حسن شجاعي
سي‌و‌دومين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران امروز درحالي دومين روز خود را سپري كرد كه مشكلات زيادي پيش روي ناشران و مردم حاضر در نمايشگاه بود.
باوجودي كه مسئولان برگزاري نمايشگاه از روزهاي گذشته غرفه‌ها را براي برپايي به ناشران واگذار كرده بودند، اما غرفه‌هاي متعددي همچنان فعال نشده و يا درحال تكميل بودند. نبود نور كافي در برخي غرفه‌ها به‌ويژه سالن ناشران كودك و نوجوان و فعال نشدن دستگاه‌هاي كارتخوان خريد غرفه ها و همچنين عدم تامين گرماي لازم در سالن‌ها كه به‌واسطه سرماي اين روزهاي تهران بسيار به‌چشم مي‌آمد بخشي از اتفاقات ناخوشايند روز نخست بود. ضمن اينكه تا زمان تهيه اين گزارش، ناشران خارجي نيز با مشكل عدم فعال‌سازي سامانه خريد ارزي با استفاده از ارز نيمايي دست‌و‌پنجه نرم مي‌كردند كه مشكلات زيادي را براي فروشندگان وخريداران فراهم كرده بود.
براي آشنايي با مسائل و مشكلات موجود در نمايشگاه پاي صحبت برخي از ناشران و غرفه داراندر نمايشگاه نشستيم تا از زبان آنها با اين موضوعات آشنا شويم.
سعادت مدير دفتر كودك انتشارات جمكران در گفت‌وگو با رسالت با اشاره به مشكلات جانمايي غرفه‌هاي حوزه كتاب كودك، از اختصاص فضاي پايين مصلي به اين غرفه‌ها گلايه دارد و معتقد است اين فضا براي كودكان مناسب نبوده و از نظر دسترسي و نيز فضاي ظاهري و همچنين به دليل وجود خاك و ورودي‌هاي نامناسب و نيز ديوارهايي كه با گوني پوشانده شده بسيار كثيف است و در شأن اين نمايشگاه نيست.

وي با اشاره به اينكه با اين شرايط شايد خانواده‌ها كمتر رغبت مي‌كنند تا با فرزندان خود در اين نمايشگاه حاضر شوند مي‌افزايد: به نظر من بايد فضاي كودكان و نوجوانان براي جذب اين عزيزان جذاب باشد، اما متاسفانه اينگونه نيست. ضمن اينكه داخل غرفه‌ها هم از نظر نور و روشنايي مشكل داريم و خانواده‌هايي كه براي خريد به اينجا مراجعه كرده‌اند به دليل فعال نشدن دستگاه‌هاي كارت‌خوان از ما گله مي‌كنند.
سعادت با اشاره به اينكه ناشران حوزه كودك بيش از ساير ناشران از شرايط فعلي اقتصادي حوزه نشر ضربه خورده‌اند گفت: در حوزه كودكان به‌دليل فرم كارها و همچنين چهاررنگ بودن و نوع كاغذ، مصرف بسيار بيشتر و به تبع آن هزينه ها
نيز بالاتر است. به همين خاطر بيشترين ضربه از نابه‌ساماني‌هاي اقتصادي شامل حال ما شده است. ضمن اينكه در زمينه توزيع و تهيه اين اقلام هم دچار مشكلات عديده‌اي بوده و براي خريد آن در مضيقه هستيم. ببينيد در بهمن ماه سال قبل ورق زينك را با قيمت ۲۶ هزار تومان تهيه مي كرديم، اما الان بايد با قيمت۶۰هزار تومان خريد كنيم. دولت هم كه در اين زمينه كمكي نمي‌كند، زيرا فيلم و زينك به صورت آزاد در بازار ارايه مي‌شود و بايد به صورت آزاد خريداري شود. در عين حال شنيده مي‌شود كه مقدار بسيار زيادي در گمركات كشور موجود است، اما مشكل ترخيص دارند و به بازار عرضه نمي شوند و باوجودي كه با ارز ۴۲۰۰ توماني وارد شده به دليل بازار كاذبي كه وزارت صمت درست كرده مي‌خواهند با قيمت بسيار بيشتري به فروش برسانند.
وي در مورد سهميه‌بندي كاغذ ناشران هم اذعان مي كند كه اين توزيع براساس مساوات نيست و به ناشران فعال و غيرفعال به عدالت توزيع نمي شود. نوعي سردرگمي بين وزارت ارشاد و وزارت صمت وجود دارد كه موجب سردرگمي ناشران هم شده و نمي‌توانند براي فعاليت‌هاي خود برنامه‌ريزي داشته باشند.
يكي ديگر از ناشران حوزه كتاب كودك نيز در گفت‌وگو با رسالت با اشاره به اينكه امسال از نظر جانمايي شرايط بهتري نسبت به سال گذشته داشته‌اند گفت : امسال نسبت به سال قبل شرايط غرفه‌ها و فضاي جانمايي ما بهتر شده و در فضائي مسقف قرار داريم. وي در مورد مشكلات گرمايش سالن ها نيز مي‌گويد: شرايط جوي امروز تقصير مسئولان نمايشگاه نيست و ظرف روزهاي آينده حتما شرايط بهتر خواهد شد.
وي در مورد مشكلات حوزه نشر كودكان نيز مي گويد: مهم‌ترين موضوع در حال حاضر، مسئله كاغذ است وبسياري از ناشران قادر به چاپ كتاب‌هاي خود نيستند، اما وظيفه ما اين است كه كتاب‌هاي مورد نياز بازار را تامين كنيم. براي رسيدن به اين هدف هم سعي شده تا با كاهش هزينه‌هاي مربوطه بتوانيم با قيمت مناسب با همان كيفيت در خدمت مردم باشيم.
اين فعال حوزه كتاب كودك در مورد سهميه بندي كاغذ كتاب هم اعتقاد دارد اين سهميه بندي مشكلي ندارد و تفاوتي بين ناشران فعال و غيرفعال نيست، اما اعتقاد دارم اگر براساس ميزان فعاليت ناشران توزيع شود شرايط بهتر خواهد شد.
وي در پايان در مورد ميزان استقبال مردمي از كتاب حوزه كودك و نوجوان نيز گفت: متاسفانه باتوجه به مشكلات اقتصادي كه مردم با آن درگير هستند اولويت خريد كتاب براي كودكان بسيار كاهش يافته كه اين موضوع براي حوزه فرهنگ كشور جاي تامل دارد.
اما مشكلات ناشران در بخش‌هاي ديگر هم شنيدني است. الياس‌زاده كه در حوزه انتشارات بين المللي و واردات كتب خارجي فعاليت دارد در گفت‌وگو با رسالت ضمن بيان اين نكته كه كيفيت نمايشگاه كتاب نسبت به هرسال وضع بدتري پيدا مي‌كند گفت: در نمايشگاه امسال تكليف ما تا روز آخر در مورد فروش كتاب مشخص نبود كه بايد با چه ارزي و چه قيمتي كتاب‌ها فروخته شود. ضمن اينكه هنوز كه هنوز است سامانه فروش با ارز نيمايي فعال نشده و مشتريان زيادي از ما براي اينكه نمي‌توانند با قيمت مناسب خريد كنند گلايه دارند.
وي با اشاره به اينكه بسياري از مراجعين به اين انتشارات از جامعه پزشكي هستند و وقت اين عزيزان از صبح براي خريد با ارز نيمايي گرفته شده ، تصريح كرد: اين موضوع باعث شده تا علاقه‌مندان به كتب پزشكي خارجي با قيمت‌هاي بسيار بالاتر كتاب را خريد كنند و باعث ناراضايتي آنها شده است. اين عدم هماهنگي در نحوه استفاده از دستگاه كارتخوان مربوط به خريد با ارز نيمايي باعث شده تا هم ما و هم خريداران دچار سردرگمي شويم.
وي از نحوه جانمايي ناشران بين المللي تشكر كرد، اما باوجود سرماي پيش آمده از عدم تامين گرمايش سالن ها گلايه داشت.
الياسي در مورد شرايط حوره نشر در ايران نيز گفت : اگر شرايط به همين منوال پيش برود حوزه نشر در ايران نابود خواهد شد. شما ببينيد كاغذي كه ما پيش از اين بندي ۷۰ هزارتومان مي خريديم درحال حاضر با ۳۵۰ هزارتومان بايد خريد كنيم. اين موضوع سبب شده كتابي كه قبلا ۳۰ هزار تومان قيمت داشت الان به ۱۵۰ هزار تومان برسد. به اين ترتيب هم براي ناشران و هم خريداران آينده خوبي متصور نيست.
عابديني يكي ديگر از مديران حوزه نشر در نمايشگاه بين المللي كتاب تهران نيز در گفت‌وگو با رسالت در مورد اينكه چرا تعدادي از غرفه‌ها همچنان خالي است و يا اينكه هنوز برخي ناشران مشغول آماده‌سازي غرفه‌هاي خود هستند گفت: امروزه ديگر توليد كتاب بسيار سخت و هزينه‌بر شده و خيلي از ناشران توان فعاليت ندارند.
وي در مورد چرايي فروش كتاب در نمايشگاه بين المللي كتاب نيز مي‌گويد: اگر بخواهيم موضوع فروش را از نمايشگاه كتاب بگيريم ديگر اين نمايشگاه رونقي ندارد، اما عرف برپايي نمايشگاه اين است كه ارتباط ناشران و فعالان حوزه نشر را توسعه دهد، بااينحال در ايران فروش كتاب باعث حضور مردم و رونق نمايشگاه مي‌شود.
عابديني در مورد آينده حوزه نشر و وضعيت ناشران در ايران هم گفت: در ابتداي انقلاب حدود ۷۰۰ ناشر فعاليت داشتند و در طول چهل سال گذشته اين آمار به حدد ۱۸ هزار ناشر رسيده كه با شرايط فعلي فكر مي‌كنم در مدت كوتاهي به همان آمار ابتدايي انقلاب برگرديم، چون ناشران غيرحرفه‌اي توان رقابت و حضور در اين عرصه را با شرايط اقتصادي موجود ندارند.
وي با گلايه از نحوه سهيمه‌بندي كاغذ از سوي وزارت ارشاد مي‌گويد: انتشارات ما در سال گذشته۱۳۰ عنوان كتاب با تعداد صفحات بالايي منتشر كرده، اما ميزان سهميه كاغذ دريافتي ما از ارشاد حود ۷۰۰ بند كاغذ بوده و به ناشري كه اصلا كتاب چاپ نكرده، تنها با يك اعلام وصول ساده، ۲۰۰ بند كاغذ دريافت كرده است. خب اين موضوع عادلانه نيست.
حضور در بخش ويژه نمايشگاه كه با حضور فعال ناشران چيني همراه است هم بسيار جلب توجهمي‌كند. هو يوان از ناشران چيني كه براي اولين‌بار در ايران حضور يافته نمايشگاه كتاب تهران را بسيار خوب و فعال عنوان مي كند و مي‌افزايد: فكر نمي كردم استقبال از نمايشگاه تا اين اندازه باشد و با اينكه روز اول نمايشگاه است حضور مردم برايم جالب توجه است. وي برگزاري اين نمايشگاه را در جهت توسعه مراودات فرهنگي ايران و چين بسيار ارزشمند مي‌داند و مي‌افزايد: ايران و چين از فرهنگ غني و بزرگي برخوردارند و اين تبادلات فرهنگي كمك مي‌كند تا مردم دو كشور با شناخت بهتري با هم ارتباط داشته باشند.اين ناشر چيني هدف حضور گسترده ناشران چيني در نمايشگاه كتاب تهران را اعلام دوستي عميق مردم ايران و چين عنوان كرد و گفت: اميدواريم برگزاري نمايشگاه‌هاي فرهنگي به‌ويژه در حوزه كتاب باعث نزديكي بيشتردو ملت شده و اين ارتباط و تعامل زمينه‌ساز ارتقاء فرهنگ دو كشور شود.
به نظر مي رسد نخستين روز نمايشگاه آنچنان كه بايسته و شايسته است به دل اهالي نشر ننشسته باشد. اين در گفتار و كلام آنها به وضوح به چشم مي خورد. گرچه نكات مثبتي هم در اين نمايشگاه به چشم مي خورد كه در جاي خود قابل تقدير است. اما انتظار مي رود سردرگمي و مشكلاتي كه در نخستين روز به عينه ديده شد در روزهاي آتي برطرف شود تا نمايشگاه كتاب تهران در تراز حوزه فرهنگي نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران برگزار شود.