احمدرضا هدايتي
امروزه استفاده از ابزار، امکانات و تجهيزات نوين مانند؛ رايانه، تبلت، تلفن همراه و يا اينترنت و حتي در پاره‌اي از موارد، استفاده از برنامه‌هاي راديو تلويزيوني شبکه‌هاي ماهواره‌اي، اجتناب ناپذير و بلکه ضروري است، اما گاهي زيان اين ابزار و امکانات به مراتب بيش از سود و منفعت آنهاست.
‏شايد به همين دليل است که برعکس برخي از خانواده‌هاي ايراني که در سال‌هاي اخير بلافاصله پس از تولد، براي فرزنشان پيج اينستاگرام مي‌سازند و حتي قبل از رفتن به مدرسه برايش تلفن همراه يا تبلت مي‌خرند، حتي فردي مانند «بيل گيتس» (مالک مايکروسافت و دومين مرد ثروتمند جهان)، تا سن ۱۴ سالگي به هيچ يک از بچه‌هايش اجازه استفاده از تلفن همراه را نداده است.
در بين اين ابزار و وسايل، همه آنها کم يا زياد مشمول اين نکته مي‌شوند، اما به‌نظر مي‌رسد خسارات و تأثير نامطلوب «تلفن همراه ايراني» يا همان «موبايل فرنگي» به دلايل مختلف از جمله؛ حجم کم و سهولت حمل و نقل، امکان دسترسي آسان به فضاي مجازي، امکان استفاده در شرايط، اوقات و محيط‌هاي مختلف و به شکل کاملاً انفرادي و خصوصي و نيز فراگير بودن استفاده از آن توسط اکثر افراد جامعه (از زن و مرد تا کوچک و بزرگ)، بيش از ساير ابزار است.
البته نبايد از نقش مخرب شبکه‌هاي تلويزيوني ماهواره‌اي و ساير ابزار ورود به فضاي مجازي غافل شد، اما همانگونه که اشاره گرديد، ويژگي‌هاي تلفن همراه، اين وسيله را از ساير موارد متمايز ساخته و آن را به تهديدي بزرگ و جدي به‌خصوص براي «نسل جوان» که «اميدهاي آينده کشور» محسوب مي‌شوند، تبديل نموده است..
شايد برخي از افراد جامعه به‌خصوص کساني که فرهنگ ايراني را به فراموشي سپرده و يا از مباني اعتقادي و اخلاقي مستحکمي برخوردار نيستند، با اين مطلب و آنچه در ذيل آمده موافق نباشند و بگويند، بهره‌مند شدن از هر راه‌ و روش و يا ابزار و امکانات نويني، هزينه‌هاي خاص خودش را دارد و براي برخورداري از مزاياي آن بايد، به اين هزينه‌ها با ديده اغماض نگريست و به آنها تن داد، اما در آن سوي سکه واقعيات تلخ ديگري نيز نهفته است.
حتماً شما هم مي‌پرسيد کدام هزينه‌ها، چرا و چگونه؟ در پاسخ به اين سوال بايد يادآوري شود، که اکثر اين امکانات و به تعبير ديگر، اين مهمانان ناخوانده هنگامي وارد منازل ما شدند، که هنوز فرهنگ استفاده درست از آنها ايجاد نشده بود و بسياري از ما حتي با چگونگي استفاده از امکانات و ظرفيت‌هاي خدماتي اين وسايل آشنا نبوديم و متأسفانه هم‌اينک نيز اطلاعات بسياري از ما نسبت به فرزندانمان بسيار اندک است.
به همين دليل؛ بسياري از اين ابزار از همان ابتدا و در گام نخست صرفاً به عاملي براي فخرفروشي و به رخ کشيدن ثروت و دارايي‌هاي عمدتاً بادآورده برخي از افراد جامعه تبديل شد، آفتي که سبب شد تا برخي از اين افراد با حرص و ولع تمام، دائماً در انتظار ورود ابزار و حتي مدل‌هاي جديدتر از يک وسيله و مترصد تعويض آنها باشند و افراد عادي جامعه را نيز متأثر رفتار خود نمايند.
البته اين موضوع فقط محدود به رايانه و تبلت يا گوشي تلفن نمي‌شود و انواع خودرو و ساير وسايل زندگي را نيز شامل مي‌شود، اما باز در اين آوردگاه نيز، گوشي تلفن همراه يا موبايل، گوي سبقت را از آن خود ساخته و برخي از جوانان را به نوعي معتاد ويژگي‌ها و شرايط خود ساخته است.
اما معايب و تهديدهاي اين وسايل به‌خصوص موبايل، کدامند؟
بررسي آمار و اطلاعات نشان مي‌دهد، از حدود سال ۱۳۷۲ که آنتن‌هاي ماهواره‌اي و اينترنت و پس از آن و به‌تدريج، انواع رايانه و تبلت و همچنين اولين تلفن‌هاي همراه هوشمند وارد زندگي ما شدند، ناهنجاري‌هاي اجتماعي مانند؛ طلاق، فساد اخلاقي، پديده ازدواج سفيد، اختلاط محرم و نامحرم و حتي اختلاس، رانت‌خواري و پارتي‌بازي، با رشد جهشي مواجه شده است.
تغيير سبک زندگي يکي ديگر از پيامدهاي منفي استفاده نامطلوب از اين ابزار به شمار مي‌رود، به‌گونه‌اي که با ورود اين امکانات و اطلاعات غلط و درستي که از طريق آنها به جامعه تزريق مي‌شود، تغييرات محسوسي در نحوه رفتار، آرايش، پوشش و حتي تغذيه و خوراک بسياري از افراد جامعه ايجاد شد و بر خلاف ارزش‌هاي اسلامي و ايراني، همنشيني با سگ و گربه در خانه و همچنين اشرافيگري و زندگي به اصطلاح لاکچري به يک فرهنگ فراگير براي صاحبان قدرت و ثروت تبديل شد.
رفت‌وآمدهاي فاميلي و حتي غيرفاميليِ نامتعارف و ناهمگون با فرهنگ ايراني و اسلامي نيز پس از ورود اين ابزار به زندگي مردم، شکل عادي به خود گرفت و در نهايت، قبح روابط نامشروع بين پسر و دختر و حتي تبادل مسائل جنسي در برخي از خانواده‌ها و بين بسياري از جوانان، به بحثي نسبتاً فراگير و عادي مبدل گشت.
بروز مشکلات جانبي ديگري مانند؛ اُفت شديد تحصيلي دانش‌آموزان و حتي دانشجويان و همچنين کاهش راندمان‌کاري کارمندان دولت و حتي بخش خصوصي و عمومي که ناشي از افراط و تفريط در به‌کارگيري و استفاده ناسالم از اين امکانات است، از ديگر عوارض نامطلوب ورود بي‌برنامه اين ابزار به پيکره جامعه محسوب مي‌شود و تاکنون خسارت‌هاي فراواني را به کشور وارد نموده است.
براي اثبات اين ادعا، کافي است ميزان و مدت استفاده شبانه روز کاربران، به‌ويژه دانش‌آموزان از اين وسيله و بازخورد نتايج حضور تقريباً مستمر آنها در فضاي مجازي براي کسب علم و دانش يا پيشرفت امورکاري و تحصيلي آنها را به طور واقعي مورد بررسي قرار دهيم، تا واقعيات را بيشتر لمس کنيم.
تغيير رفتارهاي اجتماعي و بروز اختلالات رفتاري مانند؛ گوشه‌گيري و پرخاشگري ناشي از وابستگي جوانان و نوجوانان و حتي کودکان به اين وسيله نيز، آفت ديگري است، که طي يکي دودهه اخير، آثار آن به راحتي در چهره و رفتار اين طيف سني، محسوس و مشهود بوده است.
حضور مستمر و افراط‌گونه اعضاي خانواده و ساير افراد جامعه در فضاي مجازي و سرقت و انتشار تصاوير و اطلاعات شخصي کاربر و خانواده وي و تبادل اطلاعات مضر و آلوده از طريق وسايلي مانند موبايل نيز، از ديگر مشکلاتي است که در سال‌هاي اخير به دغدغه جدي بسياري از خانواده‌ها تبديل شده است. اين روزها دامنه اطلاعات راست و دروغي که در فضاي مجازي از طريق وسايلي مانند موبايل منتشر مي‌شود، بسيار گسترش يافته و اين وضعيت سبب شده تا خانواده‌ها به همان ميزان با افزايش انتظارات و توقعات معمول و غيرمعمول و منطقي و بعضاً غيرمنطقي اعضاي خانواده در امور مختلف زندگي مواجه شوند، به‌طوري که بنا بر اظهارات مسئولين و کارشناسان ذيربط، حتي روابط زناشويي بين زن و شوهر نيز تحت تأثير اطلاعات منتشره از طريق اين وسايل قرار گرفته و از خطرات آن در امان نمانده است.
اين در حالي است که اگرچه ابزار و روش‌ها بر اثر مرور زمان دچار تغيير و تحول مي‌شوند، اما اصول و ارزش‌هاي اخلاقي و اعتقادي که پايه و اساس فرهنگ ما را مي‌سازند، معمولاً تغيير ناپذيرند و به راحتي دستخوش دگرگوني نمي‌شوند.
بنابراين؛ با جرأت مي‌توان نتيجه گرفت که بخش عمده ناهنجاري‌هاي اخلاقي و رفتاري جامعه امروز ما، به‌خاطر افراط و تفريط در دامن زدن به موضوع اختلاف نسل‌ها و به فراموشي سپردن خط قرمزهاي فرهنگي و اعتقادي و ناديده انگاشتن عوارض و پيامدهاي دراز مدت در استفاده نادرست از اين ابزار است.
در واقع مجموع اين عوامل باعث شده تا هم‌اکنون بسياري از ما، بيش از آنکه سفير صدور فرهنگ پر افتخار ايراني و اسلامي باشيم، به موقعيتي براي دريافت و انتشار فرهنگ بيگانه تبديل شديم.
کلام آخر اين‌که؛ اگرچه براي بازگشت به شرايط قبل و استفاده کنترل شده از مزاياي تلفن همراه توسط فرزندانمان کمي دير شده است، اما اگر واقعاً نگران آينده و سلامت ذهني، روحي، رفتاري و اخلاقي آنها هستيم بايد، ضمن افزايش اطلاعاتمان در اين زمينه، از چشم و هم چشم بازي و رقابت با ديگران بر سر خريد اين وسايل براي فرزندانمان جداً خودداري نماييم.
علاوه براين؛ بايد حتي المقدور امکان دسترسي آنها به اين وسايل را محدود و در آينده نيز از خريد تلفن‌هاي هوشمند (که داراي سيستم عامل‌هايي مانند؛ اندرويد، آي او اس و ويندوز فون هستند) براي آنها به‌خصوص تا قبل از پايان تحصيلات متوسطه اجتناب و نهايتاً به خريد گوشي‌هاي معمولي که فقط امکان ارتباط تلفني و ارسال و دريافت پيامک را دارند، اکتفا نماييم.
يادمان نرود که؛ به رغم محاسن فراواني که براي اين وسايل قابل ذکر است، اما استفاده نادرست و نامتناسب با شرايط سني از اين وسايل، براي جوانان همانند بمب‌هاي مخرب و کوچکي (از نوع الکترونيکي) است که ديگران با آگاهي از شرايط آنها، براي خودزني و عمليات انتحاري ‌در اختيارشان قرار داده‌اند.