|راضيه فراهاني| 
اوايل ارديبهشت سال جاري بود که ايران با تصميم شوراي عالي امنيت ملي در اعتراض به خروج آمريکا از توافق برجام و عدم عمل به تعهدات از سوي کشورهاي اروپايي، طي ۴ گام با استناد به بندهاي ۲۶ و ۳۶ توافقنامه برجام از تعهدات هسته‌اي خود کاهش داد. اين کاهش تعهدات هر ۶۰ روز اتفاق افتاد. هر زماني که ايران گام به‌سوي خروج از توافقنامه برجام برمي‌دارد، کشورهاي اروپايي درگير ترس و واهمه شدند و براي نگاه داشتن ايران در اين توافق از هيچ تلاشي حتي تهديد «مکانيزم ماشه» کوتاهي نکردند. اخيرا برخي مقامات اروپايي با تهديد استفاده از تصميم «مکانيزم ماشه» و ارجاع دوباره پرونده ايران به شوراي امنيت به دنبال جلوگيري از برداشتن گام پنجم از سوي ايران بودند. اما سؤال اصلي در اين موضوع آن است که آيا با فعاليت «مکانيزم ماشه» مشکلي براي ايران به وجود خواهد آمد يا خير. «مکانيسم ماشه» سازوکاري در برجام است که هرکدام از اعضاي توافق هسته‌اي با توجه به آن مي‌توانند ايران را متهم به نقض برجام کرده و پرونده‌اش را به شوراي امنيت برگردانند تا تحريم‌هاي شوراي امنيت به‌صورت خودکار و مجدد عليه ايران اعمال و کليه کشورهاي جهان ملزم به تبعيت از آن شوند. شايد بتوان گفت اين مکانيزم در وهله اول براي ايران تهديد بزرگي محسوب شود اما باکمي بررسي، متوجه خواهيد شد که پس از خروج آمريکا از برجام و اعمال تحريم‌هاي فراتر از تحريم‌هاي شوراي امنيت عليه ايران و پايبندي کشورهاي اروپايي و بسياري از کشورهاي ديگر به اجراي اين تحريم‌ها به‌صراحت مي‌توان مطرح کرد که کشورهاي اروپايي از چه وسيله ديگري براي تحت‌فشار قرار دادن ايران قصد استفاده دارند؟ ايران در حال حاضر تحت تحريم‌هاي اعمال‌شده از سوي آمريکا است. 
در پايان جلسه کميسيون مشترک برجام در وين و پس از انجام مذاکرات ميان ايران و کشورهاي باقي‌مانده در برجام اعلام شد که سازوکار حل اختلاف در توافق برجام موسوم به «مکانيزم ماشه» که مي‌تواند به ارجاع دوباره پرونده به شوراي امنيت منجر شود، فعال نخواهد شد. برخي گزارش‌ها حاکي از آن است که اين موضوع، در ماه آينده ميلادي (ژانويه) بار ديگر بررسي مي‌شود.    
* پذيرش عقب‌نشيني و تعطيلي دستاورهاي هسته‌اي از ابتدا غلط بود
رئيس سابق سازمان انرژي اتمي معتقد است: «با بررسي عملکرد اروپايي‌ها در دوران تهاجم رژيم صدام به ايران متوجه مي‌شويد که هيچ برادري‌اي با ما نداشتند و از هيچ کمکي به رژيم صدام در اين جنگ کوتاهي نکردند.» فريدون عباسي در ادامه به «رسالت» گفت: «مگر فرانسوي‌ها اقداماتي در جهت تأمين مايحتاج هوايي رژيم صدام انجام نمي‌دادند؟ ما در همان زمان نيز از داشتن تجهيزاتي که هزينه‌اش را پيش از پيروزي انقلاب اسلامي پرداخته، محروم بوديم.»
وي با بيان اين‌که کشورهاي اروپايي در به خطرانداختن حاکميت و مرزهاي کشورمان از هيچ تلاشي دريغ نکردند ، ادامه داد: «ما در بسياري از مسائل حتي با تحريم‌هاي نانوشته روبه‌رو شديم. ايران بيش از ۳۰ سال هم در تحريم به سر برده و عموما اين تحريم‌ها از سوي اروپايي‌ها شکل مي‌گرفت.»
عباسي با تأکيد بر اين‌که جامعه‌ما  نبايد به اروپا اعتماد کند، ابراز کرد: «ما تنها بايد در راستاي اين‌که کشور در ابعاد مختلف قدرت داشته مي‌توانيم در دنيا ايستادگي کنيم همچنين آيات مقاومت را بايد در قرآن کريم سرلوحه کار خود قرار دهيم. قرآن تکليف ما را با کافران روشن کرده است اما چون برخي افرادي که  دردستگاه‌هاي اجرايي فعاليت مي‌کنند، در مکاتب غربي درس‌خوانده‌اند و علوم انساني آن‌ها همراه با قرآن نيست و تنها در آن با تفکر ماترياليستي و الحادي است، با اين ابزار قصد مذاکره دارند تنها در حال بازي در زمين دشمن هستند.»
وي تصريح کرد: «تحريم، ابزار جنگي است و مردم بايد بيشتر از چيزي که هستند روشن شوند که اين يک جنگ تمام‌عيار است اما صداي شکستن ديوار صوتي در آن نيست. اين ديوار ارز و طلا است که مي‌شکند؛ درست است که صدايي ندارد اما در اقتصاد کشور تأثير مي‌گذارد. مردم بايد توجه داشته باشند که ما پرچمدار نداي الله‌اکبر در دنيا هستيم و بايد مانند پيامبر اکرم (ص) عمل کنيم.»
رئيس سابق سازمان انرژي اتمي با بيان اين‌که برجام، مجازات مجرم است، افزود: «آن‌ها به کشور اين مجازات را سخت گرفتند. ما ازنظر اروپا و آمريکا هم به زندان و هم به اعمال شاق محکوم هستيم. مقصر اصلي شرايط به وجود آمده دستگاه ديپلماسي به‌ويژه حسن روحاني است چراکه برجام پذيرفتند و به جامعه تحميلش کردند.» 
عباسي با اشاره به صحبت‌هاي اخير يکي از مقامات اروپايي مبني بر استفاده از مکانيزم ماشه در مقابل ايران ادامه داد: «اين موضوع به آن معنا است که اروپا با استفاده از ابزار ماشه به دنبال برگرداندن تمام تحريم‌ها و قطعنامه‌هاي قبلي شوراي امنيت دم مي‌زند. در اينجا بايد گفت، مگر هم‌اکنون تحريم‌ها وجود ندارد؟ چه چيزي براي تحريم کردن باقي‌مانده است؟ اگر هم براي ايران يک گذرگاه تنفسي در کشورهاي منطقه وجود دارد آن‌ها را دچار آسيب‌هاي اجتماعي مي‌کنند. تقويت داعش و بعثي‌‌ها در عراق بدون نظر آمريکا، انگليس و مزدورانشان نيست؛ ما بايد بسيار هوشيار باشيم چراکه آن‌ها در گذشته ماشه را در عراق و لبنان کشيدند.»
رئيس سابق سازمان انرژي اتمي ادامه داد: «پذيرفتن عقب‌نشيني و تعطيلي دستاورهاي هسته‌اي از همان ابتدا غلط بوده است. آن‌هايي که برجام را به جامعه با لجاجت تحميل کردند بايد به نحوي از دستگاه اجرايي کشور خارج شوند، يعني آن‌ها در حوزه مباني فکري و بحث‌هاي انقلاب اسلامي مشکل دارند. تا زماني که اين افراد بر سر کار باشند بايد توجه داشت که آمريکا و اروپا در داخل کشور سرباز دارد.» 
* «مکانيزم ماشه» تنها اقدامي رسانه‌اي براي فشار بر ايران بود 
يک کارشناس مسائل بين‌الملل معتقد است: «سه کشور تروئيکاي اروپايي (انگليس، آمريکا و فرانسه) سابقه بسيار منفي در جنجالي سياسي و رسانه‌اي کردن فعاليت‌هاي هسته‌اي جمهوري اسلامي دارند.» حسن عابديني در ادامه به «رسالت» گفت: «اين سه کشور شايد نخستين مجموعه‌اي بودند که از سال ۱۳۸۲ اين موضوع را در دستور کار خود قرار داده و طي ۱۶ سال گذشته همواره اين مسير را دنبال کرده‌اند. تروئيکاي اروپايي ابتدا به‌صراحت اعلام کردند که اگر ايران قصد رسيدن به توافقي پايدار را دارد بايد ايالات متحده آمريکا به جمع مذاکره‌کنندگان بپيوندد چراکه اتحاديه اروپا به‌تنهايي توان متقاعد کردن آمريکا را ندارد.»
وي ادامه داد: «هنگامي‌که آمريکا، چين و روسيه به اين توافق پيوستند متأسفانه شاهد آن  چیزي بوديم که نبايد مي‌شد، چراکه آمريکا مجدد برخلاف تعهدي که در برجام داشت به‌عنوان نخستين نفر از اين توافق خارج شد. جمهوري اسلامي ايران طي ۸ ماه گذشته در واکنش به عدم تعهد کشورهاي اروپايي آغاز به کاهش تعهدات برجامي کرد. در حال حاضر اين سه کشور اروپايي مطرح کرده‌اند که قصد دارند با جمهوري اسلامي ايران مقابله کنند. اين موضوع در حالي است که مکانيزم ماشه نه در عرف، نه در روابط بين‌الملل و نه در برجام قابليت پذيرش ندارد.»
اين کارشناس مسائل بين‌الملل با اشاره به بند‌هاي ۲۶ و ۳۶ برجام افزود: «جمهوري اسلامي بر اساس اين بند‌ها در برجام تعبيه و اقدام به کاهش تعهدات خود کرده است. اين موضوع هم به آن جهت است که برجام مسيري دوسويه هست و نمي‌شود يک‌طرف به معناي کامل تعهدات برجامي را پذيرفت، مخصوصا اين‌که بخشي از اين تعهدات محدوديت‌هاي زيادي براي جمهوري اسلامي قائل شده است.»
وي ادامه داد: «جمهوري اسلامي با توجه به اين‌که اروپايي‌ها نه به تعهدات برجامي و نه به ۱۱ تعهد پس از خروج ايالات متحده از اين توافق، پايبند نیستند تصميم به کاهش تعهداتش به‌صورت مرحله‌اي گرفت. در حال حاضر کشورهاي اروپايي دست پيش را گرفته‌اند و مطرح کردند که مکانيزم ماشه را عملياتي خواهند کرد.» 
عابديني با بيان اين‌که اجراي مکانيزم ماشه خلاف حقوق و عرف بين‌الملل و برجام است، افزود: «تاکنون برخي معتقد بودند که کشورهاي تروئيکاي اروپايي توان مقاومت در برابر فشارهاي آمريکا را دارند اما اکنون متوجه شده‌اند آن‌ها حتي اراده‌اي براي مقاومت در مقابل زورگويي‌هاي ايالات متحده را ندارند.»
اين کارشناس مسائل بين‌الملل تصريح کرد: «تاکنون تمام تحريم‌ها بر ضد جمهوري اسلامي اعمال شده است يعني هيچ تحريمي نمانده تا کشورهاي اروپايي آن را  علیه جمهوري اسلامي اجرا کنند.»
وي افزود: «يک ماه عقب انداختن اجراي تصميم «مکانيزم ماشه» تنها اقدامي رسانه‌اي، سياسي و شانتاژ تبليغاتي براي تحت‌فشار قرار دادن جمهوري اسلامي تا محدوديت‌هاي تحت برجام را بپذيرد، گرچه ايران به‌صراحت اعلام کرده است که از حقوق خود دفاع مي‌کند و تحت تأثير اين جوسازي‌هاي رسانه‌اي و عمليات رواني قرار نمي‌گيرد.»
* اعتماد به کشورهاي اروپايي، از مشکلات برجام است 
عضو سابق کميسيون امنيت ملي مجلس معتقد است: «اعتماد به کشورهاي اروپايي، يکي از مشکلات برجام بوده است.» حجت‌الاسلام حسين سبحاني‌نيا در ادامه به «رسالت»‌ گفت: «بارها اعلام شد که به آمريکا و کشورهاي اروپايي نبايد اعتماد کرد چراکه آن‌ها حول محور منافع و هدف خود يعني محدود کردن بُرد سياست خارجي و قدرت دفاعي ايران گام برمي‌دارند.»
وي ادامه داد: «نزديک به يک سال از خروج آمريکا از برجام و مهلتي که جمهوري اسلامي به اروپا براي اعمال تعهداتش داده، گذشته است اما در مقابل تنها شاهد سخن‌هاي پوچي از سوي آن‌ها بوديم. من معتقدم غربي‌ها از همان ابتدا به دنبال وقت‌کشي بودند تا بتوانند جمهوري اسلامي را نسبت به اين توافق اميدوار کنند که درصحنه باقي بماند.»
سبحاني‌نيا با تأکيد بر اين‌که ايران خارج از چارچوب برجام عمل نکرده است، گفت: «اين سازوکار را برجام پيش‌بيني کرده است که اگر طرف مقابل به تعهدش عمل نکرد، طرف مقابل مي‌تواند گام‌به‌گام از تعهد خارج شود فلذا ايران نيز در همين چارچوب حرکت مي‌کند.»
عضو سابق کميسيون امنيت ملي مجلس افزود: 
«در حال حاضر نبايد اميد به غرب داشته باشيم و تنها بايد کاري که در داخل کشور توان انجامش را اجرايي و به پيش ببريم، همچنين از تهديدهاي آن‌ها واهمه  نداشته باشیم  چراکه اين تهديد طي امروز يا ديروز از سوي آن‌ها مطرح نشده است بلکه اروپايي‌ها از آغاز انقلاب دائما درصدد تهديد ايران بوده و هستند.»