| حانيه مسجودي |
در هفته‌هاي گذشته شاخص کل بورس . يك ميليون و ۲۵۲ هزارو ۴۸۸ الي ۳۱ ميليون و۱۴۷ هزارو۱۳۵ واحد را تجربه کرده است،‌ همچنين بسياري از گزارش‌ها ضمن اشاره به وضعيت بازار بورس از ظرفيت هاي توليدي آزاد شده در يک سال و نيم اخير و فرصت سازي تهديد ارزي و بازار داخلي خبر دادند.
نخستين جلسه هفتگي بورس نشان داد مي‌تواند زمينه را براي حضور پرقدرت نقدينگي فراهم کند و هم‌زمان رکورد تازه‌اي در ارزش معاملات خرد بورسي نيز ثبت شد؛ به‌طوري‌که ۲۴ شهريور ارزش دادوستدهاي سهام به ۲۰۳۹ ميليارد تومان رسيد که بيشترين رقم از نهم مهر سال گذشته است.
حال براي بررسي اين‌که آيا شرايط فعلي مي‌تواند باعث تأثير مثبت بازار سرمايه بر اقتصاد شود،‌ با حسين خزلي، فعال بازار بورس و سرمايه به گفت‌وگو پرداختيم.
* کاهش ارزش پول ملي؛ دليل پرش سهام و شاخص‌هاي بورس
حسين خزلي، ‌فعال بازار بورس و سرمايه درمورد وضعيت بازار بورس به «رسالت» گفت: «وضعيت فعلي بورس به دليل رونق در اقتصاد ايران نيست، رشد اقتصادي ما نه‌تنها مثبت نبوده بلکه در سال جاري منفي است و رکود خاصي بر کل اقتصاد ايران حاکم است، با توجه به اينکه بزرگ‌ترين بخش اقتصاد ايران نفت است و صادرات نفت به‌شدت کاهش پيداکرده و همچنين بخش ساختمان هم به همين ترتيب سال‌هاست که در رکود است.»
او بابيان‌ اين‌که کاهش ارزش پول ملي دليل پرش سهام و شاخص‌هاي بورس است، اشاره کرد: «به همين منظور عددهاي رشد نشانگر رشد منفي است اما از طرفي به دليل رشد شديد قيمت ارزهاي خارجي نسبت به ريال و کاهش ارزش ريال شاهد يک پرش و رشد در قيمت سهام و شاخص‌هاي بورس هستيم و اين در همه ادوار گذشته نيز اتفاق افتاده است و در تمام کشورهاي ديگر هم که کاهش ارزش پول ملي رخ مي‌دهد به همان نسبت و شايد بيشتر قيمت سهام رشد مي‌کند.»
اين کارشناس ادامه داد: «دليلش هم واضح است، نخست اينکه ارزش جايگزيني ماشين‌آلات و کارخانه‌ها افزايش پيدا مي‌کند، به‌عنوان‌مثال کارخانه‌اي که با ۱۰ ميليون دلار ۱۲۰۰ توماني دهه ۱۹۷۰ و اوايل دهه ۸۰ ساخته‌شده بعد از افزايش نرخ دلار به ۳۶۰۰ تومان در سال ۹۱ ارزش جايگزيني اين ماشين‌آلات به‌شدت افزايش پيدا مي‌کند، مجدد زماني که دلار به ۱۵ هزار تومان و اکنون به ۱۱ هزارو۳۵۰ تومان مي‌رسد دوباره به ارزش جايگزيني ماشين‌آلات اين کارخانه افزوده مي‌شود.»
خزلي تشريح کرد: «همين افزايش ارزش ماشين‌آلات کارخانه‌ها در بازار زمين و ساختمان نيز رخ داد، بنابراين به دليل تورمي که در تمام سال‌هاي گذشته به‌ويژه در سال‌هاي ۹۸_۹۷ داشتيم شاهد رشد شديد قيمت زمين و ساختمان هستيم و از اين بابت هم ارزش جايگزيني شرکت‌ها افزايش پيدا مي‌کند.»
او رشد سود حسابداري شرکت‌ها را به دليل افزايش فروش ريالي دانست و گفت: «اما مهم‌تر از ارزش جايگزيني، رشد سود حسابداري شرکت‌هاست. سود حسابداري با سود اقتصادي متفاوت است، زماني که شرکت‌ها بتوانند حجم بيشتري کالاي باکيفيت و خدمات بيشتري بفروشند يا صادر کنند اين رشد حاصل رشد اقتصادي است، اما اگر شرکت‌ها با همان ميزان توليد با همان کيفيت و خدمات، فروش ريالي بيشتري داشته باشد حاصل يک رشد حسابداري است، يعني شرکت‌ها ازنظر ريالي سود مي‌کنند.»
فعال بازار بورس تأکيد کرد: «اين اتفاق در بيشتر شرکت‌هاي اقتصاد ايران و شرکت‌هاي بورسي رخ‌داده است، شرکت‌هاي صادرکننده به ازاي هر يک‌دلاري که تا قبل از سال ۹۷ صادر مي‌کردند به طورمثال ۳ هزار و ۶۰۰ تومان در حساب‌هايشان به‌عنوان ريال شناسايي مي‌شد، اما حال به ازاي هر يک دلار صادرات، ۱۱ هزارو ۳۵۰ تومان در حساب‌هايشان منظور مي‌کنند.»
خزلي با اشاره به نسبت P به E و تشريح ارتباط آن با صنايع و بازار بورس، افزود: «ممکن است حجم فروش اين شرکت‌ها نيز کم شده باشد اما رشد ۳ و ۴ برابري فروش ريالي آنها باعث افزايش سودآوري ‌آنها ازنظر ريالي شده است، درمجموع آنچه مهم است يک نسبت در بورس است که در مورد تمام شرکت‌ها، صنايع و کل بورس حاکم است که به آن نسبت P به E گفته مي‌شود، کسري که صورتش PRICE است و مخرجش EPS شرکت است، اين نسبت درمورد کل بورس هم‌معنا پيدا مي‌کند.»
*افزايش ارزش ريالي سهام؛‌ افزايش سود شرکت‌ها
اين کارشناس ضمن اشاره به اين‌که ارزش سهام ازلحاظ ريالي رشد کرده و همين باعث افزايش سود شرکت‌ها شده است، خاطرنشان شد: «اين نسبت در مورد کل بورس يعني ارزش جاري بازار کل بورس، نسبت p به E براي کل بازار معني‌اش يعني کسري که در صورتش ارزش جاري کل بورس کشور هست، به‌عنوان‌مثال اکنون حدود هزار و ۱۰۰ ميليارد تومان است و در مخرجش سودي است که همه شرکت‌ها مي‌دهند، اين نسبت هم‌اکنون حدود ۶ و نيم و هفت است و جاي نگراني نيست، يعني زماني‌که قيمت سهام شرکت‌ها رشد کرده سود شرکت‌ها هم رشد کرده و اين نسبت هم‌اکنون از حدود هفت تجاوز نکرده است.»
خزلي در خاتمه بيان کرد: «بنابراين من ميان وضعيت حسابداري و مالي شرکت‌هاي بورس که در يک سال و نيم اخير بسيار رشد داشته تفکيک قائل مي‌شوم، زيرا به همين دليل شاخص‌ها و قيمت‌هايمان رشد داشته است.»