منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با بیان این‌که نیمسال دوم تحصیلی دانشگاه ها همچنان مجازی است، گفت: هر زمان ستاد ملی کرونا اجازه شرایط حضوری دانشجویان در دانشگاه ها را صادر کند، شرایط برای حضور دانشجویان مهیا است.

غلامی سه شنبه شب با حضور در یک برنامه زنده تلویزیونی به تشریح فراز و فرود عملکرد چهل و دو ساله آموزش عالی کشور پرداخت و گفت:در سال ۹۴ حدود چهار و نیم میلیون دانشجو در دانشگاه‌های کشور مشغول تحصیل بودند و هم اکنون با یک میلیون کاهش جمعیت دانشجویی، تعداد دانشجویان به سه و نیم میلیون نفر رسیده است که ایجاب می‌کند ما یک بازنگری در بحث گسترش کمی دانشگاه‌ها داشته باشیم.

او با باین این که ما در دانشگاه ها با پدیده صندلی خالی مواجه هستیم، ا دامه داد: برای رفع این مشکل باید در بحث پذیرش دانشجو بازنگری صورت می گرفت که در چند سال گذشته شروع شده است همچنین در افزایش کیفیت باید بیشتر تلاش کنیم.

غلامی گفت: شرایط فعلی ما از نظر صندلی‌های خالی خیلی بهتر شده است. در دوره فعالیت های مراکز دانشگاهی در چهل و دو سال گذشته در کشور سه مرحله داشتیم. مرحله اول تربیت نیروی انسانی، کارشناس، تحصیل کرده و استاد و پژوهشگر است که در این زمینه نیازهای کشور را تامین کرده‌ایم.

کاهش داوطلبین

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ادامه داد: در چند سال اخیر با کاهش تعداد داوطلبین ورود به دانشگاه ها مواجه شدیم و در نتیجه دانشگاه‌ها و آموزشگاهء‌ها با حجم اضافی از صندلی‌های خالی دانشگاهی رو به رو شدند.

وی افزود: در سال های ۹۳ و ۹۴ تعداد دانشجویان وزارت علوم تا سقف چهار تا چهار و نیم میلیون هم رفت. و اکنون نسبت به پوشش جمعیت دانشجویی به جمعیت کشور جز شاخص‌های خوبی در منطقه و دنیا قرار داریم اما به کیفیت باید بیشتر توجه کنیم. هر چه قدر کمیت مخصوصا در مراکز دولتی توسعه بیشتری پیدا کند، امکانات توزیع می شود و کیفیت تحت تاثیر قرار می گیرد. اقدامات خوبی در زمینه ساماندهی نظام آموزش عالی انجام داده ایم.

غلامی در ادامه درباره انتقادات به تولید مقالات علمی و تاثیر آن بر رفع مشکلات و کاربردی شدن آنها نیز گفت: شرایط در زمینه تولید مقالات و کاربردی بودن تحقیقات علمی خیلی بهتر از آن چیزی است که در مباحث عمومی مطرح می شود.

وی افزود: در دوره فعالیت‌های مراکز دانشگاهی در چهل و دو سال بعد از پیروزی انقلاب چند دوره را داشته ایم. در زمینه تربیت نیروی انسانی، کارشناس، تحصیل کرده، متخصص، استاد و پژوهشگر دانشگاه ها نیازهای کشور را رفع کرده اند.

او ادامه داد: قبل از انقلاب دانشجویان زیادی در خارج داشتیم و در دو سال گذشته اعزام دانشجو نداریم و برای سال های بعد هم اعزام دانشجو فقط در رشته های خاص خواهد بود به این دلیل که ظرفیت تربیت نیروی انسانی را به صورت به روز داریم و این نیاز تامین شده است.

تربیت نیروی انسانی

غلامی گفت: در زمینه تربیت نیروی انسانی دانشگاه‌های ما به وظیفه خود خوب عمل کرده اند. در حوزه پژوهش در مقطعی دانشگاه‌های ما وارد مقاطع تحصیلات تکمیلی و توسعه پژوهش و پذیرش دانشجوی ارشد و دکتری کردند که حاصل این اقدامات این شد که ضمن تربیت نیروهای تحصیل کرده فوق لیسانس و دکتری توانستیم زمینه های تولید محتوای علمی را بالا ببریم.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ادامه داد: انتشار مقالات و دستاوردهای علمی در دنیا یک شاخص خوب برای جمهوری اسلامی ایران است. وقتی رتبه ۱۵ تولیدات علمی دنیا را داریم به این معنی است که در رقابت با کشورهای بزرگ و توانمند دنیا این ظرفیت را از خودمان نشان دادیم.

وی افزود: اگر ۱۵ کشور را بررسی کنید بسیاری از آنها منابع مالی و امکانات و تجهیزات فوق العاده‌ای در اختیار دارند. در کنار محدودیت‌های ایجاد شده برای توسعه ما و قرار دادن کشور ما در یک رقابت نابرابر، دانشمندان ما توانسته‌اند نظام جمهوری اسلامی را به عنوان صاحب علم و فناوری در دنیا معرفی کنند.

او ادامه داد: نکته بعدی کاربردی شدن نتایج تحقیقات است که بتدریج در حال عملیاتی شدن است. در ۱۵ و ۲۰ سال گذشته رویکردی به سمت کاربیت نتایج تحقیقات را داشته ایم و طبیعتاً تشکیل مراکز رشد، کمک به واحدهای فناور، تشکیل مراکز علم و فناوری «وجود ۱۹۵ مرکز رشد در سراسر کشور و ۴۵ پارک» حرکت خیلی خوبی بوده است.

غلامی گفت: نمونه‌های این اقدامات در دوره بیماری کرونا خودش را نشان داده است که در بعضی از محصولات و تجهیزات به مشکل برخورد کردیم و این شرکت ها این مشکلات را برطرف کردند.

شرکت های دانش بینان

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ادامه داد: در بحث قطعات صنعتی تعداد زیادی از شرکت‌های دانش بنیان فعال هستند. در صنایع دفاعی مجموعه پژوهشی ما حرکت بسیار خوبی داشته اند و به این بخش کمک زیادی کرده‌اند. در بحث نفت، اکتشاف نفت، ساخت تجهیزات استخراج نفت، طراحی خودرو و ساخت قطعات خودرو، همکاری با راه آهن برای توسعه زیر ساخت ها دانشگاه ها فعال بوده‌اند. در زمینه ساخت خودرو هم اقدام‌هایی در دست کار داریم که به زودی اعلام می شود.

غلامی در ادامه افزود: حرکتی که در این رابطه صورت گرفته، این است که در دو سال گذشته وزارت علوم الزاماتی را هم برای دانشگاه ها تعریف کرده است که از جمله این الزامات این است که هر عضو هیات علمی جوانی که وارد دانشگاه می شود در دوره اول استخدام که به صورت پیمانی و ۵ ساله است مجبور است یک دوره ۶ ماهه به صنعت وارد شود. این الزام از سال ۹۸ اجرایی شده است. دانشجویان را هم برای کارآموزی و کارورزی به سمت مراکز اقتصادی و صنعتی سوق داده ایم.

وزیر علوم تحقیقات و فناوری گفت: فارغ التحصیلان دانشگاهی ما که این دوره ها را می گذرانند قطعا متکی به تجربیات دوران تحصیل بعلاوه دانش و علمی که به دست می آورند خواهد بود.

وی تصریح کرد: نزدیک شدن دانشگاه ها و صنعت مقداری طولانی شد اما در سال های اخیر اقبال خوبی صورت گرفته و تلاش ما هم بهتر شده و در نتیجه یک رفاقتی بین صنعت و دانشگاه در حال شکل گیری است.

غلامی افزود: در مباحث صنعتی شاید نتوانیم سهم آن را در بخش علمی تعریف کنیم اما بخش های کوچکی از این صنایع از توانمندی های علمی دانشگاه ها استفاده می کنند.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در ادامه به نرخ بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی اشاره کرد و در این باره گفت: طرحی در دو سال گذشته تحت عنوان پایش اشتغال دانش آموختگان دانشگاهی در حال اجرا است. این طرح توسط مرکز تحقیقات آموزش عالی با کمک دانشگاه ها انجام می شود.

اشتغال فارغ التحصیلان

او ادامه داد:‌ در این طرح فارغ التحصیلان سال ۹۲ تا ۹۴ وضعیت اشتغال آنها بررسی شده است. بر اساس آماری که با استفاده از کد ملی آنها و وضعیت بیمه به دست می آید، در مقاطع کارشناسی اشتغال ۶۰ درصد، در کارشناس ارشد ۷۵ درصد و در مقطع دکتری ۹۰ درصد شاغل هستند. هر دانش آموخته‌ای که بیمه داشته باشد از نظر ما شاغل محسوب می شود.

وی افزود: اشتغال فارغ التحصیلان سال‌های ۹۵، ۹۶ و ۹۷ را در آمار خودمان نداریم اما انتظار داریم که سهم بیکاری بیشتر شود. در سال ۹۹ با توجه به توسعه بخش های غیر دولتی و رویکرد به سمت فعالیت های صنعتی انتظار داریم سهم بیکاری کمتر شود.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در ادامه همچنین درخصوص علت بیکاری نیز گفت: علت بیکاری این است که در تربیت نیروی انسانی و گسترش مراکز آموزش عالی نیاز بازار کار را مورد نظر قرار ندادیم که این یک ضعف است و بر اساس برنامه ریزی توسعه‌ای، این کار باید انجام می شده است.

او ادامه داد: از سوی دیگر این بحث مطرح است که اگر ظرفیت آموزش و داوطلب تحصیل وجود دارد، نباید مانع آنها شویم و باید درس بخوانند و نکته سوم شرایط اقتصادی کشور است. بخش اقتصادی کشور باید زمینه اشتغال را در سطوح مختلف مرتبط با تخصص و حتی غیر تخصص داشته باشد.

غلامی گفت: نکته بعدی همخوانی مشاغل با تحصیلات فارغ التحصیلان در دانشگاه‌ها است.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در ادامه افزود: دانشگاه‌های ما همان گونه که شاخص‌های علمی نشان می دهد با علم روز کار می کنند و مراکز معتبر دانشگاهی در حال آموزش دانش روز به دانش آموختگان خود هستند.

او ادامه داد: در بخش اشتغال و صنعت در خیلی از جاها زیر ساخت های مرتبط با تکنولوژی روز را نداریم و لذا طبیعی است که دانشجویان در مرحله اول ورود به این مراکز آشنایی با سیستم ندارند ولی خیلی زود، خودشان را با این وضعیت تطبیق می دهند.

غلامی گفت: در سال های جاری که اشتغال افزایش یافته، حاصل رویکرد های فناورانه در بخش تحصیلات دانشگاهی است. عملا این آموزش‌ها هماهنگ پذیری و انطباق بیشتری با هم پیدا کرده اند.

مدرک گرایی

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در ادامه به موضوع مدرک گرایی در کشور اشاره کرد و در این باره افزود: در شرایط فعلی فضای ذهنی مدرک گرایی تعدیل شده است. وقتی اشتغال گسترده در جامعه فراهم شود افراد از روی بیکاری به سمت حضور در دانشگاه ها نمی روند.

او ادامه داد: در ارائه خدمات آموزشی برای تحصیل جوانان کشور هیچ محدودیتی نباید ایجاد کنیم چون دانشگاه ها متولی تامین شغل فارغ التحصیلان خود نیستند، هر چند نگران اشتغال آنها و علاقه مند به شاغل شدن آنها هستند. وظیفه ایجاد شغل برای دانش آموختگان وظیفه بخش دیگری از جامعه است و صنعت و اقتصاد باید خود را با توجه به شرایط جدید به روز کنند.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در ادامه گفت: تربیت نیروی تحصیل کرده دانشگاهی به عنوان سرمایه را انجام می دهیم که وظیفه دانشگاه ها است. در زمینه کیفیت دو بخش دولتی و غیر دولتی داریم. بخش غیر دولتی زیر نظر وزارت علوم در زمینه مباحث کیفی هستند اما اینکه کسی انتخاب کند در این بخش تحصیل کند و هزینه بپردازد حتما برای سرمایه گذاری خودش باید برنامه داشته باشد.

وی افزود: اما در بخش دولتی به عنوان بدنه دولت باید نگاه جامعی برای جمعیتی که هر سال در دانشگاه ها پذیرش می کنیم و تاثیر گذاری آنها در توسعه علمی، اقتصادی و اجتماعی داشته باشیم.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ادامه داد: افراد برای ورد به دانشگاه اجازه دارند انتخاب کنند. می توانند انتخاب کنند درس بخوانند یا نخوانند ولی اینکه فردی انتخاب کند که درس نخواند علامت خوبی است و یعنی امکان اشتغال و کسب درآمد در زمینه های جدید مخصوصا حوزه های علمی وجود دارد.

غلامی در ادامه با بیان اینکه در حال حاضر با طی یک دوره کوتاه مدت افراد می توانند کار کنند و درآمد داشته باشند، افزود: خیلی از مهارت ها با یک دوره کوتاه قابل فراگیری است و نیازی به گرفتن مدرک نیست. داستان این است که ما فکر می کنیم به دانشگاه وارد می شویم تا مباحث کاربردی را فرا بگیریم. دانشجویان جذب دانشگاه می شوند تا بستر آموزش علمی برای آنها فراهم شود.

سند جامع علمی

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری همچنین درخصوص سند جامع علمی کشور نیز گفت: یکی از محورهای حرکت بر مبنای سند جامع علمی کشور است و ما در همین راستا قوانینی را تعیین کردیم.

وی افزود: توسعه علمی جایگاه علمی کشور منطقه و جهان از جمله مباحثی بود که بر اساس سند جامع علمی کشور توانسته ایم فعالیت‌های خوبی را انجام دهیم، البته در بحث شاخص، شاخص تعداد اعضای هیات علمی مشخص شد، شاخص مراکز پژوهش و فناوری پارک‌های علم و فناوری تعیین شد و در بحث پذیرش دانشجویان غیر ایرانی نیز توانستیم شاخص‌ها را تا حدودی تعیین کنیم.

غلامی در ادامه همچنین درباره طرح آمایش آموزش عالی نیز گفت: در اسفند ۹۴ مصوبه از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تعیین شد که بر اساس این مصوبه در طرح تجمیع و آمایش یک هماهنگی در آموزش عالی ایجاد شود، در این طرح مراکز آموزش عالی در هر استان در یک شبکه علمی قرار گرفتند و هیچ موسسه دولتی در طرح تعطیل نشد و همه به یک واحد بزرگ‌تر در استان‌ها وصل شدند.

وی افزود: در حوزه ساماندهی، ما توانستیم در ساماندهی جامع دانشگاه جامع علمی کاربردی کار خوبی را انجام دهیم.

غلامی در ادامه و در پاسخ به این پرسش که رهبر معظم انقلاب تاکید زیادی بر روی رشته‌های نوین داشته‌اند، برنامه ریزی‌ها در این رشته‌ها به چه صورت است؟ گفت: هم اکنون ما در تعداد زیادی از رشته‌های به روز دنیا جلو هستیم، در نانو رتبه ۱۰ را درجهان کسب کردیم، در سلول‌های بنیادی و بیوتکنولوژی و در فیزیک هسته‌ای جایگاه خوبی داریم و در هوش مصنوعی و اینترنت اشیا و رشته‌های بین رشته‌ای تمرکز پیدا کردیم.

کنکور ۱۴۰۰

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری همچنین در خصوص سرنوشت کنکور ۱۴۰۰ نیز افزود: کنکور در سال ۱۴۰۰ مانند سال ۱۳۹۹ برگزار می‌شود البته شورای عالی انقلاب فرهنگی و ستاد نقشه جامع علمی کشور سه سال بر روی یک مدل جدید برای نحوه برگزاری کنکور تلاش کردند که قرار است یک مدل ترکیبی در خصوص آزمون کنکور شکل بگیرد، اما این در حد پیشنهاد است و در سال ۱۴۰۱ به صورت یک مدل اجرا شود.

وی همچنین درباره رشته‌های علوم انسانی و دغدغه رهبر معظم انقلاب در این باره گفت: در بحث علوم انسانی مباحث گسترده ای وجود دارد، چون علوم انسانی منطبق با باورها و اعتقادهای ما است و باید با یک رویکرد گسترده‌تر و حساسیت بالاتری شکل بگیرد.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری افزود: در شورای تحول علوم انسانی سرفصل دروس علوم انسانی مورد بررسی قرار گرفت و این کار ادامه پیدا می‌کند.