تنش سياسي ميان ايران و آمريکا اين روزها به وضوح در بيانات مقامات ايراني و آمريکايي ديده مي شود. ايجاد بحران در منطقه بسياري از کشورها را نگران کرده و باعث شده مقام هاي ديپلماتيک از سوي کشورهايي مانند عراق، عمان، ژاپن، سوئيس و آلمان سعي در ميانجي گري ميان ايران و آمريکا داشته باشند. در اين ميان ژاپن معتقد است اگر بحران ميان ايران و آمريکا کنترل نشود دنيا متضرر مي شود. اين اظهارنظر منجر به اين شد تا ژاپن به طور رسمي از آمادگي خود براي ميانجي‌ گري بين تهران و واشنگتن خبر دهد.
اعلام آمادگي ژاپن براي ميانجي‌ گري در پي آن صورت گرفت که ايران در سالگرد خروج آمريکا از برجام از قصد خود براي کاهش سطح تعهدات برجامي‌ در طي ۶۰ روز خبر دهد. محمد جواد ظريف هم در فاصله اندکي پس از اعلام آمادگي اين کشور از توکيو ديدار و با نخست ‌وزير اين کشور گفت‌ وگو کرد.
در اين ميان دونالد ترامپ، رئيس ‌جمهور آمريکا هم از ميانجي ‌گري نخست ‌وزير ژاپن ميان ايران و آمريکا استقبال کرد. اين در حالي است که ژاپن به عنوان يکي از متحدان اصلي آمريکا هميشه خواهان حفظ روابط دوستانه خود با ايران بوده است. اما بايد ديد ژاپن تا چه اندازه مي تواند نقش ميانجي مستقل را بازي کند؟
محمد جمشيدي رئيس سابق اداره سياسي مرکز پژوهش هاي مجلس در گفت و گو با «رسالت» درباره نقش ژاپن در ميانجي گري ميان آمريکا و ايران گفت: «ژاپن در اين ميان نقش مستقلي ندارد و از طرف آمريکايي ها مذاکره مي کند. به نظر مي رسد ژاپني ها به سفارش آمريکا پيشقدم شده اند. هدف آمريکايي ها اين است که فشارها بر ايران تشديد شود تا از اين طريق بتوانند ايران را مهار کنند.»
وي افزود: «ژاپن با تحريم هاي آمريکا عليه ايران همراهي کرده و خريد نفت از ايران را به صفر رسانده است. ژاپن نبايد فقط متحد يک طرف باشد بلکه مي بايست با دو طرف گفت‌وگو در ارتباط باشد اما ژاپن اکنون چنين جايگاهي ندارد.»
جمشيدي بيان کرد: «از نظر تاريخي ژاپن در چارچوب سياست آمريکا بازي کرده است. اگر ژاپني ها بخواهند نقش واسطه گري واقعي داشته باشند بايد رفتارهاي غيرقانوني آمريکا در برابر ايران را نفي کنند و حسن نيت خود را به اثبات برسانند.»
براي حل مناقشه ميان دو کشور، نقش مستقل براي کشور يا نماينده ميانجي از مسائل مهم در فرآيند مذاکره است. بي طرفي کشور ثالث نقش تعيين کننده اي
در پيشبرد هر چه سريع تر روند مذاکرات و کاهش تنش ها دارد.
در اين باره سيامک باقري تحليل گر مسائل سياسي در گفت و گو با «رسالت» درباره ايفاي نقش مستقل ميانجي گري ژاپن در ارتباط با ايران و آمريکا گفت: «براي رفع تنش ميان ايران و آمريکا بايد اين مسئله روشن شود که آيا کشورهاي ميانجي ظرفيت پذيرش اين نقش را ميان ما و آمريکا دارند يا خير؟ مکانيسمي در برجام در نظر گرفته شد که به مثابه سازوکاري ميانجي گرايانه
در حل اختلافات ميان آمريکا و ايران بود. اختلاف ميان آمريکا و ايران بعد از خروج اين کشور از برجام آغاز شد. در بند ۲۷ برجام، سازوکار ميانجي گرايانه براي حل اختلاف طرفين اين توافقنامه گنجانده شد. اما آمريکايي ها
زماني که از برجام خارج شدند، اعلام کردند ما به سازوکار تعبيه شده در برجام نياز نداريم و سازوکار کميسيوني که در برجام براي حل اختلاف اعلام شده بود را رد کردند.»
وي افزود: «آمريکا سازوکار ميانجي گرانه که شامل شوراي وزيران چند کشور بود را هم مردود اعلام کرد. ضمن اينکه سازوکار سوم که شامل حضور کشور ثالث مورد قبول طرفين دعوا بود را هم رد کرد . آمريکايي ها اعلام کردند سازوکار مشورتي سه جانبه در برجام را قبول ندارند. پس وقتي آمريکايي ها شروطي که در برجام گنجانده شده بود را نفي مي کنند چگونه مي توان به مذاکرات با اين کشور ادامه داد!»
اين تحليل گر سياسي با اشاره به اعلام شروط ۱۲ گانه اي که توسط پمپئو اعلام شده است، گفت: «آمريکا براي مذاکره ۱۲ شرط را اعلام کرده است که موضع براندازانه دارد. بنابراين نمي توان بر روي اين شروط مذاکره کرد. اين شروط اصول کشور و انقلاب را نشانه گرفته است و ايران نمي تواند اين اصول را تنزل دهد زيرا تنزل از اين اصول به معناي تنزل از قدرت ذاتي ماست.»
باقري با اشاره به کشورهاي ميانجي ميان ايران و آمريکا گفت: «تاکنون کشورهاي عراق، عمان و ژاپن و … به عنوان ميانجي به ميدان آمده اند در حالي‌که کشورهاي مهم تري هستند که در ميانجي گري مهم تر، داراي انگيزه بيشتر و کارآمد تر هستند مانند آلمان، فرانسه، انگليس، چين و روسيه اما اين کشورها در اين ميان نقشي ايفا نکردند.»
وي تصريح کرد: «براي اينکه نقش ميانجي گري موثر واقع شود بايد اين کشورها ورود مي کردند اما در اين مسئله گامي برنداشتند. بنابراين ميانجي گري کشورهاي حاضر خيلي اثر گذار نخواهد بود.»
باقري با بيان اينکه ژاپن متحد آمريکا در آسيا و داراي وابستگي سياسي و تجاري با اين کشور است، گفت: «کشور ميانجي بايد نقش بي طرف داشته باشد هرچند شايد ژاپني ها در حل مسئله ميان ايران و آمريکا بي طرف باشند اما اين سوال مطرح است که ژاپني ها روي چه موضوعي مي خواهند مذاکره کنند که آمريکا آن را بپذيرد . قبل از هر اقدامي تيم ترامپ بايد از رفتار خصمانه اي که در پيش گرفته، دست بردارد تا امکان مذاکره فراهم شود.»
وي ادامه داد: «کشورهاي متعددي هستند که به مواضع آمريکا در خروج از برجام نقد دارند و ژاپن هم جزء اين گروه است زيرا آمريکا به صورت غيرقانوني از برجام خارج شده و شرايط منطقه را ناآرام کرده است. ژاپني ها هر نوع ناآرامي بين آمريکا و ايران را باعث به خطر افتادن منافع اقتصادي خود مي دانند. بنابراين مهم نيست ژاپن با چه انگيزه اي براي ميانجي گري پيشقدم مي شود اما مهم اين است که ژاپن قدرت و نفوذي بر آمريکا ندارد تا اين کشور را ملزم کند از زياده خواهي دست بردارد و در چارچوب برجام عمل کند. هرچند اين احتمال وجود دارد که ميانجي گري ژاپني ها با چراغ سبز آمريکا صورت گرفته باشد.»باقري با تاکيد بر اهميت راهبرد مطرح شده توسط مقام معظم رهبري در مذاکره با آمريکا گفت: «مقام معظم رهبري در بيانات اخير خود اعلام کردند: «هر نوع مذاکره با آمريکا سم است و مذاکره با اين دولت آمريکا، سم مضاعف است .» در واقع آمريکايي ها و دولت ترامپ اهل مذاکره نيستند زيرا مذاکره با آنها يعني تحميل يک طرفه خواسته هاي آمريکا عليه ايران. شايد تلاش ژاپني ها قابل تحسين باشد اما بايد به آمريکايي ها اين پيام منتقل شود که ابتدا از مواضع غيرقانوني و غيراساسي خود دست بردارند.»اين کارشناس مسائل سياسي در پايان سخنانش گفت: «ژاپن به عنوان ميانجي بايد بتواند کشور آمريکا را متقاعد کند که شرايط ناآرام در منطقه، براي صلح جهاني و منافع کشورها مضر است. آمريکا بايد از حرکت يک جانبه گرايانه دست بردارد و به خواسته جامعه جهاني تن بدهد.»
کشور ايران چهار دهه يک تنه در برابر همه تهديدها، تحريم و ناملايمات
بين المللي ايستادگي کرده و از همه بحران ها پيروز خارج شده است. در شرايطي که تنش ميان ايران و آمريکا که امکان بروز ناامني در منطقه را ايجاد کرده کشورهايي با پيام مذاکره و صلح قدعلم کرده اند؛ پيامي که شايد مذاکره که نه اما تحميل شرايط طرف مقابل باشد. اما همه مي دانيم ايران با وجود نيروهاي مومن و انقلابي هرگز در برابر فشارهاي غرب سرخم نخواهد آورد و اين بحران را هم با شايستگي پشت سر خواهد گذاشت.