سالانه دو میلیون اهدای خون در کشور صورت می‌گیرد، علاوه بر خدمات تأمین خون مورد نیاز مراکز درمانی، سالانه شش میلیون فرآورده خونی در کشور تولید می شود.

مسئولان در مورد کاهش شاخص های اهدای خون در کشور هشدار می‌دهند و معتقدند انتقال خون نیاز به اعتبارات و دیده شدن در سازمان اداری و استخدامی، مجلس، سازمان برنامه و بودجه و همراهی رسانه ها دارد و اگر فرآیندها اصلاح نشود، آینده تلخی در انتظار شاخص‌های خون کشور است.

از جمله این اعتبارات، تامین انبارهای استراتژیک انتقال خون است. به طور کلی انبار‌های متفاوتی مانند انبار تجهیزات انبار ملزومات اداری و انبار استراتژیک و … در سازمان انتقال خون وجود دارد. انبار استراتژیک مربوط به کیسه‌های خون کیت‌های غربالگری خون و ملزومات وابسته به تهیه فرآورده‌های خونی و خونگیری می‌شود. این اقلام در انبار استراتژیک به صورت جداگانه و در شرایط دمایی خاص نگهداری می‌شوند.

دمای هر قسمت از این انبار‌ها باید متناسب با نگهداری وسایلی که در آنجا قرار دارد، باشد. اهمیت انبار استراتژیک به دلیل دمای خاص برای نگهداری اصولی وسایل مورد نیاز برای انتقال خون است برای مثال کیسه‌های خون و کیسه‌های غربالگری در سردخانه‌هایی که در انبار استراتژیک واقع هستند، نگهداری می‌شوند. دمای این انبار‌ها از ۴ تا ۳۰ درجه متغیر است.

انبارهای استراتژیک انتقال خون، نیازمند تجهیزات

پیمان عشقی، مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران گفت: انبارهای استراتژیک انتقال خون در کشور باید تجهیز و گسترش پیدا کنند با وجود این، ما انبار کافی نداریم. از سال ۹۸ و به دنبال تشدید تهدیدها علیه ایران، ما باید انبارهای استراتژیک انتقال خون را تجهیز می‌کردیم.

مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران افزود: سازمان انتقال خون بر حسب مأموریت خودش همه فرآورده‌های خونی را باید تأمین کند و همیشه پیشگام بوده ایم. به طوری که در دوران پاندمی کووید ۱۹، پلاسمای مورد نیاز را تأمین کردیم.

عشقی افزود: اگر شرایط نگهداری کیسه‌های خون به تأیید اتحادیه اروپا نرسد، دیگر پلاسمای ما را قبول نمی‌کنند و از این حیث تجهیز انبارهای استراتژیک انتقال خون از اهمیت زیادی برخوردار است، بنابراین به گسترش فضاهای استراتژیک نیاز داریم.

او گفت: وضعیت ذخایر و اهدای خون از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا ذخیره خون طول عمر محدودی دارد و مثل کالاهای دیگر نیست که بتوان برای طولانی مدت ذخیره کرد. ذخیره خون را نمی‌توان پنهان کرد و مردم باید آگاه باشند. مثلاً در روزهای اخیر وضعیت ذخیره خون در شرایط سبز بوده است.

عشقی ادامه داد: در دوران قبل از کرونا میزان ذخیره خون به حدود ۲۵ در ۱۰۰۰ رسید که علت آن، رفتن به سمت اهدای پلاسما و جایگزینی آن با اهدای خون بود. ما این پروژه را در سازمان انتقال خون متوقف کردیم و به بخش خصوصی هم کاری نداریم. حتی برای جمع آوری ۲۰۰ هزار لیتر پلاسما در کشور یک مترمکعب سردخانه نساخته بودیم و این مشکل با شیوع کرونا نمایان شد.

 او بیان کرد: آمار پایگاه‌های انتقال خون از ۲۱۸ به ۱۷۸ پایگاه رسیده بود. تهران با ۱۵ میلیون جمعیت، ۱۲ پایگاه دارد البته اکنون به ۲۰۱ پایگاه انتقال خون رسیده ایم.  برای هر تخت جراحی به ۲۱ واحد خون نیاز است.

عشقی افزود: سازمان برنامه و بودجه ۱۵۵ میلیارد تومان از اعتبارات سازمان انتقال خون از درآمد عمومی را کم کرد و امسال چنین اتفاقی تکرار نخواهد شد.

کیسه خون به تعداد کافی برای شرایط بحرانی  نداریم

سیاوش پرندوش، مدیرکل دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات و تحویل اداری گفت: سازمان انتقال خون یک سازمان حیاتی است، زیرا ما با انتقال و جابجایی مواد زنده حیاتی مثل خون، گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، پلاکت، پلاسما و … سر و کار داریم.

او ادامه داد: مواد ضد انعقادی که در داخل کیسه‌های خون وجود دارد باید در دمای خاص نگهداری شود، از این بابت اهمیت نگهداری کیسه‌های خون در دمای مناسب به منظور پیشگیری از آلودگی و هدر رفت و فاسد شدن خون و همچنین اهمیت انبار‌های استراتژیک بسیار به چشم می‌آید.

پرندوش گفت: به طور کلی ما در کشور ۱۲۹ انبار داریم که ۹۷ عدد از این انبار‌ها استراتژیک هستند و بقیه انبار‌ها برای نگهداری ملزومات اداری و تجهیزات طب انتقال خون مورد استفاده قرار می‌گیرد.

او ادامه داد: در مورد مسئله انتقال خون نباید به شرایط متعارف نگاه کرد، زیرا انتقال خون یک‌ مسئله امداد درمانی است و این سازمان باید در همه بحران‌ها آماده باشد و نقش کلیدی خود را به درستی ایفا کند.

مدیرکل دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات ادامه داد: همواره باید شرایط بحرانی کشور را در نظر داشت. به طور کلی ما باید سه میلیون کیسه خون ذخیره داشته باشیم که با توجه به تعداد انبار‌های استراتژیک موجود، لازم است انبار‌ها افزایش پیدا کنند. در حال حاضر به دلیل محدودیت منابع مالی ما با مشکلاتی مانند کمبود انبار استراتژیک و ملزومات انتقال خون مواجه هستیم یعنی به تعداد کافی برای شرایط بحرانی کیسه خون نداریم.

او بیان کرد: آمار توزیع خون ما نشانگر افزایش اهدای خون است. به طور کلی در مقایسه با سال‌های قبل با افزایش خونگیری و فرآورده‌های خونی مواجه هستیم. آمار تکثیر پلاکت و پلاسما ۹.۵۹ درصد، آمار اهدای گلبول قرمز متراکم، ۷/۲۰ درصد، پلاسمای تازه منجمد شده ۹/۹۷ درصد و اهدای پلاکت که بیشتر برای بیماران سرطانی استفاده می شود، ۱۴/۲۰ درصد افزایش داشته است.

پرندوش گفت: به طور کلی میزان معافیت‌ها تغییر کرده است. دلیل آن هم این است که در زمان کرونا معافیت‌ها در کل دنیا در تمام مراکز انتقال خون در کل کشور‌های پیشرفته و کشورهای در حال توسعه تغییر پیدا کرده است. برای مثال ما در ۶ ماه اول یک میلیون و ۲۳۰ هزار نفر مراجعه کننده داشتیم که تقریباً ۲۳۷ هزار نفر به دلایل مختلف معافیت داشتند و از دور خارج شدند. برخی از این افراد معافیت موقت هستند و برخی معافیت دائم.

او افزود: در ۶ ماه اول ما بیش از یک میلیون و هفت هزار واحد خونگیری داشتیم. به این معنی که درصد اهدای مستمر ما در مقایسه با سال قبل کاهش نداشته و ۵۶/۲۱ افزایش در اهداکنندگان مستمر داشتیم.

مدیرکل دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات در مورد انبار استراتژیک گفت: ما برای افزایش خونگیری با توجه به نیاز کشور به دارو‌های بیولوژیک که مشتق از خون می‌شوند، نیاز داریم؛ برای تکمیل این ظرفیت به پالایش یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد پلاسما نیاز است تا بتوان به کمک آن دارو‌های بیولوژیک داخل کشور را تولید کرد، این فرآیند مستلزم سردخانه است و باید سردخانه‌ها و انبار استراتژیک افزایش پیدا کند تا بتوان به همان میزان خونگیری را نیز افزایش داد.

پرندوش گفت: ما در سال دو میلیون و ۲۰۰ هزار واحد خونگیری داریم و باید از دارو‌های بیولوژیکی که برای فاکتور ۸، فاکتور۹، آلبومین انسانی و غیره تامین شود آمار خون گیری خود را افزایش دهیم.            

مدیرکل دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات و تحویل اداری ادامه داد: افزایش آمار خونگیری مستلزم افزایش سردخانه ها، مراکز ذخیره خون و پلاسماست که نیاز ضروری کشور است.

او گفت: یکی از مشکلات اصلی ما بودجه است. در کل کشور اعتبار انتقال خون به درستی دیده نشده و سازمان برنامه و بودجه کشور، ۱۵۵ میلیارد تومان افزایش حقوقی که باید در استان‌ها اعمال می‌کرده را از ستاد مرکزی کم کرده و به استانها اضافه کرده است. این در شرایطی است که ما با کمبود اقلام استراتژیک مواجه هستیم زیرا اعتبارات ما بسیار محدود است و صرف درآمد اختصاصی که ما داریم و مشکلاتی که دانشگاه علوم پزشکی داشته، درآمد انتقال خون به درستی به حساب ما واریز نشده است. ما نیز قادر نیستیم اقلام استراتژیک مثل انواع کیسه خون، کیت‌های غربالگری خون و ملزومات وابسته به آن را به طور کامل تهیه کنیم.

بدقولی‌ها سازمان انتقال خون را تهدید می‌کند

مدیرکل دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات بیان کرد: مشکل اساسی ما این است که به اقلام ذخیره نیاز داریم برای مثال باید برای دو سال کیسه خون داشته باشیم اما به دلیل این کمبودها، کشور می‌تواند با بحران مواجه شود .اگر سازمان های وزارت بهداشت و سازمان برنامه و بودجه در تامین اعتبار سازمان انتقال خون کمک نکنند، با کمبود کیسه خون و اقلام حیاتی برای خون مواجه خواهیم شد. 

پرندوش افزود: تا کنون مکاتبات فراوان و نشست‌های زیادی با سازمان برنامه و بودجه و مناطق استان ها و واحد بهداشت درمان داشته‌ایم اما هیچکدام از قول‌هایی که به ما داده شده، عملی نشده است. همه این بدقولی‌ها سازمان انتقال خون را تهدید می‌کند. ما از دولت جدید تقاضا داریم تا با رسیدگی به این مسئله، کشور را از قرار گرفتن در شرایط بحرانی نجات دهد.

او بیان کرد: در هیچ جای ایران کاهش ذخایر خون نداریم و مشکل اصلی ما تامین اعتبارات سازمان است. ممکن است در برخی از فصول سال یا به دلیل وجود برخی شرایط، با کاهش خونگیری مواجه شویم اما در صورت کمبود خون، این کمبود را از استان‌های دیگر جبران می‌کنیم. برای مثال ما در سیستان و بلوچستان، ۴۵۰۰ بیمار تالاسمی داریم و مجبور هستیم از طریق تهران و سایر استان‌ها، این کمبود را جبران کنیم.