بي تدبيري، تحريم، نوسانات و تلاطمات بازارهاي اقتصادي، فشارهاي اقتصادي، گراني و کاهش قدرت خريد مردم و شايد در يک کلمه جنگ اقتصادي عواملي بود که اقتصاد کشور را در سالي که رو به اتمام است
تحت الشعاع قرار داد امري که موجب شد مردم به لحاظ اقتصادي فشارهاي اقتصادي بسيار شديد را متحمل شده و چون قدرت خريدشان هم کاهش يافته بود، برخي اقلامي که قيمت هاي نجومي در برابر درآمدهاي ثابت مانده آنها يافته بود را از سبد مصرفي خود حذف کنند.
از تدبير هاي دولت در برابر اين آشفتگي اقتصادي توزيع برخي اقلام مانند گوشت قرمز در فروشگاه هاي مختلف بود امري که صف هاي طويل و بي نظمي ها و نابساماني هاي بسياري در توزيع آن حتي با وجود اينترنتي کردن آن، ايجاد کرد چنانچه به گفته برخي کارشناسان در نظام توزيع از مبدا تا مقصد ايراداتي وجود داشت و سبب نشتي و سردرآوردن بخشي از گوشت ها
از رستوران ها شد. شايد همين آشفتگي ها بود که دوباره کلمه “کوپن” و بازگشت آن به عرصه اقتصادي کشور را بر سر زبان ها انداخت و سبب شد کميسيون تلفيق مجلس شوراي اسلامي در طرحي دو فوريتي مصوبه کوپن را کليد بزند. به باور برخي کارشناسان و صاحب‌نظران شايد اين طرح بتواند به برخي آشفتگي ها و توزيع هاي نابسامان برخي اقلام مانند گوشت تنظيم بازار و صف هاي طولاني آن خاتمه دهد اما به اذعان برخي ديگر تصميمي عجولانه بوده و نخواهد توانست دردي دوا کند و تنها نشانه اي بر ضعف اقتصادي برابر دشمن و پاسخي بر تاثير شديد تحريم هاست و نبايد بدون کارشناسي هاي همه جانبه با عنوان طرحي دو فوريتي در مجلس مطرح مي شده است.
حال سوال اين است بازگشت کوپن چه مزايا و معايبي خواهد داشت؟ رسالت در گزارشي ميداني نظر مردم را در اين خصوص جويا شده است.
کوپن راهکاري براي مواقع جنگي
آقاي اعلمي خرده فروش مواد غذايي مي گويد: «کوپن! چقدر خنده دار يعني وضعيت‌مان جنگي شد! فکرنمي کنم کوپن بتواند دردي دوا کند؛ چرا با وجود اين همه پيشرفت هاي امروزي باز بايد به عقب برگرديم؟ يعني اين همه اقتصاددان راه حل مناسب تري براي ارائه نداشتند که بايد به سراغ کاري برويم که در زمان جنگ و براي دسترسي مردم به توزيع عادلانه شکل گرفته بود؟» او مي گويد: « گمان نمي کنم جوابگو باشد.»
اسماعيل تهامي که دانشجوي کارشناسي ارشد روانشناسي است در اين خصوص مي گويد: «من کالابرگ هايي که براي توزيع کالا بود خوب در خاطر دارم ولي اقلام توزيعي آن معمولا کم کيفيت بود و از طرفي ديگر مافياي خريد و فروش راه افتاده بود.» وي ادامه مي دهد: «يکي از دوستان پدرم شغلش همين بود خريد کوپن هايي که قرار بود توزيعي برايشان صورت بگيرد و فروش گرانتر در بازار آزاد! خوب به خاطر دارم همان زمان هم ديگر جوابگو نبود براي همين به کلي منسوخ شد البته شايد با وجود عصر اينترنت راهکاري موثر براي آن سنجيده شده که دوباره قرار است وارد عرصه شود.»
بازگشت کوپن نشاني از سردرگمي‌هاي اقتصادي دولت
حوريه نامدار مادر مسني است که در بازار به دنبال خريد براي شب عيد است با وي همکلام شديم و از ورود دوباره کوپن پرسيديم. او مي گويد: «نمي دانم شايد خوب باشد ولي يک چيزي که وجود دارد اينکه ديگر تقلب هايي که اکنون در دريافت برخي کالاهاي تنظيم بازاري مانند گوشت مي شود آنجا از بين مي رود و ديگر يک فرد با چند کارت ملي نمي تواند بي نوبتي کند و حق ديگران ضايع شود.» وي که معلم بازنشسته است، ادامه مي دهد:«مسئولان بايد روي گراني هاي بي در و پيکر و هر روزه نظارت کنند و جلويش را بگيرند که نمي گيرند؛
مي گذارند کار تا بدانجا خراب شود که خودشان هم براي حل مسئله دچار سردرگمي مي شوند.»
صبا عليزاده که متولد ۷۶ و دانشجو است مي گويد: «من از کوپن و کالا برگ چيزي در خاطر ندارم ولي آنطوري که شنيده ام روشي بوده تا در توزيع برخي اقلام مصرفي و اساسي سبد خانوار همه خانواده هاي ايراني از آن برخوردار باشند؛ خيلي در جريان جزئياتش نيستم اما آنطور که شنيده ام سالها پيش به دليل عدم کارايي کلا جمع شده است حالا چرا دوباره مطرح شده شايد به لحاظ شرايط فعلي و سختي معيشتي مردم است.»
مشيري راننده تاکسي هم از روي تاسف مي گويد:« هر روز يک بي تدبيري اينم رويش، راستش ما سال هاست به آزمون و خطاي مسئولان عادت کرده ايم؛ چند سالي و گاهي چند ماهي طرحي را روي مردم و خصوصا اقشار کم درآمد و ضعيف تر جامعه آزمايش مي کنند و بعد به يکباره و گاهي هم آهسته آهسته و بي سر و صدا جمعش مي کنند.» او مي افزايد: «فکر نمي کنم کالابرگ بتواند کاري کند، دولت و مسئولان بايد جلوي گراني ها را بگيرند اين چه کاري است که کم کاري هايشان فشار را بر دوش مردم مي اندازد و باز طرح هاي بي جواب را هم مردم بايد جوابگو باشند؟»
قاچاق، کمبود کالا و حالا کوپن چرا ريشه اي درمان نمي کنند؟
احمدنيا فروشنده لبنيات هم در ادامه گزارش ميداني ما مي گويد: «وقتي خيار شور هم به کشورهاي همجوار و عراق قاچاق مي شود چه توقعي مي توان از کمبود اقلام مصرفي و گراني هاي بي اساس داشت. وقتي مسئولان فکري نمي کنند و ريشه اي و از اساس جلويش را
نمي گيرند تا قاچاق گراني ها و کمبود ها را به بار نياورد خوب معلوم است دست به کوپن مي شوند تا شايد بتوانند دواي بي تدبيري هاي خود باشند.» او تاکيد دارد: «شايد در ظاهر اين امر درمان باشد اما خودش معضلاتي دارد آن هم در شرايطي که هنوز خودشان نمي دانند چطور بايد اين امر را راهبري کنند.»
براي بررسي بيشتر به سراغ«جواد اسماعيلي» مدير کل سابق بسيج اقتصادي کشور و مشاور قائم مقام وزير در دولت قبلي که برخي به وي پدر کوپن ايران مي گويند، رفته ايم.
وي در خصوص بازگشت کوپن به عرصه اقتصادي در کشور به رسالت مي گويد: «به نظر من اين مصوبه درستي نبود و غير کارشناسي است و نمي بايست تصويب مي شد؛ و اين کار بدون بررسي و کار کارشناسي خيلي عجولانه و بي تدبيري بوده چرا که اگر واقعا اگر کارشناسي مي شد اصلا نيازي به کوپن احساس نمي شد.»
وي ابراز مي کند:«ما زماني کوپن مي داديم که جنگ بود و بنادر و کشتيراني نا امن بود، وضعيت جنگي و اقتصاد بي ثبات بود و اين کار تا چند سالي بعد از جنگ هم که هنوز شرايط جنگ و نابساماني هاي آن را داشتيم ادامه داشت اما بعد از آنکه وضعيت آرام شد ما هم آرام آرام از آن وضعيت کالابرگي براي توزيع مواد غذايي خارج شديم علاوه بر آن در آن زمان ما اصلا چنين زيرساخت هايي در ITنداشتيم ولي امروز زير ساخت ها و توانمندي هاي بسياري در اين حوزه براي انجام کارهاي بنيادي داريم و مي توانيم نظام توزيع را از اين طريق و با استفاده از اين ظرفيت ها سر و سامان دهيم.»
بايد نظام توزيع اصلاح شود
وي عنوان مي کند: «به جاي بازگشت کالابرگ بايد در مورد نظام توزيع تصميم گرفته مي شد، نظام توزيع غلط است و اگر اصلاح شود اصلا نيازي به کوپن نخواهد بود در هر صورت اگر اين کار قرار باشد در قالب کوپن و سهميه بندي انجام شود؛ روش درستي نيست.»
اسماعيلي تاکيد مي کند: «براي اصلا ح نياز است نظام توزيع از مبدا تا مقصد به خوبي رصد شود چرا که از مبدا تا مقصد توزيع نشتي وجود دارد و اگر تحقيق کنيد مي بينيد رد پاي گوشت هاي وارداتي که قرار بوده بين مردم توزيع شود از رستورانها سر در آورده است يعني از مبدا تا مقصد مشکلي وجود دارد در حالي‌که توزيع به راحتي قابل کنترل است ولي سراغ کاري رفتيم که ۲۰ سال پيش جزء راهکارهاي موقتي براي ساماندهي توزيع بوده و قاعدتا حرکت درستي نيست.»
آتويي بر تاثير تحريم ها وي معايبي براي چنين راهکاري عنوان مي کند و
مي گويد: «بزرگترين آن اين خواهد بود که آتو و چراغ سبزي در خصوص ضعف اقتصادي به دشمن داده ايم که البته الان هم دشمن کار خود و تبليغات سوء رادر خصوص بازگشت کوپن به اقتصاد ايران و پاسخگويي تحريم ها آغاز کرده است چنانچه اگر رسانه هاي خارجي را نگاه کنيد همين الان شروع کردند که ايران دارد به ۲۰-۳۰ سال گذشته بر مي گردد و اين به نفع ما نيست!»
مدير کل سابق بسيج اقتصادي کشور ادامه مي دهد: «از طرفي ورود کوپن به عرصه اقتصادي مي تواند مجددا بحث هاي خريد و فروش کالاهاي کوپني و غير کوپني را باب کند و اين خود مشکل ساز خواهد بود از طرفي جعل، هک و هزاران مورد ديگر ممکن است اتفاق بيفتد ولي الان بهترين کار اصلاح نظام توزيع است و کار راحتي هم هست چنانچه ما در توزيع شير با تعريف يک نظام الکترونيک تدبيري سنجيديم و جلوي ۴۰ درصد نشتي را گرفتيم.»
اما و اگر هاي بسياري از حضور مجدد و بازگشت کالا برگ به اقتصاد کشور وجود دارد اما مسئله اين است که چرا اين نابساماني ها ريشه اي حل نمي شود و مسئولان به سراغ راه حل هاي موقتي و مسکن براي اقتصاد مي روند؟ بايد ديد کوپن به کجا خواهد رسيد و آيا مي تواند درماني بر درد آشفتگي هاي اقتصادي و توزيع هاي نافرجام و صف هاي گوشت و … باشد يا خير!