|نفیسه امامی|
با شیوع کرونا و کاهش صادرات کشور، دولت و بخش خصوصی با کمبود ارز مواجه شده و عملا می توان گفت کووید ۱۹ نرخ ارز  را افزایش داده و دلار را به کانال ۱۹هزار تومان کشانده است.
 بازار ارز پس از ماه‌ها آرامش و ثبات،  اخیرا دچار تلاطم و افزایش قیمت شده و روند صعودی را طی می‌کند.  کارشناسان، کاهش منابع ارزی که در پی شیوع کرونا و کاهش صادرات نفت ایجاد شد را عاملی برای وارد آمدن شوک به بازار ارز و بالا رفتن نرخ صعودی آن می‌دانند. از سوی دیگر افزایش  قیمت ها در بازارهای موازی مانند مسکن و طلا هم که تابعی از بازار ارز هستند، به آن واکنش نشان داده و روند صعودی را طی کرده‌اند. موضع‌گیری رئیس کل بانک مرکزی بعد از روند صعودی که نرخ ارز طی کرد، کنترل آن بود. همتی انتظارات تورمی ناشی از فشار حداکثری آمریکا، کاهش قیمت نفت و رکود ناشی از شیوع ویروس کرونا را غیرواقعی خواند و وعده داد  بانک مرکزی به‌زودی و با انتشار پیش‌بینی خود از نرخ «تورم هدف» برای سال جاری خورشیدی این انتظارات را تعدیل خواهد کرد.
 با این اوصاف مشخص نیست چه اتفاقی در انتظار بازار ارز خواهد بود. آیا به گفته رئیس‌کل بانک مرکزی این نرخ صعودی قابل بازگشت است یا  دلار و یورو، قیمت های بالاتری را تجربه خواهند کرد؟ در این زمینه حمید قنبری مدیرکل امور بین الملل بانک مرکزی در گفت‌و‌گویی کوتاه با «رسالت» افزایش قیمت ها را ناشی از اخبار غیرواقعی و شایعات عنوان کرد.وی با بیان اینکه با این افزایش قیمت‌ها هیچ اتفاقی در حوزه خرید و فروش صورت نگرفته و تقاضایی برای خرید و فروش نیست،یادآور شد به نظر می رسد این رویکرد مقطعی بازار باشد و به زودی با سیاست های کنترلی بانک مرکزی شاهد ثبات در بازار خواهیم بود.  علیرضا عباسی عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران نیز بلوکه شدن منابع ارزی در خارج از کشور و کاهش منابع ارزی را باعث وارد آمدن شوک ارزی به بازار عنوان می‌کند و به «رسالت» می‌گوید: با مدیریت صورت گرفته و تخصیص منابع درآمدی، نرخ ارز به نقطه پایدار رسید و مقاومت اقتصادی در کشور بالا رفت، اما با شیوع کرونا بخشی از جریان ثابت درآمد ارزی با کمبود مواجه شد. 
وی ادامه می‌دهد: درآمد حاصل از صادرات به کشورهای همسایه مانند محصولات پتروشیمی، فلزات، فولاد و محصولات کشاورزی با کاهش شدید روبه رو شد و قیمت نفت نیز سیر نزولی پیدا کرد.
مجموعه این عوامل باعث کاهش منابع ارزی کشور گردید. از سوی دیگر کرونا تأثیرات مثبتی در مصارف ارزی هم به همراه آورد و روند خروج سرمایه را با کاهش سفرهای خارجی و ممنوعیت واردات اقلام مختلف کالا و کاهش تقاضای آنان سبب شد. این کارشناس ارزی با بیان اینکه نرخ تورم، بازار سرمایه و اقتصاد ایران تحت تأثیر نرخ ارز است، می‌گوید: اکنون بیشترین میزان تخصیص ارز شامل واردات کالاهای اساسی و مواد اولیه کارخانه‌ها می‌شود. با این اوصاف واردات کشور به یک‌سوم کاهش پیدا کرده و آنچه که به‌عنوان ثبت سفارش و تقاضای ارز در سامانه نیما وارد می‌شود برای کالاهای اساسی، غذا و دارو است.
عباسی با اشاره به کاهش ارز در سامانه نیما، تصریح می‌کند: در سال قبل تأمین ارز در سامانه نیما امکان‌پذیر بود اما از چهار ماه قبل تاکنون صرافی‌ها تعطیل بودند و یا در کارشان اختلال داشتند. صادرکنندگان که بخش عمده تأمین کننده
ارز هستند، امکان ثبت ارز در سامانه نیما را نداشتند و یا با تأخیر این کار را انجام دادند. این مسائل باعث اختلال در تأمین ارز برای کالا شد و این کمبود ارز هم دلیلی بر کاهش عرضه در سامانه نیما گردید.     
عضو اتاق بازرگانی تهران، صادرکنندگان با اشاره به اینکه بازار ارز، مستقل از دیگر بازارهای موازی است، می‌گوید: بازارهای موازی ارزی تورم را افزایش می‌دهند اما ارز همواره مستقل عمل کرده است و تورم و مسکن تابعی از بازار ارز هستند. به‌عنوان نمونه در سال‌های ۹۲ تا ۹۶ تورم بیش از ۱۰۰ درصد رشد کرده اما نرخ دلار ۱۵ درصد افزایش داشته است.     
عباسی، ارز را کالای سرمایه‌ای عنوان می‌کند و می‌افزاید: عده‌ای با نگاه حفظ ارزش پول به ارز نگاه می‌کنند و چون روند صعودی قیمت مسکن و خودرو را می‌بینند، حاضر به فروش ارز با قیمت‌های قبلی نیستند و نرخ آن را افزایش می‌دهند هرچند که عامل اصلی تعیین کننده نرخ ارز، درآمدهای ارزی است که از سوی صادرکنندگان بخش خصوصی و دولتی، یا از محل صادرات مستقیم نفت و یا درآمدزایی توسط توریست‌های خارجی تأمین می‌شود.  
وی اضافه می‌کند: شیوع کرونا در صادرات نفت و محصولات نفتی و حضور توریست‌های خارجی مشکل ایجاد کرد ضمن اینکه منابع بلوکه شده در دیگر کشورها به دلیل تحریم‌ها از دسترس بانک مرکزی خارج شده است. عباسی در پایان پیش‌بینی خود از نرخ دلار در ماه‌های آتی را بیان می‌کند و می‌گوید: به نظر می‌رسد با توجه به روند کاهشی در حوزه واردات و مدیریت در تقاضای ارز، قیمت فعلی دلار پذیرفته شود و در ماه‌های آتی افزایش قیمت نداشته باشیم اما باز هم نمی‌توان با قطعیت در این مورد نظر داد زیرا اتفاقاتی که می‌افتد در تعیین نرخ دلار تأثیرگذار است. 
*عامل اصلی در افزایش نرخ دلار،سیاسی است
محمد احمدی فعال اقتصادی در گفت‌وگو با «رسالت» درباره دلایل بالا رفتن نرخ ارز می‌گوید: مهم‌ترین دلایل بالا رفتن نرخ ارز را می‌توان به کاهش درآمدهای ارزی و کاهش صادرات نفت نسبت داد. ما به علت قرار گرفتن در شدیدترین تحریم‌های اقتصادی، صادرات پایینی داشتیم و در سایه وجود کرونا این میزان باز هم کاهش پیدا کرد و از سوی دیگر با مشکل پرداخت آن‌ها توسط دیگر کشورها و انتقال آن‌ها به ایران رو به رو هستیم. وی ادامه می‌دهد: شیوع کرونا، قیمت نفت را کاهش داد اگرچه در حالت عادی هم به‌سختی امکان فروش داشتیم. ما به درآمدهای غیرنفتی و ارزی دسترسی کمی داریم، همان‌طور که چندی قبل رئیس بانک مرکزی و رئیس‌جمهور خبر از بلوکه شدن
منابع ارزی ایران در کره جنوبی دادند. همه این عوامل دست‌به‌دست هم می‌دهند تا با کمبود ارز در بازار مواجه باشیم. واردات کالاهای اساسی نیازمند منابع ارزی است درحالی‌که نیازها کاهش پیدا نکرده‌اند اما منابع ارزی کم شده‌اند.   
این فعال اقتصادی با بیان اینکه بالا رفتن نرخ ارز تحت تأثیر عوامل روانی نیست، می‌گوید: نوسانات و صعود نرخ ارز در بازار ارزی کشور طبیعی است زیرا ورود و خروج در آن به‌راحتی امکان‌پذیر نیست به‌عنوان مثال سهولتی که هر یک از سرمایه‌گذاران برای ورود به بازار بورس دارند تا هر میزان سهمی که بخواهند را خریداری کنند، در بازار ارز ندارند. بازار ارز دارای محدودیت است یعنی هر شخص نمی‌تواند ۱۰۰ هزار دلار خریداری کند بلکه باید شرایط لازم را برای خرید ارز داشته باشد. بنابراین چنین بازاری شرایط طبیعی ندارد و قیمت‌ها در آن واقعی نیستند. 
احمدی معتقد است، عامل اصلی در افزایش نرخ دلار اقتصادی نیست بلکه عامل سیاسی و تحریمی است. تبادلات مالی ما در شکل طبیعی قرار ندارد و برای داشتن درآمد ارزی ناچار به دور زدن
تحریم‌ها هستیم که آن‌ها هم هزینه‌بر هستند و متأسفانه نشانه‌گیری می‌شوند. بنابراین هر چقدر میزان عرضه دلار کمتر شود و با کاهش روبه‌رو باشد، قیمت آن بالاتر می‌رود.  
وی با بیان اینکه دلار متناسب با نرخ تورم افزایش پیدا کرده است، می‌گوید: ابتدای سال گذشته دلار به ۱۲ هزار تومان رسید که به نحوی متناسب با نرخ تورم، افزایش پیدا کرد و شوک زیادی به بازار وارد نکرد. ماه‌های پایانی سال قبل و ابتدای سال جدید با تشویق مردم برای ورود نقدینگی به بورس و عرضه کمتر نقدینگی در بازارهای دیگر مانند ارز، نرخ دلار به اینجا رسید در صورتی که اگر این شرایط نبود نرخ دلار به‌مراتب بالاتر می‌رفت.       
این فعال اقتصادی با توصیه به اینکه هر شخصی نمی‌تواند در بازار ارز فعالیت کند، می‌گوید: افراد به امید کسب سود نباید در این بازار فعالیت کنند زیرا تبعاتی مانند سوداگری در این عرصه به وجود می‌آید که باعث بالا رفتن قیمت همه کالاها می‌شود. افراد باید سرمایه‌گذاری سالم‌تری مانند حضور در بازار سرمایه داشته باشند زیرا نفع آن برای اقتصاد بیشتر است.     
احمدی اضافه می‌کند: در همه کشورهای دنیا برخلاف ایران، پول خارجی وسیله‌ای برای حفظ ارزش پول نیست اما در ایران این‌گونه است و کمتر به‌عنوان وسیله‌ای برای تبادلات اقتصادی محسوب می‌شود. این تفکر در شرایط بحرانی به نفع اقتصاد نیست.