محمدكاظم انبارلویی
درست یك هفته از پیروزی انقلاب گذشته بود، بیانیه‌ای از سوی ۵ تن از فقهای بنام كشور صادر شد و ضرورت تحزّب و تهذّب را به نیروهای پای کار انقلاب یادآور شد. حزب جمهوری اسلامی توسط پنج تن از اعضای شورای انقلاب حضرات آیات شهید بهشتی، شهید باهنر، مرحوم هاشمی رفسنجان ،مرحوم موسوی اردبیلی و رهبر معظم انقلاب تأسیس شد و سیل علاقه‌مندان به انقلاب برای نام‌نویسی به دفاتر حزب سرازیر شدند. حزب جمهوری اسلامی در مركزیت خود نخبگان سیاسی را جمع كرد و لذا در سراسر كشور نخبه‌های عالم سیاست در سطحی وسیع به حزب روی آوردند.
منافقین و بدخواهان انقلاب از همان ابتدا در مورد حزب جمهوری اسلامی موضع داشتند و آخرسر هم با انفجار بمب آن را بر سر بنیانگذاران آن آوار كردند. برخی هم از درون، حزب را بی‌خاصیت كردند و تشكلی كه در مدت ۶ سال توانسته بود محل تجمع نخبگان سیاسی كشور و سیاست‌ورزی الهی باشد به تعطیلی كشاندند. حزب به نقطه‌ای رسیده بود كه فایده تعطیلی آن بر ادامه كارش می چربید و لذا در نامه ای از سوی بزرگان حزب به امام (ره)، معظم له حكم به تعطیلی آن دادند.مقام معظم رهبری در آن هنگام كه پس از شهادت شهید بهشتی و شهید باهنر دبیركلی حزب را پذیرفته بود در یكی از سخنرانی‌های خود درباره تعریف حزب فرمودند: «حزب عبارت است از یك گروه متشكل و منظم و هماهنگ در حركت، در جهت‌گیری، در عمل و در ذهنیت، حزب در مثل یعنی یك پیكر واحد، در آن لحظه‌ای كه مغز فرمانی را صادر می كند تمام اعضا و جوارح به طور هماهنگ آن فرمان را اجرا می كنند یا عملی متناسب با اجرای آن فرمان انجام می دهند.»قرار بود حزب با این تعریف بخش عظیمی از نیروهای انقلاب را در برگیرد و برای پیشبرد اهداف اسلام، امام و انقلاب كارآمدی خود را در وحدت جامعه نشان دهد.اما متأسفانه برخی خودشیفتگی ها، جاه‌طلبی ها، كبر و غرور، عُجب و خودبینی‌ها همانند سیم خارداری بود كه نمی‌گذاشتند پای در این میدان بگذاریم.برای عبور از این سیم خاردار نیاز به مجاهده با نفس داشتیم و باید تحزّب را در كنار تهذّب با هم به پیش می بردیم، اما نشد.باید این مهم مورد مطالعه قرار گیرد؛ چرا ما در جبهه‌های «جنگ» از این سیم خاردارهای درون گذشتیم و  به فتوحات عظیمی در بسط قدرت ملی در این منطقه رسیدیم،اما در حوزه «سیاست» نتوانستیم از این سیم خاردارها عبور كنیم.بدخواهان پلورالیسم در حوزه، «عقیده» را ترویج و تبلیغ
 می كردند. آن جا به دلیل مجاهدت‌های علمی فقها، علما و فیلسوفان شكست خوردند همین بساط را آوردند در حوزه «سیاست» و مدام بر طبل تكثرگرایی كوبیدند تا جایی كه امروز در وادی اصولگرایان ما با ۴۰ و ۵۰ حزب و در وادی اصلاح طلبان حداقل با 
۳۵ حزب روبه‌رو هستیم. امروز اولین درد سیاستمداران در ایران این است كه «حزب» با تعاریف استاندارد علمی و حرفه ای و تجربی وجود ندارد. دومین درد هم این است كه نخبگان حزب ندارند و سومین درد آن است كه احزاب فاقد عناصر نخبه هستند.این وضعیت نبرد ملت علیه تجاوزات آمریكا و آن هم در حوزه سیاست را دچار اخلال
می كند. دشمن از این وضعیت برای برپایی دو نبرد نرم و شبیخون سیاسی تا كنون استفاده زیادی كرده است.
قرار بود بر اساس دیدگاه آیت الله العظمی خامنه‌ای حزب سه وظیفه كلیدی انجام دهد .
۱- به نیروهای انقلابی برای حركت سیاسی، شتاب دهد و نیروهای بالقوه را بالفعل كند.
۲- وظیفه نیروهای انقلاب را در هر رده مشخص كند و به آن‌ها جهت بدهد.
۳- فعالیت ها را در همه حوزه‌ها هماهنگ كند تا از انقلاب یك صدا بیرون بیاید.
با تعطیلی حزب، این سه وظیفه بر زمین ماند و تشكل‌های متكثر به جای مانده نتوانستند به این وظایف عمل كنند.
شهید بهشتی سه روز قبل از شهادت خود در مورد فلسفه وجودی حزب فرمود:اگر رابطه دوستان ما در حزب  برتری‌جویی، تفوق‌طلبی و بزرگ‌طلبی باشد این حزب شیطان است. وی سپس به چهار ویژگی مهم تشكیلات اسلامی اشاره می كند.
۱- حزب باید پاسدار ارزش‌ها باشد نه پاسدار خود
۲- حزب باید سازنده و آسان‌كننده خودسازی و كمكی به سیر الی الله برای اعضا باشد.
۳- حزب نباید بت، لغو و یا لهو باشد و كار باید در حزب، آهنگ عبادت داشته باشد. ما نباید تشكیلات پرست باشیم و خودخواهی تشكیلاتی داشته باشیم.
۴- تشكیلات حزبی باید به درد مردم بخورد نه این‌كه باری بر دوش مردم باشد.
آنچه شهید بهشتی در مورد ویژگی‌های تحزّب می فرمود باید خودش زنده بود و  مدیریت می كرد و حزب را به این مرتبت می رساند. اما ترور رهبران انقلاب در دستور كار منافقین و آمریكا بود. جنگ تحمیلی، محاصره اقتصادی و بدفهمی‌های برخی رجال سیاسی مذهبی انقلاب را از رسیدن به یك تحزّب اسلامی توأم با تهذّب الهی باز داشت.امروز تشكل‌های اسلامی و احزاب ثبت شده در وزارت كشور به ویژ‌گی‌هایی كه شهید بهشتی برای تحزّب برشمرده بود فاصله زیادی دارند و با تعریفی كه رهبری انقلاب از تحزّب واقعی ارائه فرموده بودند تطبیق ندارند. تشكل‌های موجود گرفتار سه بحران «رهبری» ، «سازمان» و «گفتمان» هستند و  قادر به همنوایی و هماهنگی و همخوانی در حوزه سیاست‌ورزی نیستند. اغلب احزاب محل كاریابی برای تصدی و تصرف پست‌های سیاسی شده‌اند و به وظایف خطیر خود در تولید «قدرت ملی» و «توسعه سیاسی» ، «نوسازی ساخت سیاسی جامعه» ، «مسئولیت‌پذیری سیاسی»و… عمل نمی‌كنند. احزاب باید با توسعه اخلاق سیاسی، مردم را مهیای مشاركت سیاسی كنند تا سهمی در مشروعیت مردمی نظام داشته باشند. اما برخی نه تنها به این وظیفه عمل نمی كنند بلكه به نیروی كاهنده، امر مشاركت سیاسی تبدیل شده اند و با قهر و آشتی كودكانه دشمن را در خصومت‌ورزی علیه ملت تشجیع می كنند. انقلاب در گام دوم برای ساخت سیاسی جامعه برای رسیدن به تمدن بزرگ اسلامی نیاز به چند حزب ریشه‌دار و مسئولیت‌شناس دارد كه نخبگان جامعه را بتواند تجمیع كند و در مسیر بیانیه گام دوم حركت نماید.خداوند رحمت كند امام موسی صدر  را كه می‌فرمود : «بی تشكیلات بودن، رمز عقب ماندن ماست». مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی، تحزب اسلامی را تعاون در پاسداری از ارزش‌ها
 می دانست نه تعاون در رسیدن به قدرت.آیا  رجال سیاسی و مذهبی كشور در آستانه  انتخابات ۱۴۰۰ كه وارد یك رقابت سیاسی نفسگیر می شوند، حاضرند عقب‌ماندگی كشور را با رفتن به سمت تحزب واقعی اسلامی جبران كنند.آیا حاضرند قبل از تعاون در رسیدن به قدرت به سمت تعاون در پاسداری از ارزش‌ها حركت كنند.امام بزرگوار (ره) می فرمود: «اگر حزب دعوت به خدا كند نه دعوت به خود (۱)» این امر ممكن است. سؤال آخر این‌كه پس از تجربه شكست حزب جمهوری اسلامی در برپایی یك حزب الهی آیا ممكن است در گام دوم انقلاب نخبگان سیاسی كشور جمع شوند و این وظیفه بر زمین مانده انقلاب یعنی یك سازماندهی اسلامی جدید برای پیاده كردن آرمان‌های انقلاب را به سرانجام برسانند.
پی‌نوشت:
۱- صحیفه نور جلد ۱۷ صفحه ۱۹۲