راضيه فراهاني
لغت «خودکشي» در ايران لغتي است که تا نامش به گوش مي‌رسد چهره افراد درهم رفته و تاسف مي‌خورند. از اين موضوع با عنوان پديده ياد مي‌شود. با توجه به آمار و ارقامي که از «خودکشي» در کشور وجود دارد برخي روند اين موضوع را در کشور رو به رشد ميدانند. مولفه‌هاي خودکشي در کشور معمولا به دليل وضعيت اقتصادي، اجتماعي و حتي فرهنگي است. برخي معتقدند هنگامي که وضعيت اقتصادي جامعه‌اي رو به افول حرکت کند، به تدريج مردم به جهت تلاشهاي بسيار بالا براي رفع اين معضلات و مواجهه شدن با بن‌بست آهسته آهسته با افسردگي روبه‌رو شده و تصورشان آن است که خودکشي آسان‌ترين و بهترين راه حل براي عبور از مسائل است.
سازمان پزشکي قانوني کشور هنوز در باره آمار خودکشي در سال ۹۷ هيچ موضوعي را اعلام نکرده است. بر اساس آخرين اعلام اين سازمان آمار خودکشي‌ها در سال ۹۶، ۴۶۲۷ نفر بوده که نسبت به سال ۹۵ افزايش ۵ درصدي را نشان ميدهد. از بين تعداد خودکشي‌هاي منجر به فوت ۳۲۶۲ مورد مربوط به مردان و ۱۳۶۵ مورد مربوط به زنان بوده است. لازم به ذکر است که ماههاي داراي بيشترين تلفات خودکشي مربوط به مردادماه با ۴۶۶ نفر، تيرماه با ۴۲۴ نفر و ارديبهشت ماه با ۴۲۰ نفر است.
آمار خودکشي در استان‌هايي از جمله ايلام ، لرستان و کرمانشاه داستان تازه‌اي نيست و هر زماني نام خودکشي در استانها بر سر زبانها مي‌آيد ابتدا از استان ايلام ياد مي‌شود. برخي معتقدند که خودکشي در ميان زنان در اين استان آمار بالايي دارد و اين موضوع به جهت تعصبات قومي و قبيله‌اي در اين استان است، البته که يکي از مسولان استاني به «رسالت» در اين زمينه گفت که آمار خودکشي در اين استان نسبت به سالهاي گذشته کاهش يافته است.
به جهت بررسي بيشتر درباره علل افزايش خودکشي در کشور به ويژه ميان مردان و همچنين وضعيت استان ايلام، رسالت به سراغ مسئولان و کارشناسان استاني در اين حوزه رفته و گفت‌وگويي با آنها داشته که در ادامه ميخوانيد. لازم به ذکر است خبرنگار روزنامه به سراغ مسئولان استاني کرمانشاه هم براي دريافت اطلاعات رفت اما آنها حاضر به پاسخگويي در اين زمينه نبودند.
*پديده خودکشي به ويژگيهاي فردي بازمي‌گردد
حسن موسويچلک، رئيس انجمن مددکاران اجتماعي کشور درباره پديده خودکشي و اقدام به خودکشي در گفتوگو با «رسالت» اظهار داشت: در بحث خودکشي نخست آمار ايران به نسبت جهاني به ازاي جمعيت معمولا بين ۵-۷ نفر در ۱۰۰ هزار نفر طبق آمار رسمي است. اين پديده از موضوعاتي است که ميان آمار واقعي و رسمي فاصله‌هايي وجود دارد؛ چرا که برخي براي ثبت نام فردي که خودکشي کرده است به جهت برخي مسائل از جمله حفظ آبرو، استفاده از بيمه فرد و بسياري موضوعات ديگر اقدام نمي‌کنند.
اين محقق و پژوهشگر اجتماعي با بيان اينکه آمار خودکشي در برخي از استانها بيشتر است، تصريح کرد: اين موضوع مسبوق به سابقه است و اينگونه نيست که تنها طي يکي دو سال افزايش يافته باشد، در اينجا بايد گفت عوامل مختلفي در خودکشي دخيل هستند.
او ادامه داد: بخشي از مولفه پديده خودکشي به ويژگيهاي فردي مربوط مي شود، احتمال گرايش به خودکشي معمولا در ميان افرادي که دچار افسردگي هستند بيشتر است؛ همچنين در ميان افراد معتاد، شکست خورده عشقي، شکست خورده کاري و … اين پديده بيشتر مشاهده مي‌شود.
موسوي‌چلک با اشاره به اين که نشانه اصلي خودکشي در جوامع موضوع ديگري است، افزود: افراد مهارتهاي حل مشکلات را به خوبي نياموخته و به همين جهت سلامت رواني اجتماعي در جامعه‌اي که پديده خودکشي در آن رو به افزايش است، بالا نيست، به عبارت ديگر، در بحث اقدام به خودکشي اميد و نااميدي تعيين‌کننده هستند. افراد اميدوار کمتر به سمت اقدام به خودکشي حرکت مي‌کنند، همچنين به هر اندازه که صميميت، تعامل و احساس تعلق اعضاي خانواده به يکديگر بيشتر باشد احتمال بروز خودکشي کاهش پيدا مي‌کند.
*نتيجه افزايش نشاط اجتماعي برابر است با کاهش خودکشي
او با بيان اين که جامعه‌اي که از نشاط اجتماعي بيشتري برخوردار است طبيعتا احتمال اقدام به خودکشي در آن کاهش پيدا مي‌کند، گفت: در جامعه‌اي که نگراني در مردم کمتر باشد احتمال اقدام به خودکشي هم کاهش پيدا مي‌کند، در جامعه اي که باورهاي ديني در افراد دروني مي‌شود معمولا احتمال گرايش به خودکشي کمتر مي‌شود، جامعه متاهلين به جهت وابستگي و احساس تعلقي که وجود دارد احتمال اقدام به خودکشي کاهش پيدا مي‌کند، در خانواده‌هايي که اختلافات خانوادگي کم باشد، احتمال بروز اقدام به خودکشي هم کمتر است.
رئيس انجمن مددکاران اجتماعي کشور ادامه داد: در برخي خانوادهها گاهي اوقات مشکلاتي به وجود مي‌آيد که مي‌تواند زمينه بروز خودکشي در خانواده را افزايش دهد؛ به طور مثال بيماريهاي صعب‌العلاج، جبران انجام کارهاي اشتباه حتي در برخي مواقع افراد براي رسيدن به درخواست‌هايي که خانواده توان تامين آن را ندارد، تهديد به خودکشي مي‌کنند تا آن خواسته برآورده شود.
*اقدام به خودکشي در ميان زنان بيشتر از مردان است
اين محقق و پژوهشگر اجتماعي افزود: بخشي از رخ دادن اين پديده به سياستگذاري‌هاي کلان کشور، درون خانواده و ويژگيهاي فردي مربوط مي شود، تقريبا ميتوان گفت که اين موضوعات در پديده خودکشي تعيين‌کننده است.
او در پاسخ به اين سوال که ميزان خودکشي در زنان بيشتر است يا آقايان، گفت: در اين زمينه نوع اصطلاح وجود دارد. نخست «اقدام به خودکشي» که در گذشته از آن با نام«خودکشي ناموفق» ياد مي‌کردند و ديگري خودکشي که منجر به فوت مي‌شود. اقدام به خودکشي معمولا در ميان زنان بيشتر است تا مردان. اقدام به خودکشي در ميان مردان بسيار کمتر است اما اگر قصد خودکشي داشته باشند با توجه به اين که عوامل و دلايلشان براي خودکشي از نظر خودشان محکمتر است لذا نتيجه‌اش منجر به فوت مي‌شود.
موسوي‌چلک در پاسخ به اين سوال که براي کاهش خودکشي در سطح کشور چه اقداماتي بايد داد، ابراز کرد: با توجه به اين که بخشي از اين اقدامات مربوط به مسائل اقتصادي و بخش ديگري مربوط به مسائل اقتصادي مي‌شود، آموزش و سياست‌گذاري از مولفه‌هاي مهمي است که در کاهش خودکشي‌ها کمک مي‌کند. به هر اندازه که مسووليت اجتماعي در جامعه بيشتر باشد سرمايه اجتماعي، مهرباني اجتماعي، تعلق اجتماعي و همبستگي اجتماعي هم بيشتر خواهد شد بنابراين مولفه‌هايي از اين دست طبيعتا احتمال اقدام به خودکشي را کاهش مي‌دهد.
*ريشه و بسترهاي خودکشي، تاريخي است
محمد نوذري معاون سياسي، امنيتي و اجتماعي استانداري ايلام درباره وضعيت خودکشي در اين استان به «رسالت»گفت: آسيب‌هاي اجتماعي در تمام جوامع انساني وجود دارد. اين آسيب‌ها ممکن است در قسمت ضعف داشته باشد و به صورت پيچيده و چند وجهي مشاهده شود، به معناي ديگر بايد گفت که آسيب‌هاي اجتماعي با يکديگر مرتبط هستند و شما نمي‌توانيد اعتياد را جدا از بحث فقر و بيکاري در نظر بگيريد.
او با بيان اين که ريشه و بسترهاي خودکشي تاريخي است، افزود: من معتقدم تنها راه حل حل مباحث اجتماعي استفاده از ظرفيت دانشگاهها و علم است.
*کاهش آمار «خودکشي» در استان ايلام
معاون استاندار ايلام ادامه داد: بحث فراواني خودکشي در استان ايلام با توجه به جمعيت و مرزي بودن اين استان بسيار مورد توجه قرار گرفته است. آمار خودکشي در اين استان در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ کاهش يافته به اين معنا که اقدام به خودکشي حدود ۱۰ درصد کاهش و خودکشي منجر به فوت ۱۱ درصد داشتيم.
نوذري در پاسخ به اين سوال که به جهت کاهش خودکشي در استان چه اقداماتي انجام شده است، گفت: در اين زمينه فعاليت‌هاي خوبي صورت گرفته به طور مثال فرماندارها در هر شهرستان کارگاههايي براي پيشگيري از خودکشي تشکيل داده‌ايم به همين منظور از سمنها استفاده کرديم و مي‌دانستيم که نقششان در اين موضوع بسيار مهم است، همچنين بخشي از کار را هم به دانشگاهها واگذار کرديم تا فعاليت‌هاي پژوهشي در اين راستا انجام داده‌اند. سندي تحت عنوان سند توسعه، برگزاري نشستهاي تخصصي و همچنين تشکيل ۶ کميته در اين راستا داشتيم که به مباحثي از جمله نشاط اجتماعي در جهت کاهش آسيب‌هاي اجتماعي برگزار شد.
*استفاده از سمنها در جهت افزايش نشاط اجتماعي
او همچنين تاکيد کرد: در تلاش هستيم تا از ظرفيت سمنها در حوزه نشاط اجتماعي در ۱۰ شهرستان استان ايلام استفاده کنيم.
معاون استاندار ايلام در پايان گفت: ما در تلاش هستيم تا هرچه بيشتر آسيب‌هاي اجتماعي را در استان کاهش دهيم، لازم به ذکر است که در موضوع «اعتياد» استان ايلام از استانهاي پاياني است.