰ متفاوت است، ‌ تصریح کرد: عمده ذرات معلق موجود در گرد و غبار را ذرات معلق PM۱۰ تشکیل می‌دهد هرچند که ذرات PM ۲.۵ هم در آنها موجود است؛ به عنوان مثال زمانی که غلظت ذرات PM۱۰ در طوفان گردو غباری ۱۰۰۰ میکروگرم بر متر مکعب باشد قاعدتا بین ۳۰ تا ۴۰ درصد غلظت ذرات PM ۲.۵ بوده است که بسیار بالاتر از استاندارد بوده و برای سلامتی خطرناک است.

خطر طوفان‌های گرد و غباری برای سلامت انسان

او با اشاره به اینکه تفاوت دیگر در جنس ذرات است، بیان کرد: جنس ذرات موجود در طوفان گرد و غباری عمدتا از ترکیبات معدنی مانند سیلیس، آهن، آلومینیوم و… است اما در هوای شهرها عمدتا بخش آلی این ذرات و فلزات سنگین در هوا وجود دارد. به طور کلی، هم طوفان‌های گرد و غباری و هم آلودگی هوای کلانشهرها برای سلامت انسان خطرناک است.

شاهسونی ادامه داد: مطالعات متعددی در دنیا و در کشور ما انجام شده است که نشان می‌دهد طوفان‌های گرد و غباری سبب افزایش مراجعه به بیمارستان‌ها می‌شود و حتی تعداد بستری، موارد بیماری قلبی، تنفسی و… نیز افزایش می‌یابد و از طرفی بر سیستم بینایی نیز اثرگذار است.

تاثیر خشکسالی و افزایش دما بر بروز طوفان‌های گرد و غباری

وی با بیان اینکه کشورهایی که در منطقه خاورمیانه قرار دارند با پدیده خشکسالی مواجه هستند، گفت: در سال ۱۴۰۲ این پدیده تشدید شده و در عین حال دمای متوسط هم افزایش یافته است؛ به شکلی که در ۱۲ تیرماه سال جاری گرم‌ترین روز را در طول کل دوران اخیر داشتیم و طبیعتا باز هم گزارشات نشان می‌دهد میانگین افزایش دما در منطقه خاورمیانه نسبت به دنیا بیشتر است و کشور ما هم از این تاثیر دور نمی‌ماند. با افزایش دمای هوا قاعدتا رطوبت خاک کاهش یافته و اگر جنس خاک به گونه‌ای باشد که در برابر وزش باد قدرت تحمل نداشته باشد، سبب ایجاد خیزش شده و ذرات خاک را وارد جریان اتمسفری می‌کند.

رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، تاکید کرد: ما در مناطق سیستان و بلوچستان اکنون شاهد طوفان‌های ۱۲۰ روزه هستیم که از گذشته وجود داشته است ولی تعداد روزهای آن و شدتش افزایش یافته و با توجه به خشکسالی‌هایی که در منطقه وجود دارد، تداوم این مشکل دور از انتظار نیست. در استان‌های غربی و جنوب غربی کشور هم چنین مشکلی را شاهد هستیم؛ درواقع بخشی از منابع طوفان‌های گرد و غباری در داخل کشور و بخشی دیگر هم مربوط به خارج از کشور است که عمدتا در فصل بهار و تابستان این مشکل را رقم می‌زند.

تاثیر طوفان‌های گردوغباری بر سلامت نیمی از جمعیت کشور

وی افزود: در طوفان‌های گردوغباری، استان‌های شرقی و جنوب شرقی کشور بویژه سیستان و بلوچستان، ‌ خراسان جنوبی و کرمان در معرض خطر هستند. در نیمه غربی و جنوب غربی نیز کرمانشاه، ایلام، خوزستان و بوشهر این مشکل را دارند؛ ولی با تداوم این شرایط، مناطق مرکزی‌تر مانند قم، فارس و اراک هم در معرض خطر قرار می‌گیرند. به طور کلی تقریبا نیمی از جمعیت کشور ما با طوفان‌های گرد و غباری مواجه هستند که بر سلامت افراد اثرگذار است.

شاهسونی اظهار کرد: طبق دستورالعمل مدیریت شرایط اضطرار گرد و غبار که در چند ماه گذشته توسط سازمان حفاظت از محیط زیست ابلاغ شد این سازمان باید ۴۸ ساعت قبل از شروع طوفان‌های گرد و غباری نسبت به بروز آنها هشدار داده و شرایط را اعلام کند و در صورتی که غلظت ذرات معلق خیلی بالا باشد و برای سلامت مردم خطرناک باشد باید اقدامات لازم توسط استاندار انجام شود و حتی در برخی موارد نیاز است که شهر تعطیل شود تا سلامت مردم به خطر نیفتد.

وی افزود: متاسفانه طی چند روز گذشته در شهر زابل طوفان‌های گردو غباری داشتیم که تعدادی از هموطنان را مجبور به مراجعه به مراکز بهداشتی و درمانی کرده است و تعدادی بستری هم داشتیم که نشان دهنده تاثیر طوفان‌های گرد و غباری بر سلامت افراد است و براساس دستورالعمل مدیریت شرایط اضطرار گرد و غبار انتظار می رفت اقدامات بهتری انجام می‌شد.

شاهسونی از مردم سیستان و بلوچستان درخواست کرد که از ماسک و یا پارچه‌هایی استفاده کنند که میزان ورود ذرات معلق به سیستم تنفسی را کاهش دهد و گفت: گروه‌های حساس شامل زنان باردار، سالمندان، کودکان و بیماران قلبی و تنفسی باید از ماسک استفاده کنند.

سلامت ۵۳۰ هزار تن تحت تاثیر طوفان‌های ۱۲۰ روزه

رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با اشاره به کاهش کیفیت هوا در منطقه سیستان به دنبال وزش بادهای ۱۲۰ روزه، بیان کرد: شهرستان‌های زابل، نیمروز، هیرمند، زهک و هامون در شمال استان بیشترین درگیری را با طوفان‌های گرد و غباری داشته‌اند؛ به گونه‌ای که از ابتدای تیرماه سال جاری تاکنون ۵۳۰ هزار نفر از جمعیت را تحت تاثیر قرار داده‌اند و بر اساس آخرین آمار ثبت شده توسط مرکز عملیات اضطراری استان سیستان و بلوچستان تاکنون در این استان شاهد ۱۸۳۸ مورد مراجعه به مراکز درمانی، ۸۸ مورد بستری و ۱۷۴۹ مورد درمان و ترخیص بوده‌ایم.

او تاکید کرد: بیشترین علل مراجعه به مراکز درمانی به ترتیب بیماران تنفسی با ۹۸۰ مورد، بیماران قلبی با ۵۴۲ مورد، ‌ بیماران چشمی با ۱۸۷ مورد و تروماهای ترافیکی با ۱۲۹ مورد اعلام شده است.

وی در خاتمه گفت: از طرفی به دلیل اختلال در سیستم برق رسانی، ‌ آسیب‌هایی به برخی تجهیزات زیرساخت‌های سلامت نیز وارد شده است و تعدادی از آمبولانس‌های اورژانس از چرخه عملیات خارج شده‌اند.