شیوع کرونا از دسامبر ۲۰۱۹ در چین آغاز شد و حالا چند روزی است این ویروس، همچون مهمانی ناخوانده، قدم‌های نامبارکش را داخل سرزمین ما گذاشته و انواع و اقسام شایعات هم در این باره مطرح می شود. از جمله اینکه «کرونا، هیولایی است که سایه هولناکش بر سر همه دنیا سنگینی می‌کند و با هیچ کس هم شوخی ندارد و دمار از روزگار پیر و جوان در می آورد.» این عبارت را کسانی می‌گویند که قرار است از هراس مردم، نفعی ببرند و از آب گل آلود ماهی بگیرند.
آن‌ها همزمان با بالا رفتن ارقام مبتلایان، به شایعات بیشتر دامن می زنند و پس از شنیدن این خبر که احتمال دارد، اعضای شورای شهر تهران به ویروس کرونا مبتلا شده باشند، بیش از پیش نسبت به هراس افکنی اقدام کرده و همچنان این چرخه معیوب را پی می گیرند. ماجرا از این قرار است که شهردار منطقه ۱۳ مشکوک به ویروس کروناست و از ۴ تست کرونای مجتبی رحمان‌زاده، سه مورد آن مثبت بوده و برخی اعضای شورا پیش تر با او جلسه داشته اند.
با این حال محسن هاشمی، رئیس شورای شهر عنوان کرده است: «از آنجایی که هفته پیش در کنار شهردار منطقه ۱۳ بودم امروز تصمیم گرفتم از منزل بیرون نیایم در حال حاضر علائمی از ابتلا به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا ندارم.» به هر ترتیب، علی اعطا، سخنگوی شورای شهر درحساب توئیتری خود نوشت: «در جلسه هیئت رئیسه که با حضور تعدادی از همکاران تشکیل شد، تصمیمی مبنی بر تعطیلی شورا گرفته نشد و مقرر شد جلسات برقرار باشد. آنچه محل تردید است، احتمال به حد نصاب نرسیدن جلسه با توجه به تعداد غایبین احتمالی است؛ یعنی همکارانی که با ناقلین بیماری جلسه داشته‌اند.
*۱۴ هزار و ۹۱۶ نفر نجات یافته
بی تردید بیان اینگونه خبرها برای عده ای رعب آور است و بسیاری از افراد دچار استرس و اضطراب می شوند اما فارغ از بایدها و نبایدهای مرسوم در این رابطه که همواره پیرامون موضوعات مهم شکل می گیرد، باید تأکید کرد، آنچه در چنین شرایط حساسی دارای اهمیت است، آرام کردن مردم و دوری آنان از اضطراب بیشتر است چرا که صاحب نظران پرهیز از استرس را از جمله راه‌های ایستادگی در برابر کرونا می دانند. به قول جین تیمونز میچل ، استادیار گروه روانپزشکی دانشکده پزشکی وسترن رزرو، در این طور مواقع اگر تنها اندکی تب کنیم، بر اثر فشار روانی و اضطراب لحظه به لحظه حس منفی تری نسبت به بیماری خود پیدا می کنیم و دچار وحشت می شویم. درواقع گاهی بدن بیمار هوشمندانه شرایط بیماری های خطرناک را جعل می کند و شما تصور می کنید در دام یک بیماری درمان ناپذیر قرار دارید. ریشه بسیاری از بیماری هااضطراب و استرس است و می توان با آرامش روانی مشکلات جسمی را نیز کنترل کرد.
از سوی دیگر باید اذعان داشت، بعد از رواج کرونا در سرتاسر جهان، کمتر به موضوع افراد درمان شده پرداخته می شود؛ افراد مبتلایی که به مرور درمان و از بیمارستان‏ها در چین و سایر نقاط جهان مرخص شده‏اند و براساس اعلام دانشگاه جانز هاپکینز، تاکنون ۱۴ هزار و ۹۱۶ نفر در سراسر جهان از این ویروس جان سالم به در برده‌اند که طبعا تعداد زیادی ازآن‌ها از اهالی شهروندان چینی بوده‌اند و تعدادی هم از سایر کشورها. از طرفی، به اذعان ویروس شناسان، بسیاری از مبتلایان به ویروس کرونا پس از گذراندن زمان قرنطینه مورد مداوا و بهبودی قرار گرفته اند. رئیس انجمن متخصصان میکروبیولوژی و بیماری‌های عفونی ایران بر این نکته تأکید کرده است که ویروس کرونا وحشتناک نیست و یک تا ۲ درصد مرگ ومیر دارد.
براساس آخرین شواهد آزمایشگاهی و اظهارات کیانوش جهانپور، رئیس مرکز روابط‌عمومی وزارت بهداشت ایران، «تا کنون بیش از ۷۸۵ نفر از میان هزاران نفری که به مراکز بهداشتی مراجعه کردند، به مراکز درمانی ارجاع شدند و تحت نظر قرار گرفتند تا بررسی‌های بیشتری رویآن‌ها انجام شود.از میان جمع تحت نظر، تا روز جمعه ۱۸ نفر مبتلای قطعی به بیماری کووید ۱۹ یا کروناویروس جدید بودند و ظرف ظهر روز گذشته و قبل از ظهر شنبه هم ۱۰ مورد جدید ابتلای قطعی به کرونا ویروس تأیید شده است که از این جمع هشت نفر از شهر قم، دو نفر از بیماران بستری در شهر تهران هستند که تشخیص‌شان قطعی شده و نتایج آزمایشگاهیآن‌ها به صورت قطعی اعلام شده است. بنابراین مجموعا با آماری که طی روزهای گذشته اعلام شد ۲۸ نفر تشخیص قطعی کروناویروس در کشور داشتیم که البته این طبق نمونه‌هایی است که از روز‌های گذشته تا دیروز تشخیص داده شدند.»
این مسئله سبب شده تا همان طور که پیش تر اشاره شد، سودجویان مردم را به استفاده از ماسک ترغیب کرده و آن را با نرخ های نجومی به فروش برسانند. اما درمیان تمام توصیه های بهداشتی و اقدامات محتکران، این باور که اگر ماسک به صورت بزنیم، دیگر از دریافت ویروس در امان باشیم از اساس اشتباه است. سعید نمکی، وزیربهداشت در این مورد تأکید کرده است که به هیچ وجه به عموم مردم توصیه نمی‌کنیم ماسک بزنند و فقط کسانی که سرما خورده‌اند برای جلوگیری از انتقال بیماری، از ماسک استفاده کنند. این در حالی است که مدیرکل تعزیرات حکومتی شهر تهران گفته است: گشت‌های تعزیرات در مراکز فروش ماسک و دستکش یکبار مصرف حضور یافته و با سودجویان برخورد می‌کند.
از سوی دیگر سازمان غذا و دارو در بخشنامه‌ای نرخ فروش ماسک را به صورت رسمی به داروخانه‌ها و مراکز پخش اعلام کرده است. بر اساس اعلام سازمان غذا و دارو قیمت فروش هر عدد ماسک ۴۱۰۰ ریال قیمت‌گذاری شده است. همچنین رئیس هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران گفته است: هیئت امنا اقدام به خرید تمام تولیدات ماسک‌های شرکت‌های ایرانی می‌کند و آن را برای توزیع رایگان بین خانواده‌ها در سراسر کشور در اختیار معاونت بهداشت وزارت بهداشت قرار می‌دهد.
*کرونا از سر مملکت رد می شود
اما به دنبال مطرح شدن انتقادهایی از نحوه برخورد مسئولان با ویروس کرونا و آماده نبودن آن‌ها که حاکی از هجمه های سنگین رسانه های آن ور آبی است، وزیر بهداشت توصیه کرده است، مردم نهراسند چرا که «این وزارتخانه تمام نیرو‌هایش در راه مقابله با این ویروس بسیج شده‌اند.» نمکی تأکید کرده است، به عنوان یک کهنه سرباز حدود ۳۰ سال مدیریت سلامت بخش کشور را برعهده داشته ام و اعلام می کنم کرونا از سر مملکت رد خواهد شد، همان طور که در اوج تحریم ها، ویروس H1N1 را که به مراتب کشندگی بیش از کرونا داشت، با وجود ۱۳ هزار و ۲۰۰ مبتلا مدیریت کردیم و با وجود اینکه در آمریکا ۱۰ هزار مرگ بر اثر این بیماری رخ داد، مانند یک کشور پیشرفته با کمترین ابتلا آن را مهار کردیم.
بی تردید با تکیه بر این اظهارات و مشاهده علایم بیماری کرونا در چند کشور و همه‌گیری این ویروس که منشأ آن کشور چین بوده در ایران نیز آمادگی برای به حداقل رساندن تلفات احتمالی وجود دارد و با توجه به اینکه ویروس کرونا از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود ممکن است شکل خشنی به خود بگیرد ولی به راحتی می‌توان با رعایت موارد بهداشتی و مراقبت‌های اولیه جلوی انتشار آن را گرفت. آن هم در شرایطی که آنفلوآنزا بسیار خطرناک تر از کرونا بوده است، اما گویا بنگاه‌های خبرپراکنی و آنان که شیفتگان اخبار نادرست و ترویج شایعات هستند، برای ایجاد هراس در میان مردم کوشش کرده اند تا بدانجا که سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد با غول‌های اینترنتی جهان وارد همکاری شده است تا با اطلاعات نادرستی که درباره گسترش ویروس کرونا در شبکه‌های مجازی منتشر می‌شود، مبارزه کند. بر این اساس شرکت‌هایی همچون گوگل موافقت کرده‌اند اخبار و اطلاعات این سازمان را در صدر نتایج جستجوی خود قرار دهند تا به این ترتیب افرادی که در حال جستجو برای یافتن اطلاعاتی درباره ویروس کرونا هستند، در سریع‌ترین زمان به اطلاعات درست و معتبر دست یابند.
بنا بر اعلام سازمان جهانی بهداشت توئیتر، فیسبوک، تنسنت و تیک‌توک نیز موافقت کرده‌اند در این پروژه همکاری داشته باشند و تدابیری را برای محدود کردن گسترش تبلیغات و اطلاعات نادرست به اجرا بگذارند.
بررسی ها نشان می دهد، فقط در کشور آمریکا، آنفلوآنزا حدود ۱۹ میلیون مورد بیماری، ۱۸۰ هزار مورد بستری و ۱۰ هزار مرگ شده است و حال باید در مقام مقایسه به کرونایی اشاره کرد که به روایت روزنامه فرهیختگان، در چین ۷۵ هزار و ۴۶۷ نفر مبتلا و دو هزار و ۲۳۶ نفر جانشان را براثر ابتلا به این ویروس از دست داده اند.
در ایران ۲۸ نفر مبتلا و ۵ نفر جان باخته اند. در کره‌جنوبی ۱۵۶ نفر مبتلا و دو نفر جان باخته‌اند. در ژاپن ۹۷ نفر مبتلا و یک نفر جان باخته است. در کشتی دیاموند پرنسس ژاپن ۶۳۴ نفر مبتلا و دو نفر جان باخته‌‌اند و به طور کلی ۷۶ هزار و ۷۳۸ نفر به کرونا مبتلا شده اند که از این تعداد، ۱۸ هزار و ۵۸۰ نفر توانسته اند با این بیماری مقابله کنند.
با استناد به سخنان متخصصان، به احتمال زیاد ویروس کرونا از بین می رود چرا که بیشتر افراد سالخورده، ضعیف و دارای بیماری های اساسی دیگر را درگیر می کند و داده‌های غیررسمی محققان انگلیسی و چینی نشان می دهد که ۳۹ مرگ از ۴۱ مرگ در اثر ویروس کرونا در ووهان را افراد بالای ۵۰ سال تشکیل می دهند. این در حالی است که آنفلوآنزا افراد مختلف را تحت تاثیر قرار می دهد.
دکتر ویلیام شافنر، استاد پیشگیری از بیماری های ویروسی در دانشگاه علوم پزشکی وندربیلت می گوید، ویروس کرونا در مقایسه با آنفلوآنزا مانند یک لکه ابر است که ناپدید می شود. دکتر جان ادلسپرگر ، رئیس بیمارستان شریدان نیز می گوید: «با توجه به این‌که آنفلوآنزا سال گذشته ۳۵/۰۰۰ نفر را در آمریکا کشته است، معتقدم کرونا یک ویروس زودگذر است.»
وزیر بهداشت هم با اشاره به این که کرونا ویروس علی‌رغم وحشتی که نسبت به آن شکل گرفته است، ‌ ویروسی به مراتب کم تهاجم‌تر از آنفلوآنزای H۱N۱ است، ‌عنوان کرده: کشندگی و بیماری‌زایی آنفلوآنزای H۱N۱ به مراتب از کروناویروس بیشتر بود که خوشبختانه توانستیم به خوبی آن را مهار کنیم. این ویروس همچنین از ویروس سارس سال ۲۰۰۳ که از چین آغاز شده به مراتب ضعیف‌تر عمل می‌کند اما، مشکل آن قدرت سرایت بالای آن است، اما بیماری زایی یا مرگ آن به مراتب کمتر از سارس و آنفلوآنزای H۱N۱ است.
*راه‌های پیشگیری و مقابله با ویروس کرونا
بارها در رابطه با راهکارهای پیشگیری و محافظت از خود در برابر ویروس کرونا نوشته ایم و بازهم مطابق آنچه وزارت بهداشت اعلام کرده، نکاتی را مطرح می کنیم که به این شرح است: ۱-شستن دست‌ها با آب و صابون به طور مکرر ۲-در صورت عدم دسترسی به آب و صابون، استفاده از ضدعفونی کننده‌های حاوی الکل ضروری است. ۳- سعی کنید هنگام حضور در مکان‌های عمومی حداقل تماس را با سطوح مشترک برقرار کنید. ۴- از تماس دست با چشم ها، بینی و دهان خودداری کنیم. ۵- شهروندان با دستمال کاغذی، هنگام سُرفه یا عطسه جلوی دهان خود را بگیرند و سپس دستمال را در سطل زباله بیندازند. ۶- اشیا و سطوحی را که مرتب لمس می کنیم مانند ریموت، کنترل تلویزیون، دستگیره درها و گوشی همراه را تمیز و ضدعفونی کنیم. ۷-رعایت فاصله دستکم یک متر با فرد بیماری که سرفه می کند، در پیشگیری از ابتلا به این بیماری مؤثر است و دست دادن و روبوسی را به کمترین اندازه ممکن برسانیم.۸- مصرف ویتامین C، میوه و سبزی سبب تقویت سیستم ایمنی بدن می شود و فرد را در مقابل ابتلا به ویروس کرونا مقاوم می‌کند.
دستورالعمل جامع خود مراقبتی و ایمنی در خصوص ویروس کرونا بر اساس بهداشت، پزشکی رایج و آموزه‌های طب ایرانی روز گذشته منتشر شد که تقریبا اشتراکات بسیاری با مواردی دارد که بیان کردیم. در بخش توصیه های موضعی بر استفاده از روغن سیاه دانه به صورت موضعی در داخل بینی واستفاده از بخورهای گیاهی مانند بخور بابونه یا مرزنجوش یا اسطوخودوس تأکید شده است. در بخش توصیه های تغذیه ای به مصرف سبزیجات و خورش های آبدار همراه با سبزی‌های تازه، آلوبخارا و زرشک، خورش کدو، خورش لوبیاسبز، خورش بامیه، و کدو حلوایی آب پز اشاره شده است. در زمینه فرآورده‌های میوه ای بر مصرف سیب، عناب و گلاب و انجیر خیسانده با آب و گلاب، انار و آناناس و لیمو ترش توصیه شده است.
برهمین اساس شهاب اولیایی از کارشناسان تغذیه در مورد مصرف مواد غذایی که می تواند بدن را در برابر این ویروس تقویت کند، به «رسالت» می گوید: «ویروس ها به طورکلی هنگامی فعال شده و به بیماری زایی می رسند که سیستم ایمنی بدن ،آن‌ها را نمی شناسد
و یا قدرت کافی برای مقابله ندارد بنابراین یکی از مهم‌ترین اقدامات این است که سیستم ایمنی بدنمان را تقویت کنیم و تقویت سیستم ایمنی صرفا از راه تغذیه نیست، البته تغذیه صحیح یکی از مهم‌ترین فاکتورهاست اما در کنار این مسئله، ورزش منظم، حداقل ۳۰ دقیقه در روز و ۵ بار در هفته مؤثر است، منتها اگر فرد مبتلا به کرونا شد باید از انجام هرگونه فعالیت ورزشی خودداری کند زیرا ممکن است باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شود. درکنار این مسائل، خواب کافی و با کیفیت در حدود ۶ تا ۸ ساعت و همچنین دوری از عوامل استرس زا و یا مدیریت عوامل استرس می تواند نقش مهمی در سیستم ایمنی بدن داشته باشد.»
وی در ادامه با اشاره به بحث تغذیه و مسائلی که در این زمینه باید رعایت شود، توضیح می دهد: یکسری ویتامین ها و مواد معدنی هستند که در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش دارند و یکی از معروف ترین آن‌ها، ویتامین cاست و می توانیم این ویتامین را از مرکبات، پرتقال، لیمو و نارنگی و فلفل قرمز و سبز، کیوی و آناناس و خانواده کلم و گوجه فرنگی دریافت کنیم. یکی دیگر از ویتامین های مهم، ویتامین d است که متأسفانه ایرانی ها در این زمینه بسیار کمبود دارند و منابع غذایی آن مثل روغن ماهی و تخم مرغ، شیرهای غنی شده و نور آفتاب است اما باتوجه به کمبودی که در بین جمعیت ایرانی وجود دارد، بهتر است از مکمل ها استفاده شود. در این بین ماده معدنی دیگری به نام روی یا زینک که می تواند در گوشت و حبوبات و مغزها و آجیل ها و دانه کدو پیدا شود، نقش بسیار مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد و استفاده سلنیوم که در مغزها و غذاهای دریایی و سبوس برنج و گندم موجود است، بسیار اهمیت دارد. در عین حال اسید چرب امگا۳ که در ماهی، گردو، روغن کلزا و کتان و دانه های کتان و همچنین برخی منابع غذایی غنی شده وجود دارد، در تقویت سیستم ایمنی بسیار مؤثر است.»
این کارشناس تغذیه بر استفاده از ویتامین a که در هویج، کلم، انبه و کره غنی شده و تخم مرغ قابل دریافت است، تأکید دارد و البته ویتامین E که در کدو حلوایی، مغزها، زیتون، انبه و گوجه فرنگی موجود است. همچنین ویتامین B6 که در خانواده گوشت به ویژه گوشت سینه مرغ قابل دریافت است و در پروتئین های گیاهی، حبوبات و در گوشت بوقلمون، ماهی، جگر و از بین میوه ها موز می تواند تأمین کننده این ویتامین باشد. بنابراین توصیه این است که مردم از یک برنامه غذایی متعادل و متنوع که حاوی مقادیر کافی میوه و سبزیجات باشد، برای تقویت سیستم ایمنی بدن استفاده کنند، هرچند مواد مغذی و جذب آن مثل ویتامین و مینارل ها از مواد غذایی به مراتب بهتر از مکمل ها هست اما اگر عدم کفایت در رژیم غذایی باشد حتما باید از مکمل هایی استفاده کنیم که این مواد را تأمین بکنند. رعایت این موارد برای جلوگیری از ابتلاست و یا اگر مبتلا شدیم، طول دوره درمان را به حداقل برساند. کسی که به این بیماری مبتلا می شود باید به مقدار کافی استراحت کرده و مایعات به ویژه مایعات گرم بنوشد و از آب میوه یا سبزیجات تازه استفاده کند و آب مرغ و عصاره گوشت به کوتاه کردن دوره ابتلا کمک زیادی می کند. غذا باید از نظر انرژی خیلی پرکالری و به صورت نرم باشد که فرد می تواند آن را تحمل بکند. البته این ویروس برای کسانی که سیستم ایمنی قوی دارند، خطرساز نیست اما افرادی که سیستم ایمنی بدنشان به هر علتی ضعیف است، این ویروس می تواند خطرناک باشد و منجر به مرگ شود.»
مینو محرز، عضو کمیته کشوری بیماری‌های عفونی وزارت بهداشت هم در رابطه با اقداماتی که شهروندان به منظور محافظت از خود و پیشگیری از ویروس کرونا باید انجام بدهند، نکاتی را در گفت و گوبا« رسالت» مطرح کرده است. او تأکید می کند: مردم باید فرهنگ دست دادن و بوسیدن و در آغوش کشیدن را تا اطلاع ثانوی کنار بگذارند و به محض ظاهر شدن علائمی نظیر تب و سرفه و تنگی نفس به مراکز درمانی مراجعه کرده و مسائل بهداشتی به ویژه شست‌وشوی دست را رعایت کنند.
وی با بیان این‌که جای هیچ گونه ترس و نگرانی نیست، عنوان می کند:
مرگ و میر براثر ابتلا به ویروس کرونا نسبت به نمونه های مشابه بسیار کمتر بوده و ۲ تا ۳ درصد است درحالی که سایر ویروس ها تا ۱۰ درصد هم امکان مرگ و میر دارد اما این را باید در نظر داشت که قدرت سرایت و بیماری زایی کرونا بالاست و اگر مسائل بهداشتی رعایت شود جای نگرانی نیست، همان طور که ویروس سارس به رغم مرگ و میر بالا، براثر رعایت مسائل بهداشتی و شست‌وشوی دست در دنیا مهار شد.
*تدبیر دستگاه‌ها برای پیشگیری
دستگاه‌ها و بخش های مختلف هم به منظور مقابله با کرونا تدابیر و تمهیداتی اندیشیده اند، از جمله اقدامات وزارت علوم در مقابله و پیشگیری با ویروس کرونا در دانشگاه‌ها؛ لغو تمام گردهمایی‌ها و نشست‌های غیر اولویت‌دار تا اطلاع ثانوی و منتفی شدن واحدهای عملی مانند استخر، سالن‌های ورزشی بوده است. این خبر را مجتبی صدیقی، رئیس سازمان امور دانشجویان اعلام کرده و گفته است: مواد بهداشتی و ماسک در صورت نیاز در دانشگاه‌ها توزیع می‌شود.
وی در خصوص این‌که برنامه‌ای برای تعطیلی سلف سرویس‌ها ندارید، خاطرنشان کرده است: «در این خصوص برنامه‌ای نداریم. برخی از دانشگاه‌ها با اجرای دستورالعمل‌های بهداشتی شروع به توزیع غذا در ظرف‌های یک بار مصرف کرده‌اند.»
صدیقی در پاسخ به این پرسش که آیا برنامه‌ای برای تعطیلی خوابگاه ندارید؟ گفته است:« نه اگر موردی باشد به صورت وسواس پیگیری می‌شود و در هر فصلی که باشد دانشگاه در مورد آن تصمیم می‌گیرد.»
سردار جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور صبح روز گذشته در برنامه تلویزیونی انتهای الوند در پاسخ به سؤالی در مورد اینکه درباره کروناویروس آیا احتمال قرنطینه شهرها وجود دارد، عنوان کرده است: «در چرخه اقدامات پدافند زیستی، اقدامات قرنطینه وجود دارد و زمانی که کنترل توسعه انتشار ویروس از بین برود طبیعا قرنطینه یکی از اقداماتی است که باید انجام شود ولی هنوز به این جمع بندی نرسیدیم.»
در جلسه اضطراری مدیران شهرداری تهران با وزارت بهداشت و اورژانس کشور، مقرر شد؛ گرمخانه‌های تهران به دلیل حضور افراد آسیب پذیر ۲۴ ساعته شود. اتوبوس‌ها، مترو، فضاهای عمومی مانند پله‌های برقی و غیره ضد عفونی و گندزدایی و اغذیه فروشی‌های مترو و آبخوری‌ها، تعطیل ‌شوند. تدارک سایت جدیدی برای دفن زباله‌های عفونی، هماهنگی کامل با وزارت بهداشت برای تدفین متوفی‌های مبتلا به کرونا در محلی مجزا و لغو همایش‌ها و سمینارهای غیر ضروری از دیگری تدابیری است که به منظور مقابله با این ویروس در نظر گرفته شده است. البته استفاده از لباس و دستکش از جمله مراقبت‌هایی است که باید از سوی این کارگران انجام شود و همچنین محل استقرارآن‌ها نیز ضدعفونی می‌شود.
محمد آزاد، سرپرست معاونت عتبات سازمان حج و زیارت هم از توقف سفر به عتبات عالیات خبر داده و گفته است: «به دنبال مشاهده کرونا در کشور تا روز یک‌شنبه سفر به عراق متوقف است و برای ادامه کار، دوشنبه تصمیم گیری می‌شود.»
همچنین با اعلام ستاد مدیریت بحران استان قم، روزهای یک‌شنبه و دوشنبه ۴ و ۵ اسفندماه تمامی مهدکودک‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها، مراکز علمی و مراکز حوزوی استان قم تعطیل اعلام شد و با تصمیم اعضای شورای تأمین استان مرکزی تمامی مدارس و دانشگاه‌های شهرستان اراک به منظور پیشگیری از بیماری کرونا به مدت یک هفته تعطیل است. وزیر آموزش‌ و پرورش هم از تعطیل‌ شدن همه اردوها و همچنین اردوی راهیان نور خبر داده و گفته است: برخی پیشنهاد تعطیلی مدارس را داده‌اند اما در این زمینه باید شورای تأمین استان‌ها با هماهنگی وزارت بهداشت تصمیم بگیرد. وی ضمن تأکید بر استفاده از ظرفیت فضای مجازی برای ارائه آموزش‌های لازم و جلوگیری از کرونا بر مراقبت کردن و تحت تأثیر قرار نگرفتن از شایعات هم تأکید کرده است.
حاجی میرزایی با بیان اینکه بوفه‌های مدارس باید در صورت لزوم تعطیل شوند، بیان کرده است: «در جلسات عمومی دانش‌آموزان و در کلاس درس حتما باید آموزش‌های لازم برای مراقبت دانش‌آموزان ارائه شود؛ به مناطق اعلام شود که در قالب گروه‌های مختلف به همه مدارس سرکشی کنند و هیچ‌کس به حرف کفایت نکند و حتما سرکشی را انجام شود تا از بهداشتی بودن محیط اطمینان حاصل شود.»