مواضع منعطفانه اخیر عربستان و امارات در قبال ایران طی هفته های اخیر سرتیتر اخبار رسانه های جهان به ویژه رسانه های جهان عرب شده است.

عربستان و امارات طی هفته ها به ویژه روزهای اخیر مواضع قابل توجهی در قبال ایران اتخاذ کرده اند. انور قرقاش وزیر مشاور در امور خارجه امارات که به اتخاذ مواضع تند و افراطی علیه ایران معروف است به تازگی با انتشار یک پست توئیتری اعلام کرد که ابوظبی و ریاض ترجیح می دهند به جای مواجه و تقابل از رویکرد سیاسی در قبال ایران بهره ببرند.

برگزاری نشست مشترک نیروهای گارد ساحلی ایران و امارات در تهران بعد از وقفه شش‌ساله نیز تحول مهمی در روابط میان دو کشور به شمار می آید. انتشار خبر سفر هیات اماراتی به تهران طی روزهای گذشته نیز در رسانه های عربی خبر ساز شد.

هدف از این سفر، اعلام آمادگی ابوظبی برای همکاری بانکی با ایران بود. امارات با اعزام این هیأت به تهران برای بررسی تقویت همکاری های اقتصادی میان دو کشور آن هم در شرایطی که ایران در تحریم به سر می برد یکی از مهم ترین سیگنال های مثبتی بود که ایران از سوی امارات آن هم در زمینه اقتصادی دریافت کرد.

همزمان یک پایگاه عبری زبان اعلام کرد که امارات و عربستان تماس‌های مخفیانه خود با ایران را افزایش داده‌اند و ولیعهد سعودی به‌طور جدی درحال بررسی گفت‌وگو با تهران است. در همین راستا، وزیر حج عربستان ضمن استقبال از برقراری دوباره عمره مفرده، از پیگیری ریاض برای بازگشایی دفتر حافظ منافع ایران خبر داد.

نکته قابل توجه در خصوص تمام این رویدادها این است که این وقایع طی چند روز و پشت سر هم به صورت سلسله وار روی داد که نشان از وجود یک برنامه مشخص در قبال تغییر رویکرد عربستان و امارات در برابر ایران دارد.

شاید بتوان گفت که یکی از دلایل این تغییر رویکرد، اقدامات اخیر ایران در منطقه در تقابل با زیاده خواهی های آمریکا به ویژه دونالد ترامپ رئیس جمهور این کشور است. قضیه سرنگونی پهپاد متجاوز آمریکایی در خلیج فارس به دست نیروهای ایرانی و انتظار هم پیمانان عرب آمریکا برای واکنش نظامی این کشور علیه تهران که با عقب نشینی ترامپ از هر گونه واکنش نظامی و غیر نظامی همراه بود باعث شد تا کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در حساب و کتابهای خود در قبال تهران بازنگری کنند.

بعد از سرنگونی این پهپاد آمریکایی که شوک بزرگی را به کشورهای عربی هم پیمان آمریکا وارد آورد، سران امارات نشست محرمانه ای برگزار کردند. در این نشست محمد بن‌زاید آل‌نهیان ولیعهد ابوظبی و محمد بن‌راشد آل‌مکتوم حاکم دبی و نخست‌وزیر امارات حضور داشتند. حاکم دبی در این نشست از سیاست‌های خارجی کشورش انتقاد و بر لزوم بازنگری در آن تاکید کرد. محمد بن‌راشد به حاضران در این نشست گفت که در صورت اصابت یک فروند موشک از ایران به خاک امارات، این کشور از سرمایه‌گذاران عرب خالی خواهد شد و نخواهد توانست کارگران آسیایی را حفظ کند.

عدم مسامحه ایران با هر گونه اقدامی علیه منافع ملی این کشور و زیر پاگذاشتن حریم هوایی و دریایی و زمینی ایران از سوی کشورهای متخاصم از جمله توقیف نفتکش انگلیسی در خلیج فارس باعث شده تا کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به سمت تعدیل سیاستهای خارجه خود در قبال ایران گام بردارند.

یکی دیگر از عللی که می تواند منجر به عقب نشینی امارات از مواضع ضد ایرانی خود و نزدیکی به تهران شده باشد درگیر شدن این کشور در بحران ۵ ساله یمن و فرسایشی شدن جنگ در این کشور که بعد از گذشت ۵ سال هیچ نتیجه ای در بر نداشته است به شمار می رود.

امارات نه تنها هیچ منفعتی از مشارکت در ائتلاف سعودی علیه یمن نبرده بلکه دایره حملات نیروهای مقاومت یمن به خاک این کشور نیز کشیده شده و در سایه عملیات منحصر به فرد نیروهای یمنی که دورترین نقطه شرقی عربستان یعنی شهر الدمام را هدف قرار دادند بعید نیست که هدف بعدی امارات و شهرهای این کشور باشد. منابع خبری هفتم تیرماه از تصمیم امارات برای خروج بخش بزرگی از نیروهای نظامی خود از یمن و ائتلاف عربی خبر دادند.

این اقدامات امارات نشان از آن دارد که ابوظبی واقعیت موجود در یمن را پذیرفته و تلاش دارد تا با تنها گذاشتن عربستان در یمن و نزدیکی به ایران بتواند به صورت آبرومندانه از این کشور خارج شود.

در همین ارتباط یک منبع اعلام کرده است که امارات در چارچوب تفاهم‌های اخیر خود با ایران، تعهد کرده که ترتیبات صحنه سیاسی در جنوب یمن را که تغییر داده بود، به وضع سابق بازگرداند. تغییر در آرایش شورای انتقالی جنوب و هماهنگی اطلاعاتی با حوثی‌ها دو بخش مهم از این تفاهم است.

شکست سیاستهای منطقه ای عربستان به ویژه در قبال سوریه و دل بستن به ساقط شدن نظام مشروع این کشور و گرفتار شدن در باتلاق یمن و تحریم قطر و به زانو درآوردن این کشور همه و همه باعث شده تا امارات در خصوص ادامه تبعیت از سیاستهای ریاض به شک و تردید بیافتد. عربستان نیز با دیدن حرکت قطر و امارات به سمت ایران سعی کرده از این قافله جا نماند و باب گفتگو و ارسال سینگالهای مثبت به سمت ایران را باز کند.

ایران نیز همواره از برقراری تعامل و گفتگو با کشورهای منطقه به ویژه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس که از دیرباز سیاست تقابل را در برابر تهران انتخاب کرده بودند استقبال کرده است. محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران به تازگی اعلام کرده است  که امارات همانند عربستان و بحرین همسایه ما است و مقامات جمهوری اسلامی ایران همیشه اعلام کردند علاقه‌مند به روابط خوب با همسایگان هستیم. اگر آن‌ها سیاست‌های خود را تغییر داده و دست از دخالت در امور داخلی کشورها بردارند من امیدوارم تیم  بی کاهش یابد و به نتانیاهو و بولتون محدود شود.

گرچه برخی تحلیل گران معتقدند که این تغییر رویکرد از سوی عربستان و امارات مصلحتی و تاکتیکی بوده و بر اساس دستورات آمریکا مبنی بر تقسیم نقش ها در قبال ایران و کاهش تنش در منطقه از طریق هم پیمانان واشنگتن صورت گرفته است اما دلیل این تغییر رفتار هر چه که باشد نمی توان آن را بدون تحولات اخیر در منطقه بررسی کرد و نقش اقدامات ایران در منطقه و تأثیر گذاری این کشور در تحولات جاری خاورمیانه را نادیده گرفت.