وحید عظیم‌نیا
کابینه دولت مردمی گام‌به‌گام در حال تکمیل است و تاکنون معاون اول رئیس‌جمهور، رئیس دفتر رئیس‌جمهور، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه و معاون رئیس‌جمهور در امور مجلس منصوب و کار خودشان را آغاز کرده‌اند. این روزها نیز، وکلای ملت در بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی هستند و بناست تا پایان هفته جاری، درباره وزرای پیشنهادی دولت مردمی اعلام نظر کنند.
 اما آنچه بیش‌ازپیش درباره سیاست خارجی کشورمان موردتوجه قرار گرفته، انتخاب «وزیر امور خارجه» است. حسین امیرعبداللهیان ۵۷ ساله از سوی سیدابراهیم رئیسی برای سکانداری دستگاه دیپلماسی کشور به بهارستان معرفی شده است و اگر از سوی وکلای ملت رأی اعتماد بگیرد، ردای وزیر امور خارجه را به تن خواهد کرد و آن‌طور که در تشریح برنامه‌های خود در صحن علنی مجلس گفته، بناست   «به سه اصل عزت، حکمت و مصلحت در چارچوب سیاست خارجی متوازن، پویا و هدفمند » توجه کند و این امر از خطوط اصلی برنامه‌ها در سیاست خارجی اوست.
 وزیر جدید امور خارجه
معاون مدیرکل خلیج‌فارس وزارت امور خارجه، عضو کمیته سیاسی – امنیتی مذاکرات هسته‌ای ایران با تروئیکای اروپایی، عضو کمیته مذاکرات ایران و عراق و آمریکا در موضوع عراق بود ازاین‌جهت به مناسبات بین‌المللی واقف است و نیک می‌داند هرگز «میدان» و «دیپلماسی» دو مقوله مجزا از هم نبوده و همیشه «میدان»، پشتوانه «دیپلماسی» است و در تمام سال‌های گذشته نیز، این «میدان» بوده که با جهاد سردار صلح حاج قاسم عزیز پشتوانه‌ای برای «دیپلماسی» بوده است. البته در همان نطق مجلسی خود تأکید کرد که «منطق عاشورا و پیام کربلا نشان می‌دهد دیپلماسی و میدان دو بازوی محقق کننده منافع و امنیت ملی هستند».
 وزارت خارجه، وزارت برجام نیست
گزاره«وزارت امور خارجه، وزارت برجام نیست»، شاید بامسماترین گزاره‌ای برای توصیف راهبرد دستگاه دیپلماسی در دولت مردمی خواهد بود که نیاز مبرم کشور است و در همین زمینه اميرعبداللهیان صراحتا اعلام کرد: «با صدای بلند اعلام می‌کنم که ما در وزارت امور خارجه اولا مذاکره را ابزاری از دیپلماسی می‌دانیم و از میز مذاکره منطقی و توأم با اقتدار و حکمت فرار نخواهیم کرد، اما وزارت امور خارجه را به برجام گره نخواهیم زد. 
همه تلاش خود را برای بی‌اثر کردن به موازات تلاش برای لغو تحریم‌ها به کار خواهیم بست و با مذاکره‌ای همراه خواهیم شد که فرسایشی نباشد و تأمین‌کننده منافع ملت ایران باشد». چنین نگاهی یعنی دوری از مشی خسارت آفرین «به انتظار غرب نشستن» که اگر محقق شود منجر به گشایش خواهد شد. اما دوری از این نگاه به‌تنهایی کافی نیست و وزارت خارجه باید به سمت فعال‌کردن «دیپلماسی اقتصادی» نیز حرکت کند. وزیر پیشنهادی وزیر خارجه دراین‌زمینه نیز اعلام کرد: «حدود ۴۰ درصد برنامه سیاست خارجی دولت سیزدهم را دیپلماسی اقتصاد تشکیل می‌دهد و این در حالی است که اقتصادمحور نبودن وزارت امور خارجه طی ۴ دهه گذشته یکی از مسائلی است که همگان به آن انتقاد دارند».
 کاهِ کوهِ غرب‌گرایان
جریان غرب‌گرا غالبا نقطه قوت خود را «بلد بودن زبان دنیا و نحوه تعامل با دنیا» می‌دانست و با غرور تفرعن‌آمیز مدعی بود اگر جریان رقیب روی کار بیاید، درهای بین‌المللی روی ایران بسته خواهد شد، اما هشت سال و تحمیل خسارت به مردم ایران نشان داد نه‌تنها نتوانستند با دنیا – که زعم آن‌ها دنیا چند کشور قلدر غربی است – تعامل داشته باشند و تحریم‌ها را بالمره لغو کنند  بلکه گره تحریم‌ها را کورتر نیز کردند و هزار و ۵۰۰ تحریم به ارمغان آوردند. اما سوگیری وزیر پیشنهادی امور خارجه نشان می‌دهد توجه ویژه‌ای به همسایگان خواهد داشت؛ همسایگانی که حجم مبادلات اقتصادی آن‌ها بیش از هزار میلیارد دلار برآورد شده، اما سهم ایران از این مبادلات «تقریبا هیچ» است. امیرعبداللهیان دراین‌خصوص به وکلای ملت گفت: «ارتباط با همسایگان امر راهبردی است نه استراتژیک، دست دوستی ما با همه کشورهای منطقه به‌ویژه ۱۵ کشور همسایه و پیرامونی دراز است و اعتقادداریم می‌توانیم با کمک کشورهای منطقه، منطقه‌ای آباد و باثبات داشته باشیم. معتقدم زمان آن فرارسیده است که همه کشورهای منطقه در راستای ثبات و امنیت با هم همکاری داشته باشند».
البته این نگاه به‌منزله آن نیست  که با دیگر کشورها تعاملی وجود نداشته باشد. حضور وزیر خارجه ژاپن در ایران و گفت‌وگوهای تلفنی رئیس‌جمهور با رؤسای جمهور کشورهای مختلف نشان می‌دهد سیاست خارجی کشور موضوعی نیست که به خواست و علاقه جریان‌های مختلف دستخوش قبض و بسط شود بلکه با استناد به اصل حیاتی «تأمین منابع ملی» ترسیم می‌شود.
 دیدار وزیر خارجه ژاپن با رئیسی
وزیر امور خارجه ژاپن بامداد یک‌شنبه وارد تهران شد و با محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه که این روزها در حال سرودن غزل خداحافظی است، در محل وزارت امور خارجه دیدار کرد و طرفین در این دیدار در مورد مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی رایزنی و گفت‌وگو کردند. «توشیمیتسو موتگی» وزیر امور خارجه ژاپن سپس به دیدار رئیس‌جمهور کشورمان رفت و با تبریک آغاز به کار رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، بر توسعه و تعمیق روابط دیرینه دو کشور تأکید کرد و گفت: ایران و ژاپن از دیرباز روابط دوستانه و خوبی داشته‌اند و تردید ندارم که در دوره فعالیت دولت جدید نیز این روابط ادامه داشته و بیش‌ازپیش توسعه خواهد یافت. وزیر امور خارجه ژاپن با تأکید بر تلاش این کشور برای برقراری صلح و ثبات در منطقه، گفت: توکیو همواره از برجام به‌عنوان یک توافق بین‌المللی حمایت کرده و بر این باور هستیم که احیای برجام به نفع همه بوده و می‌تواند به حل‌وفصل مشکلات از مسیر گفت‌وگو و مذاکره کمک کند. موتگی در ادامه با ابراز نگرانی از تحولات اخیر در افغانستان، بر ضرورت توقف خشونت و حفظ جان مردم تأکید کرد و گفت: توکیو از تلاش‌های دیپلماتیک کشورهای منطقه برای تحقق صلح و ثبات و آرامش در منطقه حمایت می‌کند و موضع اصولی ما این است که مشکلات و مسائل را باید از مسیر مسالمت‌آمیز و گفت‌وگو حل‌وفصل کرد.
 ضرورت آزادسازی منابع ارزی مسدودشده ایران در ژاپن
رئیسی در این دیدار با تأکید بر ضرورت آزادسازی منابع ارزی مسدودشده ایران در ژاپن خاطرنشان کرد: تأخیر در آزادسازی دارایی‌های ایران در بانک‌های ژاپنی توجیه‌پذیر نیست. رئیس‌جمهور در پاسخ به اظهارات وزیر امور خارجه ژاپن مبنی بر ضرورت و اهمیت اجرای برجام به‌عنوان یک توافق بین‌المللی، گفت: ایران به همه تعهدات خود در برجام پایبند بوده و این آمریکایی‌ها هستند که به تعهدات خود عمل‌نکرده و یک‌جانبه از این توافق بین‌المللی خارج شدند و تحریم‌ها را گسترش دادند. رئیسی با اشاره به اینکه اروپایی‌ها نیز به دنبال آمریکا از عمل به تعهدات خود در برجام سرباز زده‌اند، تصریح کرد: به‌طور طبیعی از کشوری که به تعهدات خود پایبند بوده باید تقدیر کرد و اگر کشوری از برجام خارج‌شده و به تعهدات خود عمل‌نکرده باید مورد مؤاخذه قرار بگیرد و آمریکایی‌ها باید به افکار عمومی جهان پاسخ دهند که چرا به تعهدات خود در برجام عمل‌نکرده و از این توافق بین‌المللی خارج‌شده‌اند. رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه ایران با اصل مذاکره مشکلی ندارد، تصریح کرد: با چه توجیهی تحریم‌های آمریکا علیه ملت ایران باید همچنان ادامه داشته باشد.
 حمایت از برقراری صلح و ثبات در افغانستان
آیت‌الله رئیسی در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به تحولات اخیر در افغانستان با استقبال از تلاش‌های ژاپن و دیگر کشورهای منطقه برای کمک به برقراری صلح و ثبات در افغانستان و منطقه، گفت: جمهوری اسلامی ایران همواره از صلح و ثبات در افغانستان حمایت کرده و حمایت می‌کند البته معتقدیم که در افغانستان باید خود افغانستانی‌ها تصمیم بگیرند. رئیس‌جمهور بابیان این‌که دخالت بیگانگان باعث شده که مشکلات افغانستان ادامه داشته باشد، تأکید کرد: حضور آمریکایی‌ها در کشورهای منطقه ازجمله افغانستان نه‌تنها امنیت ساز نبوده بلکه تهدید آفرین نیز بوده و امروز آمریکایی‌ها بعد از ۲۰ سال اعتراف می‌کنند که حضورشان در افغانستان اشتباه بوده است که بی‌تردید در آینده نزدیک در مورد دیگر کشورهای منطقه و همچنین خلیج‌فارس نیز شاهد این اعتراف خواهیم بود.
 تمرکز ایران روی مسئله افغانستان
به‌هرروی دستگاه دیپلماسی دولت مردمی فارغ از هرگونه‌ افراط‌وتفریط‌ها، صرفا به‌منظور تأمین منافع ملی در مسیر سیاست خارجی طی طریق خواهد کرد و قطعا در این رهگذر به تحولات افغانستان تمرکز دارد چه آنکه یکی از محورهای گفت‌وگوی رئیس‌جمهور با رؤسای جمهور دیگر کشورها مسئله افغانستان است. طبق گفته سخنگوی وزارت خارجه بناست روز پنج‌شنبه هفته جاری وزیر خارجه پاکستان به تهران سفر کند و یکی از محورهای این سفر نیز مسئله افغانستان است.