«رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگویی بیان کرد که مسئله برنامه هسته‌ای ایران «بسیار پیچیده» است و به طور کلی، شاهد «افزایش مواد هسته‌ای غنی‌شده در سطح بسیار بالا هستیم.»

گروسی در گفت‌وگو با شبکه پی‌بی‌اس که مشروح آن در وبگاه این شبکه منتشر شده است، در پاسخ به سوال خبرنگار آن مبنی بر این که آیا با توجه به گزارش پیشین آژانس درباره برنامه هسته‌ای ایران که درآن به کاهش مقدار اورانیوم غنی‌شده «در سطح تسلیحاتی» در عین گسترش برنامه هسته‌ای ایران به طور کلی اشاره شده بود، این به معنای بهتر شدن وضعیت در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای ایران است، با بیان مطالب فوق گفت: این موضوع جنبه‌های مختلفی دارد و فقط اورانیوم غنی‌شده مطرح نیست که البته به خودی خود حائز اهمیت است، چراکه در ساخت تسلیحات اتمی یا حداقل، در اصل برای ایجاد ظرفیت تولید مواد منفجره (هسته‌ای) به کار می‌رود. اما موارد دیگری نیز به این ظرفیت ربط پیدا می‌کند که بازرسان من باید به آن‌ها و به چیزهایی که در آنجا رخ می‌دهد، اشراف کامل داشته باشند. و این چیزی است که گفته‌ام مدام کاهش داشته است. ما در آن‌جا (ایران) حضور نداریم.

او با ادعایی درباره سطح دسترسی بازرسان آژانس در ایران گفت: نمی‌خواهم شما یا مخاطبان را سردرگم کنم. آژانس در ایران حضور دارد و در حال نظارت است اما در سطح و عمقی که متناسب با ماهیت این مسئله است، نظارت نداریم. بنابراین، من به همکاران ایرانی‌ام می‌گویم که می‌خواهیم این روند از سرگرفته شود. دیپلماسی ناگزیر است.

مدیرکل آژانس در ادامه این گفت‌وگو با اشاره به وضعیت کنونی توافق هسته‌ای ایران (برجام) که در سال ۲۰۱۵ میان ایران و قدرت‌های جهانی امضا شد و به موجب آن ایران توافق کرد که در ازای لغو کلیه تحریم‌های آن، برنامه هسته‌ای خود را محدود کند، مدعی شد: این توافق در اصل رها شده است، اگرچه پایان آن اعلام نشده اما در حال حاضر، توخالی شده است. هیچ کسی مقررات آن را رعایت نمی‌کند. هیچ دیپلماسی و گفت‌وگویی در کار نیست.

گروسی در این راستا بیان کرد: با این وجود، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تنها پل ارتباطی است که نسبت به رخ‌دادهای آن‌جا(ایران) تا حدی میدان دید ایجاد کرده و سعی می‌کند طرفین را گرد هم بیاورد. بنابراین، ما نگران هستیم.

او افزود: در عین حال،‌ خونسردیم و تمایل خود برای مشارکت در دیپلماسی بیشتر با ایران را حفظ کرده‌ایم؛ گریزی از آن نیست.

مدیرکل آژانس در پاسخ به این که آیا این اظهارات او به معنای وجود امکان بازگشت به توافق هسته‌ای است، گفت: نمی‌دانم، به طرفین توافق بستگی دارد.

آمریکا در سال ۲۰۱۸ و در زمان ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» رییس جمهور پیشین این کشور با ناقص تلقی کردن توافق هسته‌ای، به طور یک‌جانبه از آن خارج شده و ضمن بازگرداندن تحریم‌های پیشین تا آخرین روزهای حضور ترامپ در کاخ سفید تحریم‌های متعددی را علیه ایران اعمال کرد.

ایران یک سال‌ونیم پس از خروج آمریکا از برجام و در پاسخ به متحمل شدن این تحریم‌ها و بدعهدی شرکای غربی توافق در اتخاذ تدابیری عمل‌گرایانه برای کاهش تاثیر تحریم‌های آمریکا و عادی‌سازی روابط تجاری با ایران، اعلام کرد که در چند گام تعیین‌شده، عمل به تعهدات داوطلبانه خود در توافق را کاهش می‌دهد. اگرچه، مقامات ایران تاکید کرده‌اند که این اقدامات بازگشت‌پذیر هستند و در صورت بازگشت تمامی طرفین توافق به اجرای کامل تعهداتشان، به حالت قبل بازخواهند گشت.

 مذاکرات وین برای احیای توافق هسته‌ای پس از روی کار آمدن دولت بایدن در آمریکا، از مارس ۲۰۲۱ به طور غیرمستقیم میان ایران و آمریکا و با حضور دیگر شرکای توافق در وین آغاز شد.

اما با وجود پیشرفت‌هایی که حاصل شده بود، طرف‌های غربی با مطرح کردن مسائل فرابرجامی، از جمله امور داخلی ایران و ادعای نقض حقوق بشر، همچنین ادعای کمک‌های نظامی ایران به روسیه برای جنگ اوکراین، ادعایی که از سوی تهران و مسکو رد شده است، مذاکرات را به بن‌بست رساندند.

با این وجود، ایران بارها تاکید کرده است در صورتی که طرف‌های غربی حسن نیت و اراده سیاسی لازم را نشان دهند، آماده نهایی کردن «توافقی خوب» در وین برای لغو کلیه تحریم‌ها است که در راستای منافع ملی ایران باشد.

با این حال، گروسی با اشاره به پیشرفت‌های ایران در حوزه دانش هسته‌ای گفت: این توافق در سال ۲۰۱۵ بر مبنای برخی فناوری‌ها، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های به خصوصی انجام شد. اما ۱۰ سال پیش بود. در سال ۲۰۲۴ یا ۲۰۲۵، حدودا ۱۰ سال از امضای آن توافق می‌گذرد. ایران در حال حاضر، از سانتریفیوژهای سریع‌تر، کارآمدتر و بیشتری استفاده می‌کند و تاسیسات بیشتری دارد که قطعات این سانتریفیوژها را تولید می‌کنند. ایران همچنین در حال احداث تاسیسات جدیدی برای فعالیت‌های هسته‌ای است. بنابراین، (شرایط) این توافق، در برهه کنونی، با شرایط دیگری جایگزین شده است. شاید آن‌ها به دلایل سیاسی بگویند که باید به این توافق بازگردیم؛ باشد بازگردید. ما مشکی نداریم. اما واقعیت این است که ایران سال ۲۰۱۵ ایران سال ۲۰۲۴ نیست.

او در بخش دیگری از این گفت‌وگو با تاکید بر نقش نظارتی و کارشناسی آژانس در جنبه‌های فنی توافق هسته‌ای، باری دیگر ادعای محدود شدن دسترسی بازرسان آژانس در ایران و کاهش سطح اشراف آن بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران را مطرح کرد.

گروسی همچنین در پاسخ به این که از نظر او، «ایران چه زمانی می‌تواند به یک سلاح اتمی دست پیدا کند»، گفت: ایران در حال حاضر، تسلیحات اتمی در اختیار ندارد. بنابراین،‌ باید دیدگاه بی‌طرفانه‌ای داشته باشیم. ایران در حال انباشت مقادیر گسترده‌ای اورانیوم با خلوص بالا است و این چیزی است که مسلما، توجه ما را به خود جلب می‌کند. چراکه هیچ کشوری بدون در اختیار داشتن تسلیحات اتمی،‌ در این سطح غنی‌سازی نمی‌کند.

او همچنین اشاره کرد: ما در مسیری قرار داریم که خوب نیست. باید ایران را متقاعد کنیم که به همکاری کامل با ما بازگردد. البته در سناریویی قرار نداریم که در آن، ایران تسلیحات اتمی در اختیار دارد.

ابراز نگرانی مدیرکل آژانس درباره سطح غنی‌سازی اورانیوم در ایران در حالی مطرح می‌شود که مقامات ایران بارها تاکید کرده‌اند تولید و به‌کارگیری تسلیحات اتمی جایی در برنامه دفاعی ایران ندارد و ماهیت برنامه هسته‌ای ایران، صرفا، صلح‌آمیز است.