انسيه ربيعي

روزي روزگاري در کشور ما، مردم به داشتن دو شبکه تلويزيوني و پخش سريالي چون «سال هاي دور از خانه» دلخوش بودند و هفته به هفته اين قبيل سريال ها را پيگيري مي کردند. اما اين روزها کنار انبوهي از شبکه هاي بيست و چهارساعته سيما، با پديده اي به نام «نمايش خانگي» مواجه هستيم که به عنوان يک رسانه جدي و البته رقيبي قدرتمند براي تلويزيون قد علم کرده است. نکته قابل توجه اين است که پديده «نمايش خانگي» با به دست داشتن فضاي بازتر، عرصه را براي ورود برخي هنرمندان قهر کرده با رسانه ملي فراهم کرده که با کوچک ترين سختگيري ها، عطاي تلويزيون را به لقايش مي بخشند و قارچ گونه دست به توليد فيلم، سريال و ايفاي نقش در شبکه خانگي مي زنند. در اين سال ها شاهد هستيم هنرمنداني که خود را به نوعي فرزند تلويزيون مي دانند به نشانه قهر يا القاي اين باور که رسانه ملي سياست هاي سختگيرانه و يک طرفه دارد، از تلويزيون رخت بربسته و عرصه هنر را در قابي متفاوت تر تجربه مي کنند. در اين باره رمضان شجاعي کياسري نايب رئيس، دبير و سخنگوي اسبق شوراي عالي نظارت بر صدا و سيما به خبرنگار ««رسالت»» گفت: «در صدا و سيما هنرمندان چهره مي شوند و از اين چهره شدن به نفع خود استفاده مي کنند تا درنهايت مطابق ميل، سليقه و نگاه خود فيلم يا برنامه اي بسازند.»
عضو کميسيون فرهنگي در مجلس هشتم و نهم با بيان اينکه صدا و سيما به عنوان رسانه ملي ضوابط خاص خودش را دارد و نمي تواند اجازه دهد هر فيلمنامه و طرحي در آنجا تصويب شود افزود: «گاه سختگيري هايي که در شوراي طرح و برنامه براي تصويب طرح ها و فيلم نامه ها وجود دارد موجب مي شود هنرمندان نتوانند سياست هاي خود را در برنامه سازي پيش ببرند و به اين بهانه که چهره شده اند با رسانه ملي قهر مي کنند تا به مخاطب خود بگويند ما اين صدا و سيما را قبول نداريم و رسانه ملي يک‌طرفه عمل مي کند تا از اين طريق مخاطبان خاص خود را پيدا کنند.»
وي در ادامه تصريح کرد: «از سوي ديگر برخي از هنرمندان با قهر کردن سعي دارند يک دکان و دستگاه جديدي براي خودشان درست کنند و متأسفانه چون در ساخت سريال هاي خانگي قانون و سختگيري هايي که در رسانه ملي وجود دارد، نيست؛ اين عرصه را بستر مناسبي براي ادامه فعاليت هاي خود انتخاب مي کنند.»
شجاعي کياسري با بيان اينکه بخشي از وظايف در وزارت ارشاد دادن اينگونه مجوزهاست اذعان کرد: «اغلب براي اينکه بخواهند از بار سختگيري ها کم و از چهره هاي آماده به کار در تلويزيون که کارکردي دارند استفاده کنند طبيعتا اينگونه از سينماي خانگي استقبال مي شود چراکه هم راحت مجوز مي دهند و هم بازاريابي مي کنند به طوري که فروش و استفاده آنها از ساخت اين نوع سريال ها به مراتب بيشتر از حق الزحمه و دريافتي هايي است که در سينما و تلويزيون مي گيرند.»
وي با بيان اينکه نظارت بر عملکرد سينماي خانگي به عهده وزارت ارشاد است، تأکيد کرد: «هر نوع توليد فيلم و سريال خارج از رسانه ملي به عهده وزارت ارشاد است، اما بايد توجه کرد که نيازمند ساخت فيلم هاي خانگي هستيم به دليل اينکه تنوع طلبي ذات مخاطب است و در سينماي خانگي به دليل اينکه سختگيري وجود دارد عرصه بازتر و شايد ديالوگ ها آزاد تر بيان شود، اما نبايد از نظارت ها در اين باره غافل شد.»
سخنگوي اسبق شوراي عالي نظارت بر صدا و سيما تأکيد کرد: «وزارت ارشاد بايد نظارت بر نمايش خانگي را بيشتر کند چرا که عبور از خط قرمز ها در سينماي خانگي به سينماي کشور لطمه و آسيب وارد مي کند. در اين راستا بايد با اثر فاخر پيام خود را به مخاطب القا کنيم تا مخاطب بتواند در وضع خود و جامعه تغييراتي ايجاد کند که مثبت و سازنده باشد.»
در حال حاضر شرايط به گونه اي است که نمايش خانگي بدون هيچ نظارتي به کار خود ادامه مي دهد و شايد اين امر مستلزم نگاه جدي تر از سوي وزارت ارشاد باشد. در اين باره پرويز شيخ طادي کارگردان فيلم «شکارچي شنبه» در گفت وگو با «رسالت» گفت: «هر محصولي که ساخته مي شود با روح و روان، اخلاق، سنت‌ها و فرهنگ سر و کار دارد و مي تواند رفتارسازي کند و به جامعه سمت و سو دهد، لذا اين محصول به يک محصول استراتژيک و پراهميت براي جامعه تبديل مي شود و نيازمند اين است که يک سري ساز و کارهاي نظارتي و حمايتي براي آن تعريف شود.»
اين کارگردان به تأثير فضاي مجازي در جامعه اشاره کرد و گفت: «در اين ميان فضاي مجازي موضوعي است که نمي توان با آن مبارزه يا مقابله کرد. اين فضا از بدنه اجتماعي و مدني در آمده و به يک فضاي بسيار خصوصي تبديل شده است و حوزه هايي از قبيل خانواده، نظام آموزش و پرورش، وزارتخانه ها و … را در برگرفته و درگير خود مي کند و اگر هر کدام از اين موارد اين فضا را نشناسند و بخواهند با آن سلبي برخورد کنند قطعا با شکست مواجه خواهند شد. ولي اگر بدانند با چه پديده اي‌مواجه هستند و چه نقاط ضعف و قدرتي دارد مي توانند آن را به سمت نياز و مصلحت جامعه هدايت کنند.»
وي افزود: « نکته مهم اين است که اين مصلحت را چه کسي بايد تشخيص دهد؛ يعني اگر بخواهيم فضاي مجازي و سينماي خانگي را به سمتي هدايت کنيم، اين هدايت به عهده کيست ؟ کدام شورا؟ کدام اتاق فکر؟ کدام انديشکده؟ کشور ما فاقد همچين هدايت کننده اي
است. يا اگر هم سازمان مربوطه اي داريم اقدامات و اهدافشان پراکنده است و تجميع نشده اند.»
شيخ طادي با بيان اينکه نبايد از عملکرد شبکه هاي خانگي دچار هراس شويم تصريح کرد: «اين موضوع در تمام دنيا فراگير است و مخصوص کشور ما نيست. در همه جاي دنيا کنترل اين فضا سخت است. اما نمي‌توان گفت عملکرد سينماي خانگي بد بوده، چرا که توانسته در اين فضا ايجاد کار کند. نبايد فراموش کنيم توان مالي رسانه ملي به حدي نيست که بتواند تمام نيازهاي نيروي انساني خود را تأمين کند بنابراين به سمت بازار آزاد مي رود.»
اين کارگردان تصريح کرد: «شبکه خانگي يک سازمان صدا و سيماي خصوصي ديگر است که خيلي کاناليزه نيست و ايجاد شغل کرده اما فقط تا اين نقطه عملکرد شبکه خانگي مطلوب است. حال بايد شيوه نظارت، راهکارهاي نظارت و اصول نظارت را مورد بررسي قرار داد که اين نظارت بر چه اساسي است و چه قوانين و ضوابطي دارد.»وي به بيان راهکار پرداخت و گفت: «شايد يک راهکار اين باشد که مدل و الگوهاي موفق ساير کشورها بومي سازي شود و مراحلي که آنها طي کرده اند را بررسي کنيم و به کار ببنديم. مثل اينکه سابقا در تلويزيون رده سني مشخص نمي شد اما مدتي است که در زمان نمايش فيلم ها گروه سني مشخص مي شود. بايد ضوابطي را براي شبکه هاي خانگي تعيين کنيم و اين ضوابط در قالب دفترچه در اختيار تهيه کنندگان قرار دهيم و مجوز توليد را لغو و مجوز پخش تعيين کنيم؛ يعني تهيه کننده هر چه خواست توليد کند ولي بداند طبق اين ضوابط و دفترچه اگر عمل نکند تمام هزينه هاي توليد محصولش به باد خواهد رفت چون نخواهد توانست مجوز پخش بگيرد.»
در ادامه محمد اسماعيل سعيدي عضو کميسيون فرهنگي مجلس در تأييد گفته هاي شيخ طادي به ««رسالت»» گفت: « نقشه راه مهندسي فرهنگي کشور در شوراي عالي انقلاب فرهنگي تصويب شده ولي حدود پنج سال است که به مرحله اجرا درنيامده است، لذا بايد نقشه راهي باشد که بر اساس آن شاخص ها را مشخص کنيم و بدانيم که با چه شاخص هايي بايد فيلم را بسنجيم يا به توليد کنندگان توصيه کنيم که اين شاخص ها و معيارهاي شما در توليد فيلم است که بايد رعايت کنيد.»
وي افزود: «در حال حاضر شاخصي براي توليد کنندگان تعريف نشده و روند به اين شکل است که فيلم را توليد مي کنند و بعد از پخش متوجه مي شويم که موضوعات آشکاري وجود دارد که ناقض ارزش و آرمان ها و حتي عرف جامعه است لذا بلافاصله پس از توليد يک فيلم شاهد توقيف آن خواهيم بود علت هم اين است که آن شاخص ها و چارچوب هاي کلي را تبيين نکرديم.»
نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسکو در مجلس به گفت وگوها با وزير ارشاد در اين باره اشاره کرد و گفت: «با وزير ارشاد و معاونان ايشان در کميسيون و صحن مجلس بارها گفت وگو کرده ايم و آنها خواستار مشخص شدن معيارها هستند. بخشي از اين موضوع به عهده مهندسي فرهنگي است که مصوب شده و بايد وظايف هر دستگاه را مشخص و به آن ابلاغ کند پس از اين ماجراي نظارت مطرح مي شود متأسفانه در حال حاضر معيار، موضوعاتي است که در ذهن افراد وجود دارد و هر کس از ديدگاه خود با موضوعات برخورد مي کند.»در حال حاضر شرايط به گونه اي است که نسبت به عملکرد شبکه هاي خانگي عده اي مخالف و عده اي موافق هستند لذا بايد استانداردهايي براي توليدات شبکه هاي خانگي تعريف شود. اين امر نيازمند همکاري مجلس و وزارت ارشاد است که قوانين لازم را مصوب و اجرايي کنند.