اقتصاد رسانه در جامعه امروز ايران با مشكلات عديده‌اي دست و پنجه نرم مي كند و براي سرپا ماندن نيازمند راهكارهايي است تا زمينه براي تداوم فعاليت هاي آن مهيا شود.
در اين ميان رسانه ملي كه جايگاه تاثيرگذار و مهمي در هدايت افكار عمومي دارد بيش از گذشته باچالش اقتصادي مواجه شده و برنامه سازان آن براي تامين دخل‌وخرج خود به دنبال جذب بيش از پيش مخاطب هستند.
در اين ميان حوزه تبليغات و آگهي و تامين كنندگان مالي يكي از راه‌هايي است كه مي‌تواند هزينه برنامه‌هاي پرهزينه رسانه ملي را جبران كرده و موجب شود تا برنامه سازان فارغ از موضوع و محتواي برنامه توليد شده، تنها به جبران هزينه‌ها بيانديشند.
چندسالي است كه برخي حوزه هاي مالي با استفاده از امكانات و سرمايه هاي خود در رسانه ملي جاخوش كرده و در تمامي برنامه ها اعم از اقتصادي ، ورزشي فرهنگي، كودك و … شاهد فعاليت آنها هستيم.
ديگر براي همه ما شنيدن عبارت ستاره مربع در برنامه‌هاي تلويزيوني عادي شده و آنقدر اعداد و ارقام مختلف را در كنار اين ستاره مربع ها شنيده ايمكه ديگر حافظه‌مان براي به‌خاطرسپاري آنها ياري نمي‌كند.
اينكه رويكرد اين فعاليت سال ها پيش هم از سوي رهبر معظم انقلاب مورد نقد قرار گرفته و براي پرهيز از اين نوع درآمدزايي هشدارهاي لازم داده شده بود، اما گويا گوش شنوايي براي پذيرش اين اتفاق ناميمون وجود نداشت. ايشان روز ۱۱ آذرماه سال ۸۳ طي سخناني فرمودند: يک روز من ديدم در يک برنامه‌ تلويزيوني پنج ميليون تومان به يک نفر جايزه دادند براي اين‌ که به چند سؤال جواب داد! اين سرگرمي خيلي جالبي نيست. پنج ميليون تومان، تقريبا حقوق دو، سه سال يک کارمند متوسط است. ممکن است بگويند اين ‌کار ترويج علم است. ترويج علم را از يک راهِ بهتر بکنيد؛ اين راه ضرر دارد. عده‌ اي که اين گونه مسابقات را نگاه مي‌کنند
بي منطقي به ذهنشان مي آيد. اين کار منطقي ندارد که مثلا بنده بدانم انجيل عربي است يا يوناني است يا لاتيني است، بعد بگويند حالا که شما دانستيد اين پانصدهزار تومان يا فلان مبلغ مال شما!
اين کار معني ندارد. بنابراين، مقوله‌ سرگرمي و تفريح لزومش يک مسئله است؛ با برنامه‌ريزي بودن آن يک مسئله است؛ بامحتوا بودنش يک مسئله است؛ پرهيز از جهات منفي هم در آن يک مسئله است …»
تا اينكه پس از گذشت ۱۵سال بارديگر معظم له در اين خصوص تذكر جدي داده و خواستار برچيدن اين بساط شدند. ايشان در مراسم گراميداشت روز كارگر كه چهارم ارديبهشت ماه جاري برگزار شد با تاكيد بر ترويج فرهنگ كار و توليد فرمودند: بايد فرهنگ کار و توليد و تلاش را ترويج دهيم و روحيه انتظار براي ثروت بادآورده را از بين ببريم و روش‌هايي شبيه بخت‌آزمايي را ترويج نکنيم که دستگاه‌هاي مختلف از جمله صدا و سيما بايد متوجه اين معنا باشند.
پيشتر نيز حضرت آيت الله ناصر مكارم شيرازي از مراجع عاليقدر شيعه در پاسخ به استفتائي كه از نحوه توزيع جوايز يك برنامه پربيننده تلويزيوني صورت گرفته بود با صراحت اين کار را قمار دانستند و عنوان داشتند کساني که در اين گونه مسابقات شرکت
مي کنند مالک آن جوايز نمي شوند.
به نظر مي رسد اينبار ديگر عصر طلايي ستاره مربع ها به پايان رسيده و بايد برنامه سازان رسانه ملي چاره ديگري براي تامين هزينه‌هاي خود داشته باشند.
مهدي محمدي از فعالان عرصه فرهنگي و رسانه در گفت‌و‌گو با رسالت با بيان اينكه تلويزيون و يا هر رسانه ديگر در كشور خود را در رقابت با شبكه هاي اجتماعي مي بيند و تلاش دارد تا در اين رقابت عقب نماند مي افزايد: گاه تلويزيون در قامت رقابت با اين شبكه ها در فضاي انفعالي قرار مي گيرد. در برنامه‌اي مانند برنده باش و ساير برنامه‌هاي مشابه نيز تلاش داشت تا از فضاي رقابتي جا نماند، اما به اين نكته توجه نشد كه براي حفظ مخاطب بايد خلاقيت به خرج داد تا بتوان مخاطب را حفظ كرد. ضمن اينكه رسانه ملي ما درحال حاضر متاثر از فضاي شبكه هاي
اجتماعي است و بسياري از برنامه هاي آن بر همين مبنا توليد مي شود.
محمدي با تاكيد بر اين نكته كه خلاقيت به خودي خود غلط نيست و بايستي در فضاي رسانه‌اي ما به بهترين شكل صورت گيرد، از بروز خلاقيت به هر قيمتي مغاير با فرهنگ‌ها و ارزش‌هاي كشور انتقاد كرد و گفت : به فرموده اما راحل رسانه ملي ما نقش يك دانشگاه بزرگ را براي كشور ايفا مي‌كند و بايستي براي آن توليد محتواي ارزشمند صورت گيرد. حال اين برنامه توليدي شايد با الگو گيري از تلويزيون هاي موفق دنيا اتفاق افتاده باشد، اشكالي ندارد، اما نكته مهم اينست كه نبايد به هر قيمتي برنامه توليد كرد و بايستي با فرهنگ و ارزش هاي ما سازگار باشد.
به عقيده من مشكل زماني آغاز مي شود كه كه رسانه ملي به بهانه خلاقيت، چارچوب هاي ملي و ارزشي را كه مبتني بر دانشگاه محور بودن است را تحت الشعاع قرار مي دهد و زيرسوال مي برد.
اين فعال رسانه اي با اشاره به اين نكته كه همه دستگاه‌هاي فرهنگي و رسانه‌ اي ما امروز در وضعيت اقتصادي كنوني كشور دچار چالش و مشكل هستند خاطرنشان كرد: نگاه اقتصادي به حوزه رسانه نگاه صحيحي است و بايد رسانه هاي ما براي فعاليت خود خودكفا شوند و اين از دغدغه هاي حوزه فرهنگي ماست كه چگونه حوزه اقتصاد را با فرهنگ پيوند بزنند، اما نكته مهم اين است كه تفاوت جدي بين اقتصاد و سوداگري وجود دارد و رسانه و دستگاه فرهنگي بايستي اساسا نگاه درآمدزايي داشته و اين نگاه بايد در تضاد با سوادگري باشد. متاسفانه در مورد
برنامه هايي كه مقام معظم رهبري و مراجع محترم مورد نقد قرار دادند اين نگاه سواگرانه ديده مي شود كه بايد در اولين فرصت اصلاح شود.
دكترمحمدعلي مزيدي استاد دانشگاه و فارغ التحصيلرشته ارتباطات هم در گفت‌وگو با رسالت با نقد رويكرد رسانه ملي به ساخت و توليد برنامه هايي با رويكرد بخت آزمايي خاطرنشان كرد: در جامعه ما كه فرهنگ و اصالت ايراني و اسلامي حرف نخست را مي زند بهتر بود مديران رسانه ملي با ابتكار عمل و استفاده از ظرفيت‌هاي داخلي به ساخت برنامه هايياقدام مي‌كردند كه با هويت ما سازگاري داشته باشد.
اين استاد دانشگاه حل مشكلات اقتصادي و جذب مخاطب از طريق ساخت برنامه هاي الگوبرداري شده از تلويزيون هاي غربي را از نقاط ضعف رسانه ملي دانست و گفت: به عقيده من موضوعات و ايده هاي خلاقانه بسيار زيادي در داخل كشور براي جذب مخاطب با استفاده از فرهنگي ملي و بومي ايراني وجود دارد كه مي تواند خلأ جذب مخاطب در رسانه ملي را پر كند. ضمن اينكه پيش از اين نيز بارها از طرق مختلف اين موضوعات ازسوي مقام معظم رهبري و ساير متوليان فرهنگي و دانشگاهي كشور تذكر داده شده بود كه اينبار با تذكر جدي رهبري اميدواريم تا جذب مخاطب در سيما با استفاده از ايده هاي داخلي و فارغ از الگوگيري نامناسب خارجي انجام شود.
در اين ميان شايد بتوان شوراي نظارت بر صداوسيما را به عنوان نهادي كه بايد خيلي پيشتر از اينها به اين موضوع ورود مي كرد مورد شماتت قرار داد.
براساس ماده ۱۰ نحوه اداره و نظارت بر صدا و سيما نظارت بر نحوه هزينه کرد بودجه مصوب، انضباط مالي، چگونگي اجراي سياست‌هاي اجتماعي، فرهنگي و سياسي و نحوه رسيدگي به شکايات از جمله وظايف شوراي نظارت بر صدا و سيماست. همچنين طبق ماده ۱۲ اين قانون اين شوراي مي‌تواند در صورت بروز اشکال در برنامه‌هاي اين سازمان جلوي پخش آنها را بگيرد يا دستور اصلاح بدهد يا اجازه پخش آنها را صادرکند.
حال باتوجه به تاكيدات ۱۵ سال قبل رهبر معظم انقلاب اسلامي در اين مورد به نظر مي رسد بايستي اعضاء اين شورا با جديت بيشتري نسبت به رفع دغدغه‌هاي فرهنگي ايشان در رسانه ملي عمل نمايند. انتظاري كه اميد مي رود بارديگر به فراموشي سپرده نشود.