علي اصغر مونسان
وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي راهپيمايي سالانه اربعين در کنار اثرات عميق معنوي براي زائران اباعبدالله الحسين(ع) و پيام ها و دستاوردهاي بزرگ معنوي سياسي، فرهنگي و اجتماعي خود براي جهان اسلام، حامل يک پيام بزرگ نيز هست. همايش بزرگ اربعين، عظيم ترين جلوه گردشگري مذهبي و معنوي است که در يک سفر متعالي موجب پيوند، همدلي و هم آوايي تمامي مسلمانان جهان فارغ از تعلق جغرافيايي و رنگ و نژاد مي شود. آنچه نگارنده اين سطور به عنوان قطره اي از درياي زائران اربعين امسال به چشم خود ديدم نمونه اي شورانگيز از ظرفيت هاي شگفت انگيز گردشگري مذهبي است که بي ترديد ايران اسلامي نيز با توجه به اماکن مقدس خود به نحوي چشم گير از اين ظرفيت برخوردار است. گردشگري از اين منظر نه صرفا مبنايي اقتصادي بلکه فلسفه اي الهي و قرآني دارد و امت اسلام را به چشم انداز و اهدافي مشترک فرامي خواند. هم از اين رو است که خداوند تبارک و تعالي مي فرمايد:« فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا … ، پس بر روي زمين بگرديد و بنگريد. »
باريتعالي در کلام مقدس خود نتيجه اين گشتن و تماشا کردن را به دست آوردن عبرت هايي مي‌داند براي رسيدن به بصيرت و حقيقت. همان گونه که اين گردش و سفر بخشي از سيره‌ اهل بيت(ع) و هم چنين هجرت نيز اصلي مبنايي در رسالت انبياء بوده است. از آيات قرآن در باره سير در زمين مي توان دريافت که اصل مسئله گردشگري و جهانگردي و نيز برداشت و دريافت ژرف و عميق از اين سير و سفر، مورد عنايت و توجه خداوند متعال در قرآن کريم است. روشن است که چنين فراخواني خود به خود نوعي دستور و توصيه به جهانگردي و سير و سفر به مکان‌هاي تاريخي و جغرافيايي را به دنبال دارد، اما هدف از گشتن و ديدن در اينجا رسيدن به يک نتيجه متعالي است.به اين ترتيب مزيت و نقطه قوت گردشگري مذهبي و معنوي در دين مبين اسلام، علاوه بر تمامي برتري هايي که امروزه براي صنعت گردشگري برمي شمرند، اساس قرآني آن به عنوان يک دستور الهي است.گردشگري زيارتي و مذهبي امروزه سهمي بزرگ و روبه رشد از صنعت گردشگري را به خود اختصاص داده است و برخي کشورهاي مسلمان نيز با تعريف بسته هاي گردشگري مذهبي و زيارتي به ويژه در مناسبت هاي ديني از اين ظرفيت بي انتها به خوبي بهره جسته اند. مناسبت هايي همچون دهه اول محرم، اربعين، ماه رمضان، ولادت ها و شهادت هاي معصومين(ع) هر يک فرصتي ارزنده براي بهره گيري از فوايد گردشگري مذهبي در جهت نزديکي و اخوت بيشتر گردشگران مسلمان است. با اعتقاد عميق به چنين نگرشي دولت جمهوري اسلامي ايران نيز توجه ويژه به گردشگري مذهبي و زيارتي و تعامل خاص با کشورهاي مسلمان در اين زمينه را در دستور کار قرار داده است. در اين مسير تعريف بسته هايي ترکيبي و البته با تمرکز بر گردشگري مذهبي و گردشگري حلال در کشور ما مي تواند از مهم ترين عوامل مؤثر جذب گردشگران کشورهاي اسلامي و در نهايت شکوفايي اين صنعت در ايران باشد. چنين روندي در عين حال موجب نزديکي و همدلي بيشتر ملل مسلمان و به تبع آن تعامل مسالمت آميز و مبتني بر دوستي دولت هاي کشورهاي اسلامي با يکديگر و يکدستي و انسجام آنان در برابر هجمه هاي قدرت هاي زورگو خواهد شد.
رويدادهايي همچون انتخاب پايتخت گردشگري براي کشورهاي اسلامي نيز گامي اثرگذار در شتاب بخشي به عرصه گردشگري مذهبي و حلال است و موجب هم افزايي تجارب و داشته هاي ملل اسلامي در اين زمينه مي شود.
جاذبه هاي مذهبي، زيارتگاه‌ها و اماکن مقدس هر ساله تعداد زيادي از گردشگران را به سوي خود جذب مي کنند و ايران اسلامي ما نيز در اين زمينه از ظرفيت هاي بالايي برخوردار است.
از سويي يکي از مزيت هاي بارز گردشگري مذهبي به ويژه در جوامعي که باورها و انگيزه هاي مذهبي و معنوي در آن ها قوي مي باشد اين است که موجب رونق ساير ابعاد و وابسته هاي گردشگري مي شود. به عنوان مثال کسي که مشهد مقدس را به عنوان مقصد سفر انتخاب مي کند، هر چند هدف اصلي او زيارت ثامن الحجج(ع) است اما او در اين سفر از ساير جاذبه ها نيز بازديد مي کند و موجبات رونق کسب و کار بسياري از مشاغل وابسته به گردشگري را فراهم مي سازد.
در خاتمه بايد گفت متوليان و دولتمردان دخيل در موضوع گردشگري کشورهاي مسلمان نه تنها از اربعين حسيني به عنوان نمونه محرک عظيم ترين سفر مذهبي و معنوي، بايد به نحوي شايسته تر در مسير تقويت اتحاد مسلمانان بهره بگيرند، بلکه بايد با احصاء ظرفيت هاي بالقوه اما مغفول گردشگري مذهبي، از اين امکان چند وجهي براي تقويت و استحکام پايه هاي مشترک بناي جهان اسلام به عنوان يک امت واحده بيش از پيش بهره جست.