– مرضيه صاحبي|
شامگاه ۲۱ آبان ۹۶، تنِ کرمانشاه در آن ۲۰ ثانيه جهنمي، چنان لرزيد که داغي ابدي بر جان و دل اين سرزمين به جاي نهاد، حالا قريب ۲۲ ماه از لرزش بي رحمانه زمين مي گذرد و هنوز زخم هاي زلزله بر تن اين ديار التيام نيافته است.
زخم هايي که مرهم مي طلبد و يادآور پريشان حالي مناطق زلزله زده بر اثر حجم خسارت هاي وارده است و گويا باتوجه به وسعت دامنه بحران، روند بازسازي همچنان ادامه دارد…. زمين لرزه ۷/۳ ريشتري آبان ۹۶ به عنوان مهيب‌ترين و بي سابقه ترين زلزله‌ تاريخ ايران نام گرفته، در اين رويداد تلخ، هستي ۱۰ شهرستان و ۱۹۳۰ روستاي استان در يک گستره ۱۰ هزار کيلومتري به نيستي بدل شد. ۳۹ هزار خانوار بي سرپناه و ۳۷ هزار واحد مسکوني در يک چشم برهم زدن، با خاک يکسان شد و هنوز زندگي مسيرش را در ميان کوچه پس کوچه‌هاي ويران پيدا نکرده، اتاقک هاي فلزي، سرپناه برخي از بازماندگان زلزله است، بازماندگاني که ديگر نمي توانند پا به خانه‌اي بگذارند که روزي برايشان امن‌ترين جاي دنيا بود و از تکرار خاطره آن شب شوم، دلهره مي گيرند اما هستند کساني که هيچ دلهره و هراسي ندارند، فقط ديوار خانه‌هايشان آن‌قدر‌ که بايد بالا نيامده و روند کند بازسازي، آنان را به جبر زيستن در کانکس ها وادار کرده است. بلاترديد آنچه به نگارش در مي آيد، قضاوت يک سويه نگارنده نيست، حاصل روايت منابع محلي و البته تناقض هاي گفتارهاي مسئولان است.
شما را ارجاع مي دهيم به سخنان عباس آخوندي، وزير وقت راه و شهرسازي، او ۷آذرماه ۱۳۹۶ وعده داد: «مردم در کمتر از يک سال در خانه هاي دائمي خود خواهند بود.» او تاکيد کرد: «در اين زلزله ۳۰ هزار و ۵۰۰ واحد مسکوني تخريب شده اند و بنياد مسکن تجربه بازسازي ۲۲۰ هزار واحد مسکوني در زلزله منجيل و رودبار را دارد، بنابراين کار بازسازي در اين منطقه با سرعت پيش خواهد رفت.»
تصور مي کرديم، وعده هاي طلايي از زبان مقامات مسئول مي تواند نبض زندگي را باري ديگر در اين جغرافيا جاري سازد، چنين نشد و شوربختانه در جستجوي زمان هاي از دست رفته، به اين واقعيت تلخ پي برديم که پرونده بازسازي به اين زودي بسته نخواهد شد، صرف نظر از گفته هاي عباس آخوندي، عليرضا تابش، رئيس بنياد مسکن انقلاب اسلامي هم سال گذشته مطرح کرد: «قرار بود تا پايان سال ۹۸ ساخت و بازسازي واحد‌هاي زلزله‌زده در کرمانشاه به اتمام برسد اما باتوجه به روند خوب ساخت و ساز و بازسازي واحد‌هاي مسکوني در شهر‌هاي زلزله زده کرمانشاه، ساخت تمام واحد‌ها تا نيمه اول سال ۹۸ به اتمام مي‌رسد.»
*عدم وفاي به عهد
اين گفته ها مصداقي از عدم وفاي به عهد است. ما مي دانيم بسياري از بازماندگان زلزله، آهنــگ کوچ کرده و برخي مانده اند بــا
خانه هاي نيمه کاره اي که نداشتن سرمايه کافي براي بازســازي، آنان را به تداوم حيات در کانکس ها، محکوم کرده است. ۲۲ ماه گذشت و در اين مدت هوا گرم شد و سرد، ابري شد و آفتابي، باران باريد و برف اما همچنان سايه ويراني بر سر کرمانشاهي ها سنگيني مي کند. اگرچه مصوبه هايي در قالب تسهيلات و كمك‌هاي بلاعوض، توانست موجي از اميد را در ميان زلزله زدگان پديد آورد اما افزايش نرخ ارز و به تبع آن رشد قيمت مصالح ساختماني باري مضاعف را بر دوش مردم مناطق زلزله زده تحميل كرد بنابراين وام ها و تسهيلات بلاعوض چندان نتواستند در روند بازسازي خانه هاي تخريبي، گره گشا باشند.
حوالي خرداد ماه امسال بود که امام جمعه سرپل ذهاب، در گفت و گو با روزنامه رسالت زبان به گلايه گشود و روند بازسازي را مورد نقد جدي قرار داد. او صراحتا عنوان کرد: «بنياد مسکن و دولت دائما گزارش مي دهند که به پايان بازسازي خانه‌ها رسيده‌ايم اما اين موضوع تنها از نظر آنها پايان يافته چرا که تصورشان بر آن است هر شخصي که آخرين قسط وام تسهيلاتي را دريافت کرده، خانه اش تکميل شده است در حالي که چنين نيست.»
حجت الاسلام فاطمي نسب، در ادامه تصريح کرد: « افزايش قيمت در کالاها و ابزار و مصالح ساختماني باعث شد تا مردم نتوانند خانه‌هايشان را تکميل کنند. متأسفانه با وجود گذشت يک سال از وقوع زلزله استان کرمانشاه هنوز بيش از پنج هزار خانوار در چادر و کانکس سکونت دارند.»
امروز سيماي سرپل ذهاب، انبوهي از اسکلت هاي فلزي زنگ زده است که تا دور دست ها امتداد دارد. در اين ميانه، چند ساختمان بتني قد کشيده اند اما شمار خانه هاي تخريبي و نيمه کاره بيشتر است. صاحبان اين خانه ها، عموما کانکس نشين اند، مي گويند در هر طرف اين اسکلت هاي فلزي بنشيني و بچرخي، فرقي ندارد. تابستان باشد، هواي «داغ» مي‌ريزد روي سرت و زمستان باشد، سوز سرد مي‌خزد و دور تنت چنبره مي‌زند….. اينجا بالاي شهر و پايين شهر ندارد. هر نقطه از شهر مي‌شود اسکلت‌ها و ساختمان‌هاي نيمه کاره اي را ديد که زير شن باد و توفان مستهلک شده‌اند.
فرزاد، دستش را به کمرش زده، با زبان کردي، حرف مي زند، مردي که شانه به شانه اش ايستاده، به فارسي تکرار مي کند: اينجا اتاقمان بود، روي همين خاک ها.
با دستش به روبه رو اشاره مي کند، «آنجا راهرو بود و حياط. به خوابمان اين روزها را نمي ديديم، اينکه خانه خراب شويم و آواره….»
« با اين وام هايي که داده اند، نمي توان خانه ساخت، مخصوصاً حالا که قيمت مصالح ساختماني به شدت افزايش پيدا کرده، بعضي از روستائيان دام ها يا زمين هايشان را فروختند تا توانستند منازل نيمه کاره خود را تکميل کنند، اما در عوض منبع درآمدشان را از دست دادند. خيلي ها اين امکان را نداشتند و بسياري از اسکلت ها و ساختمان هايشان نيمه کاره رها شده.»
مرد، سرش را مي چرخاند، زني را صدا مي کند که نامش آذين است و دارد لباس هاي شسته شده را روي بند پهن مي کند، آن دور و بر، بچه ها در لا به لاي کانکس ها دنبال هم مي دوند، مي خندند و گريه مي کنند. حمام آنها يک تشت بزرگ مسي است و بايد هر بار يک دبه ۱۷ ليتري آب را داغ کنند تا آميخته با آب سرد، کفاف حمام و تن‌شويي را بدهد. کمي آن طرف تر، دستشويي است، يک مربع آجرکشي شده و مسقف با يک ورق حلبي و پتوي کهنه آويخته به ورودي آن. همان حوالي، داخل سنگي را گود کرده‌اند و شير آبي از دل زمين بيرون زده.
*فقط ۲۰ درصد از واحدهاي مسکوني ساخته شد
آذين خودش را به ما مي رساند، ۳۷ سال دارد و قد و جثه‌اش اندازه يک دختر ۱۵ ساله است. اميدي به داشتن سقفي که جنسش فلز نباشد و مفهوم يک خانه واقعي را تداعي کند، ندارد. «به هر واحد ۴۰ ميليون تومان پرداخت کردند اما کفاف نداد. البته بعد ۱۵ ميليون تومان ديگر به اين رقم اضافه کردند، اما خيلي ها توانستند تا حد سقف و اسکلت، کار را پيش ببرند و برخي يک آجر هم دور خانه کشيدند.»
آذين مي گويد: «وضعيت روستاهاي سرپل ذهاب بهتر است چون زودتر شروع کردند و از طرفي چهره هاي مشهور مثل نرگس کلباسي و علي دايي هم کمک کردند. اما در شهر شايد ۲۰ درصد از واحدهاي مسکوني، ساخته شده باشند. در حال حاضر توان خيلي از خانواده ها در حد ساخت يک اتاق بوده است.»
فرزاد دوباره شروع مي کند به حرف زدن و مرد کنار دستي اش، اين بار بي اعتنا به گفته هاي او، سيگارش را دود مي کند. نامش کاک مراد است و از روند بازسازي ها رضايت ندارد. خانه نيمه کاره اش، پناهگاه سگ هاي خيابان‌گرد و انبار اجناس مستعمل است. اسکلت خانه، دو طبقه است و طبقه اول فقط سقف خورده و کف خاکي طبقه همکف، محل بازي بچه هاست.
به قول خودش تمام وسايل اش عاريه است. از تلويزيوني که روشن نمي‌شود و يخچالي که به برق نيست تا کولري که بيرون کانکس روي سنگريزه‌هاست. دستش خاليست. کتي قهوه اي رنگ و کهنه به تن دارد، کتي که گوشه و کنارش پر از وصله است، بزرگترين غمش سرپناه است….
«اي کاش براي سرعت گرفتن کار، منابع مالي جديد در حد ۲۰ تا ۳۰ ميليون تومان ديگر به اين مردم بدهند، اگر اين اتفاق بيفتد، مي توان اميدوار بود که ظرف يک تا دو سال آينده پرونده زلزله کرمانشاه بسته شود. وگرنه با اين روند بعيد مي دانم که تا ۵ سال ديگر هم کار مثبتي در سرپل ذهاب انجام شود.»
او که از ساکنان منطقه احمدآباد سرپل ذهاب است، مي گويد، بياييد محله فولادي را نشانتان بدهم، آنجا انبوهي از کانکس است. البته بيش و کم همه محلات سرپُل، اوضاع نابساماني دارد. تعداد اندکي از واحدهاي مسکوني در مرحله نازک کاري هستند و با نگاهي خوشبينانه بقيه در مرحله اسکلت و سفت کاري مانده اند. واقعيت اين است که شهر زلزله زده سرپل ذهاب در حال حاضر فاصله زيادي با اتمام بازسازي و تکميل واحدهاي مسکوني تخريب شده دارد؛ حالا سوال ما اينجاست که چگونه مسئولان از روند سريع بازسازي و حتي اتمام آن مي گويند؟
آنطور که کاک مراد مي گويد، نوعي قياس اشتباه ميان مراحل اعطاي اقساط وام هاي بنياد مسکن با مراحل انجام عمليات ساخت و سازها صورت گرفته است.
برهمين اساس يک منبع آگاه به رسالت مي گويد: «مراحل دريافت وام، معيار ميزان پيشرفت بازسازي در نظر گرفته شده است و اتمام اعطاي وام هاي بنياد مسکن به معناي اتمام عمليات بازسازي تلقي شده، اين تصور البته با واقعيات موجود سرپل ذهاب همخواني ندارد. در ابتدا قرار بود تزريق و آزادسازي اقساط وام ها به صورت مرحله اي و همزمان با پيشرفت مراحل ساخت و سازها باشد و در واقع اين اقساط همزمان با اجراي مراحل مختلف پي ريزي، طرح فوندانسيون، اسکلت بندي، سفت کاري، نازک کاري و نما کاري آزاد شود اما به يکباره با وقوع تورم سرسام آور و تلاطم طاقت فرساي بازار و گراني هولناک مصالح ساختماني، بنياد مسکن و ناظرين ساختماني ناگزير به سهل گيري بيشتر در اعطاي اقساط باقيمانده شدند؛ به طوري‌که برخي واحدها که در مرحله اسکلت بودند، تمام اقساط به اضافه منابع تکميلي خود را دريافت کرده بودند و حتي با اين وجود مبالغ دريافتي کفاف مخارج فعلي را هم نمي داد.»
چنين شد که توازن منابع در نظر گرفته شده با مراحل ساخت و ساز بهم خورد. بي ترديد در ارزيابي سطح پيشرفت بازسازي سرپل ذهاب بايد واقعيت عيني پيشرفت فيزيکي واحدهاي مسکوني را در نظر گرفت نه مراحل دريافت وام را و احتمالا مسئولاني که از پايان بازسازي سخن مي گويند نگاهشان به آمار اعطاي مراحل تسهيلات توسط بنياد مسکن و آزادسازي اقساط است نه پيشرفت واقعي روند بازسازي واحدهاي مسکوني سرپل ذهاب.
مطابق اظهارات فرهاد تجري، نماينده مردم قصر شيرين، سرپل ذهاب و گيلانغرب در مجلس، بعيد است که به اين زودي ها پرونده مناطق زلزله زده کرمانشاه بسته شود، مگر اينکه دولت در قالب تسهيلات تازه و امهال و تمديد وام ها، پروسه خسارت‌هاي مناطق زلزله زده را سر و ساماني بدهد.
او به رسالت مي گويد: «متاسفانه هنوز کساني هستند که همچنان در کانکس زندگي مي کنند و افزايش قيمت ها و نرخ تورم، در روند بازسازي، اختلال ايجاد کرده و بسياري از مردم براي ساخت و ساز يک واحد مسکوني خود مانده اند، چه برسد به ساخت چندين واحد، بنابراين مي توانم به جرئت بگويم که قدرت خريد مردم براي بازسازي منازلشان تحليل رفته و ما انتظار داريم، دولتمردان تدبير تازه اي بينديشند. از سوي ديگر با وجود اينکه واحدهاي مسکوني تکميل نشده، مهلت سررسيد اقساط فرا رسيده و اين امر بيشتر از زلزله، مردم را آزار مي دهد. البته پيگيري هايي صورت گرفته و مشکلات مردم به دولتمردان انعکاس داده شده است، اميدواريم حداقل با تمديد مهلت بازپرداخت وام ها و افزايش تسهيلات، زمينه تکميل واحدهاي مسکوني را در مناطق زلزله زده فراهم کنند.»
* فقط ۲۰ درصد بازسازي ها تکميل شده است
مجتبي جاسمي، رئيس شوراي شهر سرپل ذهاب هم روايت مشابهي از وضعيت مناطق زلزله زده ارائه مي دهد. به اذعان او، اگرچه دولت در بحث زلزله اقداماتي انجام داده اما به خيلي از وعده هاي خود به رغم رسانه اي شدن، عمل نکرده است.
او به رسالت مي گويد: «دولت مدعي بود که تا پايان بازسازي در کنار مردم مي ماند اما چنين ادعايي رنگ واقعيت به خود نگرفت. در حال حاضر حدود ۱۳ هزار واحد پروانه در سرپل ذهاب صادر شده و مسئولان مي گويند از اين ميزان حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد بازسازي ها تکميل شده زيرا تصور مي کنند هر شخصي که وام و تسهيلات دريافت کرده، يعني توانسته خانه اش را تکميل کند. اما در واقعيت فقط ۲۰ درصد بازسازي ها تکميل و قابل سکونت بوده و ۸۰ درصد باقي مانده است.»
رئيس شوراي شهر سرپل ذهاب با اشاره به اينکه در محله فولادي ۹۵ درصد خانه ها بر اثر زلزله تخريب شده و در محله ترابي اوضاع نا بسامان است، عنوان مي کند: «هنوز روند بازسازي در اين محلات، بلاتکليف باقي مانده است، اي کاش مسئولان بازديدي داشته باشند تا از نزديک ببينند چه تعداد از واحدهاي مسکوني اين محلات قابل سکونت است. اين مردم عملا نتوانسته اند کاري از پيش ببرند، زيرا تسهيلات و وام ها گره گشا نبوده، در حال حاضر سر رسيد وام ها فرا رسيده و خيلي از خانواده ها، به علت افزايش قيمت مصالح ساختماني هنوز از تکميل واحدهاي مسکوني خود عاجزند و همچنان کانکس نشين اند، در چنين شرايطي بايد اقساط وام خود را هم بپردازند.»
سرپل ذهاب پس از ۸ سال جنگ، صد درصد تخريب شد و مردم تا همين چندسال قبل، اقساط بازسازي منازل خود را پرداخت مي کردند و در حال حاضر هم موعد سررسيد اقساط زلزله فرا رسيده، جاسمي مي گويد: «اگر دولت، تسهيلات و وام ديگري پرداخت نکند، قول مي دهم اين منطقه همچنان ويرانه باقي مي ماند و مردم تا مدت‌هاي مديدي در کانکس زندگي خواهند کرد.»
جليل بالايي، مديرکل مديريت بحران کرمانشاه با ارائه اين آمار که تقريبا ۳ هزار کانکس هنوز جمع آوري نشده، به رسالت مي گويد: «يک‌سري افراد، خانه هاي چندطبقه ساخته اند و اين ها به دليل گراني و تورم، موفق به تکميل واحدهاي مسکوني نشده اند و ممکن است کماکان در داخل کانکس زندگي بکنند و مستاجرين تخريبي هم فاقد مسکن اند و در داخل کانکس هستند.»
به روايت علي فولادي، رئيس ستاد بازسازي مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه، «قرار بود از طرف راه و شهرسازي و استانداري براي مستأجرهاي مناطق زلزله‌زده زمين تأمين شود اما براساس اطلاعاتي که به دست آورده ايم احتمال تخصيص نيافتن زمين به مستأجران زلزله‌زده وجود دارد.از طرفي بنياد مسکن هم مطابق برنامه‌ريزي‌ها به هر خانوار مستأجر ۱۷ ميليون تومان تسهيلات و کمک‌ بلاعوض براي اسکان پرداخت مي کند.»
با استناد به اين اظهارات، جاسمي يادآوري مي کند: «نه زمين و نه وام به مستاجران پرداخت نشده و آنان همچنان بلاتکليف اند. در منطقه سرپل ذهاب حدود ۷۰ درصد مستاجرين کانکس نشين اند و حتي صاحبان خانه هاي تخريبي هم در کانکس سکونت دارند.»
محبت جمالي نيا، فرماندار سرپل ذهاب در گفت و گو با رسالت بر اين امر تاکيد مي کند: کساني که هنوز در سکونتگاه هاي موقت به سر مي برند، مستاجرين تخريبي و مالکيني هستند که ساخت و ساز منازلشان به پايان نرسيده است. اما شمار مستاجران کانکس نشين بيشتر است.او در عين حال برخلاف اظهارات جاسمي، مي گويد: مستاجران واحدهاي تخريبي سال ۹۶ حدود۱۷ ميليون تومان تسهيلات دريافت کرده اند.
* ما به مستاجرين تعميري، تعهدي نداده ايم
مهرداد سالاري، معاون امور عمراني استانداري کرمانشاه مسئله عدم کمک رساني به مستاجرين واحدهاي تخريبي را از اساس رد کرده و در گفت و گو با رسالت اذعان مي کند، اقداماتي در حال انجام است. مطابق تاکيدات او، دولت به دنبال کمک به مستاجرين است تا ديگر در کانکس نباشند به همين علت در برخي شهرها مثل قصر شيرين که امکانش وجود داشته به آنها زمين رايگان داده شده اما در بعضي مواقع آنها زمين در جاي خاصي را مدنظر دارند که اين امر امکان پذير نيست. البته اصل عدالت بسيار مهم است، طبعا کسي که خانه اي داشته و تخريب شده، وام دريافت کرده، حالا چرا بايد کسي که مستاجر بوده هم زمين رايگان دريافت کند و هم وام؟ به هر روي بازهم پيگير هستيم تا دولت به مستاجرين تخريبي کمکي بکند اما به مستاجرين تعميري، تعهدي نداده و نمي دهيم.
اين سخنان، مورد پذيرش اهالي نيست.«آکار»، تلفن همراهش را روشن مي کند و تصويري از يک کانکس نشان مي دهد. « مستاجر تخريبي ام، به پير، به پيغمبر نه زمين دادند نه تسهيلات. چرا فکري به حال ما بدبخت ها نمي کنند؟ مدام توي رسانه ها دم از بازسازي مي زنند، انگار اينجا همه چيز گل و بلبل است.»
«مشکلات سر ريز کرده و اين وضعيت نابسامان عن‌قريب است که کار دست همه مان بدهد.» اين را خداداد مي گويد. او ساکن روستاي قلعه بهادري است. « اينجا تابستان‌هاي بسيار گرمي دارد و بعضي از روزها دماي هوا به بالاي ۵۰ درجه مي‌رسد. کسي به دادمان نمي رسد. مستاجر تخريبي ام و هنوز چيزي دستمان را نگرفته، نه خبري از تسهيلات است و نه زمين. بلاتکليف مانده ايم. نمي دانم مسئولان آمارهاي بازسازي و رسيدگي به مستاجرين را برچه اساسي ارائه مي کنند.»
مطابق آمارها، زلزله به بيش از ۱۳۰ هزار واحد مسکوني، تجاري، خدماتي، دامي و صنعتي کرمانشاه خسارت جزئي و کلي وارد کرده که ۱۱۸ هزار واحد از اين تعداد، مرمت و بازسازي شده و به بهره برداري رسيده و برهمين اساس، جليل بالايي، معدل بازسازي را ۹۰ درصد ذکر کرده و عنوان مي کند: در مجموع حدود ۴۱ هزار واحد تخريبي داشته ايم که ۳۲ هزار واحد به بهره برداري رسيده اند يعني ۷۸ درصد و حدود ۶۷ هزار واحد تعميري داشته ايم که صد درصد تعمير شدند و از مجموع ۲۲ هزار واحد خدماتي، صنفي، دامي و صنعتي هم بيش از ۱۸ هزار واحد يعني بيش از ۸۰ درصد مرمت شده اند.
جمالي نيا گريزي به آمارها در حوزه بازسازي سرپل ذهاب، مي زند: در مجموع ۳۵هزار واحد آسيب ديده که عموما تعميري يا تخريبي هستند و شمار واحدهاي تخريبي نزديک به ۱۷ هزار در شهر و روستا بوده است و امروز از اين واحدهاي تخريبي بيش از ۱۲ هزار و ۹۶۹ واحد مسکوني براي زلزله زدگان اين شهرستان احداث شده است. در حوزه تعميرات، ۱۰ هزار واحد در شهر و روستا، به طور کامل تعمير شده اند.
طبق روال هميشه ميان گفته هاي مسئولان با آنچه بازماندگان زلزله مي گويند، تناقضي آشکار وجود دارد. مسئولان بر اين باورند که مناطق زلزله زده، ديگر ويرانه نيست و چهره تازه‌اي به خود گرفته، اما بازماندگان لب به اعتراض گشوده و صراحتا مي گويند، اين مناطق همچنان در تسخير اسکلت‌هاي فلزي ساختمان‌هاست. خانه‌ها، نيمه‌کاره اند، کانکس ها در کنار ساختمان‌هاي رهاشده، هنوز برپا هستند. آنان در عين حال از کمبود تسهيلات هم شکوه مي کنند.
به نظر مي رسد، ناتمام ماندن روند بازسازي سرنوشت محتوم و اجتناب ناپذير مناطق زلزله زده با توجه به کمبود تسهيلات بازسازي است؛ مخاطرات و ناملايمات اين فاز مي‌تواند دستاوردهاي کنوني را هم زير سوال ببرد و مشکلات و معضلات را دامن بزند. بي ترديد دست اندازها و موانع اقتصادي پيش روي ميتواند نوعي عقبگرد را باعث شود.
اما سالاري در مقام دفاع از اقدامات صورت گرفته، عنوان مي کند: وامي که به زلزله زدگان پرداخت شد، ۴۰ ميليون تومان بود و دولت بار اول ۱۰ ميليون و بار دوم ۵ ميليون به صورت بلاعوض پرداخت کرد و اين ۱۵ ميليون بابت افزايش نرخ مصالح ساختماني بود. حتي ۲ ميليون کالا توزيع و ۸ تن سيمان و ۳ ميليون آواربرداري رايگان انجام شد. صدور پروانه نظام مهندسي و طراحي و نظارت هم رايگان بود. قيمت آهن آلات به نرخ دولتي توزيع شد بنابراين کمک هاي زيادي صورت گرفته و طبيعي است که اگر کسي در شهر يک طبقه خانه داشته و اکنون در حال ساخت چهار طبقه است، امکان ندارد که با اين وام ها بتواند، عمليات ساخت و سازش را تکميل کند. ما به فردي که در حال ساخت چهار طبقه است، چهار وام داده ايم اما ديگر نمي توانيم چهار بلاعوض بپردازيم و اين ها طبعا براي ساخت ساير طبقات دچار مشکل شده اند.
جليل بالايي، ضمن تکرار دوباره آنچه گفته شد، معتقد است به رغم اينکه گراني و تورم در روند بازسازي ها خلل ايجاد کرده اما بيش از ۹۰ درصد بازسازي ها به اتمام رسيده و دولت در اين زمينه حدود ۱۱ هزار ميليارد تومان هزينه کرده و بيش از ۴ ميليون و ۹۱۰ هزار مترمربع بازسازي انجام شده البته تحريم و تورم مشکلاتي را در اين زمينه به وجود آورده اما اين مشکلات مربوط به بعد از مهرماه سال گذشته بوده است، در حالي که قبل از آن حدود ۸ تا ۹ ماه براي بازسازي زمان بوده و خيلي از واحدها در فرجه زماني قبل از تورم ساخته شده است.
او بيان مي کند: تا قبل از تورم و تحريم کمک ها و وام ها مي توانست ۸۰ متر خانه را تا مرحله نازک کاري برساند.
* مدارس، نقطه عطف بازسازي
جمالي نيا هم به اين مسئله معترف بوده و البته معتقد است: کساني که تا قبل از تورم اقدام کردند، در روند بازسازي و ساخت و ساز واحدهاي مسکوني پيشرفت سريعي داشته اند و آنهايي که در گردنه تورم افتادند، ساخت و سازهايشان با اختلال مواجه شده است.
اگرچه بازسازي واحدهاي مسکوني در پرونده ساماندهي مناطق زلزله زده، به نوعي پاشنه آشيل به شمار مي رود، اما آنچه به عنوان نقطه عطف قلمداد مي شود، روند بازسازي مراکز آموزشي و مدارس است. در جريان زلزله، ۷۸ مدرسه با ۴۱۵ کلاس درس در شهرستان‌هاي زلزله زده آسيب ديدند که مطابق گفته هاي مهرداد سالاري، از آن ۷۸ واحد، ۶۳ واحد تکميل شده است. جليل بالايي هم با تاکيد بر اينکه براي ابتداي مهرماه هيچ مدرسه تخريب شده اي، نداريم، مي گويد: تاکنون بيش از ۹۳ درصد در حوزه بازسازي مدارس، پيشرفت فيزيکي داشته ايم.
*کمک هاي سلبريتي ها کجا هزينه شد؟
شايد اگر ورود خيرين نبود، پروژه ساخت و ساز مدارس همانند بازسازي واحدهاي مسکوني به درد رکود و بلاتکليفي دچار مي شد. اما در ميان اين خيرين، سلبريتي ها و چهره هاي شناخته شده اي هم هستند که در زمان وقوع زلزله، سوداي بازسازي را در سر مي پروراندند و مبالغي را به همين منظور، جمع آوري کردند، ظاهرا اين چهره هاي تاثير گذار اجتماعي با اعلام شماره‌حساب، کمک‌هاي چندميلياردي جمع‌آوري کردند، کمک‌هايي که استاندار کرمانشاه آنها را چنين برشمرد: «۶۳ ميليارد تومان کمک‌هاي مردمي در اختيار هلال احمر قرار گرفت، ۲ تا ۲/۵ ميليارد تومان کميته امداد، ۳ ميليارد و ۲۰۰ ميليون تومان زيباکلام، ۸/۵ ميليارد تومان علي دايي و ۵ ميليارد و ۲۰۰ ميليون تومان نرگس کلباسي.»
سال گذشته ويدئويي از عبدالرضا مصري، نماينده کرمانشاه در مجلس منتشر شد که در آن ‌گفت: «خواهش ما از دولت اين است که هر چه سريع‌تر يک ليست کامل از کساني ‌که به مردم اعلام کرده‌اند که دريافت‌کننده کمک براي زلزله‌زده‌ها هستند، آماده کند و ميزان دريافتي آنها مشخص شود و هم نحوه هزينه‌کرد و عملکرد آنها براي مردم روشن شود.»
اين ويدئو بازتابي گسترده در شبکه‌هاي اجتماعي داشت و توجه مردم را به اين مسئله جلب کرد که سلبريتي‌ها با آن همه پول چه کردند؟
سالاري در پاسخ به اين پرسش مي گويد: متولي ساخت و ساز، بنياد مسکن بوده و اين مجموعه بايد خيرين را ساماندهي مي کرد، اما در ۴۲۰ واحد، خيرين پاي کار آمده اند که تمام هزينه هايش را آنها پرداخت نکرده اند يعني هم وام و هم بلاعوض از سوي دولت داده شده و خيرين روي هرکدام از اين واحدها، مبلغي را براي تکميل پرداخت کرده اند. مطابق آمارها از اين ۴۲۰ واحد، نرگس کلباسي ۱۱۲ واحد داشته و سپاه گلستان ۹ واحد، خيرين مسکن ساز ۷ واحد، موتلفه ۴۱ واحد، سپاه تهران ۴۲ واحد، سردار قاسمي ۶۱ واحد و علي دايي ساخت ۱۴۸ واحد را برعهده گرفته اند.
جليل بالايي در تاييد اين سخنان با اشاره به اينکه در مورد ميزان وجوه جمع آوري شده و نحوه هزينه کردها هيچ اطلاعاتي نداريم، مي افزايد: مطابق آنچه تاکنون جمع بندي کرده ايم، از کل ۴۲۰ واحد در حال ساخت توسط سلبريتي ها، ۳۳۳ واحد بازسازي و مابقي در دست اقدام است و کل سرمايه گذاري که انجام شده حدود ۲۵ ميليارد تومان است، که از اين ميزان ۱۹ ميليارد تومان را دولت در قالب تسهيلات و خدمات ارائه و خيرين حدود ۶ميليارد تومان در پروژه ها هزينه کرده اند. يعني در واقع سهم سلبريتي ها از کل بازسازي به لحاظ تعداد واحدهاي تکميل شده حدود يک درصد و به لحاظ ريالي حدود ۷۵ صدم درصد از کل هزينه هاي تخريبي است.
او در ادامه از ارائه گزارشي خبر مي دهد که به منظور پاسخ گويي به مردم و اصحاب رسانه، منتشر خواهد شد و در اين گزارش اعداد و ارقامي که سلبريتي ها هزينه کرده اند به صورت شفاف ارائه مي شود. و حالا با استناد به آنچه گفته شد، اين شما و اين کرمانشاه، قضاوت با خودتان….