|راضيه فراهاني|
آبان ۹۵ بودکه روحاني طي سفري به اراک عنوان کرد: «ما غاصب را از باغ خود بيرون کرديم و در باغ به روي مردم بازشده است، ولي امروز عده‌اي کودک به درب باغ آمده و مي‌گويند، سيب و گلابي کجاست که مي‌خواهيم ميل کنيم؟ امروز اين باغ که نهال‌هاي آن تازه غرس شده آماده باروري است، اما براي به ثمر نشستن صبر لازم است». از اين سخنان رئيس جمهور دقيقا ۳ سال گذشته اما هيچ حاصلي از درخت ديپلماسي برجام مشاهده نمي‌شود به جز افزايش مشکلات اقتصادي و تشديد تحريم‌ها بر کشور!
با اين حال و با وجود مشکلات اقتصادي و تشديد تحريم‌ها حسن روحاني همچنان درباره برجام مي‌گويد: «دوست و دشمن نتوانستند بگويند برجام به ضرر ملت ايران بوده است و مطمئنا اگر تلاش ظريف و همکاران خوب او و کمک سازمان انرژي اتمي و ساير دستگاه‌ها نبود؛ برجام به نتيجه نمي‌رسيد.» رئيس‌جمهوري در بخش ديگري از سخنانش مطرح کرده که «اگر بقيه هم از برجام خارج شوند، افتخارات تاريخي آن براي ملت ايران خواهد ماند.»
براي بررسي سخنان اخير رئيس جمهور درباره برجام با چندتن از کارشناسان عرصه سياسي و ديپلماسي کشور به گفت‌وگو نشستيم که در ادامه مي خوانيد:
* دولت چيزي براي دفاع از برجام ندارد
فريدون عباسي‌دواني رئيس سابق سازمان انرژي اتمي با اشاره به سخنان رئيس‌جمهور درباره برجام به «رسالت» گفت: «يکي از افرادي که با لجاجت بر اجراي برجام پافشاري مي‌کرد همين‌هايي بودند که در حال حاضر سخن از موفقيت برجام مي‌گويند. اين افراد هيچ‌چيزي براي دفاع از برجام ندارند به معناي ديگر هيچ دستاوردي در دوره ۶‌ساله‌شان که زمام امور کشور را در حوزه اجرايي به دست داشتند، ندارند.»
او با بيان اين‌که برجام خساراتي به کشور وارد کرد، ادامه داد: «اشکالات حقوقي و اجرايي اين توافق کاملا مشهود است چراکه باعث ايجاد محدوديت‌هايي براي کشور شد اما هنوز از موضع خود نسبت به برجام دست برنمي‌دارند.»
* سيب و گلابي درخت برجام کجاست؟
رئيس سابق سازمان انرژي اتمي تصريح کرد: «سؤال آن است مگر اين افراد نگفتند برجام را يک درخت فرض کرديم که سيب و گلابي خواهد داد، سيب و گلابي اين درخت در حوزه ديپلماسي فرض کجاست؟ آيا دلار ۱۸ هزارتوماني سيب و گلابي اين توافق است؟ آيا تهديدها و تحريم‌ها سيب و گلابي‌هاي حاصل از اين درخت ديپلماسي است؟»
عباسي‌دواني ادامه داد: «به نظر مي‌رسد اين افراد به جهت آنکه قافيه را باخته اند،
سخني براي گفتن ندارند و به‌طور دائم در حال تکرار مکررات بوده و مطرح مي‌کنند اگر به گذشته بازگرديم دوباره برجام را امضا مي‌کرديم، يعني با اين سخن تائيدي بر خسارت محض‌شان بر کشور دارند.»
او بابيان اين‌که برجام اين افراد به نتيجه‌اي نرسيده است، گفت: «منظور من از اين سخن آن است که برجام اين تيم مذاکره‌کننده به رهبري رئيس دستگاه اجرايي و تئوريسين‌ها‌يش خوشبختانه در کشور به نتيجه نرسيد و دليلش هم اين بود آن‌ها وعده‌هايي درباره الگو شدن برجام مي دادند. اين موضوع بسيار خوب بود الگو شود چراکه عده‌اي اجازه ندادند تا الگويشان را در مسائل موشکي و در مسائل منطقه، در بحث حقوق بشر و آموزش‌وپرورش اجرا کنند. اين افراد قصد داشتند برجام‌هاي ۱، ۲، ۳ و … را اجرا کنند اما خوشبختانه موفق نشدند.» رئيس سابق سازمان انرژي اتمي با تاکيد بر اين‌که برنامه آن‌ها درباره برجام موفق نبود، گفت: «آن‌ها قصد داشتند تا تمام مسائل را به غرب گره بزنند، يعني همه‌چيز را به غرب واگذار کنند و يک شکلات گاززده بگيرند. به عبارتي قصد داشتند تا مملکت را با سياه‌بازي و وعده‌هاي توخالي به مردم دچار بحران کنند. الحمدلله به نتيجه نرسيدند که برجام‌هاي بعدي را اجرا کنند.»
* برجام کدام افتخار تاريخي را به همراه داشت؟
عباسي‌دواني با اشاره به سخنان روحاني حول اين موضوع که «اگر بقيه هم از برجام خارج شوند، افتخارات تاريخي آن براي ملت ايران خواهد ماند»، گفت: «کدام افتخار تاريخي؟ اينکه ما نبايد هيچ زماني پلوتونيوم داشته باشيم افتخار تاريخي است؟ آيا بايد تمام نسل‌هاي آينده را از داشتن انرژي پاک محروم کنيم؟ آيا اين سند افتخاري براي ملت است؟ رآکتور اراک را راه نيندازيم؟ اگر اهميت راکتور اراک را مي‌دانستند نمي‌گفتند «روغن ريخته نذر امامزاده است.» او ادامه داد: «رآکتور اراک دستاورد فکري جامعه ايراني .حاصل ۲۰ سال تحقيق، شبيه‌سازي، محاسبه و آزمايش بود، دقيقا درزماني که قصد داشتيم به يک رآکتور توان پايين ‌دست پيدا کنيم تا مقدمه‌اي براي آموختن طراحي راکتورهاي توان بالا شود اين امکان را از کشورمان گرفتند.»
*چرا درباره برجام به مردم دروغ گفتيد؟
رئيس سابق سازمان انرژي اتمي با اشاره به بحث‌ها حول غني‌سازي اورانيوم در کشور گفت: «۱۰ تن اورانيوم غني‌شده و بيش از ۱۰۰ تن آب سنگين را از کشور خارج کردند. با اين اقدامات بايد پرسيد برجام چه دستاوردي داشت؟ آيا توانستند بيکاري را حل کنند؟ آيا توانستند قطعات هواپيما وارد کشور کنند يا هواپيما بخرند؟ آيا کشتي‌هايمان به هر بندري که رفتند سرويس لازم را دريافت کردند؟»
او گفت: «قرار بر اين بود در نخستين روز توافق برجام تمام تحريم‌ها از بين برود! اين چه دروغ بزرگي بود که به جامعه گفته شد؟ در سال جاري انتخابات مجلس برگزار مي‌شود و اين افراد براي انحراف افکار عمومي اين سخنان را مطرح مي‌کنند.»
* روحاني بايد مسئول سخنانش باشد
در ادامه مهدي محمدي، کارشناس و تحليلگر مسائل سياسي همچنين در اين باره به «رسالت» گفت: «سخنان روز گذشته روحاني درباره برجام را تنها يک سيگنال غلط و آدرس اشتباه خطرناک به دشمن ارزيابي مي‌کنم. اگر براثر سخنان او اشتباه محاسباتي براي دشمن ايجاد و در اثر اين اشتباه محاسباتي دشمن تصميمات غلط و اقدامات خطرناکي عليه ايران اعمال کند روحاني شخصا مسئول است. علتش هم آن است که او با اين سخنان نشان داد که داراي چسبندگي غيرمنطقي و توجيه‌ناپذيري به برجام است.»
کارشناس مسائل راهبردي همچنين افزود: «روحاني اين سيگنال را به دشمن داد که آمريکا باوجود خروج از برجام و اروپا که به هيچ‌کدام از تعهداتش عمل‌نکرده و اين به معناي خروج از برجام است همچنان ايران نياز به ماندن در توافق دارد و فردي مانند روحاني که رئيس‌جمهور ايران است به هر قيمتي قصد حفظ برجام در داخل کشور را دارد.»
او تصريح کرد: «سخنان اخير روحاني حاوي پيامي براي طرف غرب خواهد بود که در ايران حداقل دولت و روحاني مايل نيستند به نقض پي‌در‌پي برجام، اعمال تحريم‌ها و راه‌اندازي جنگ اقتصادي عليه ايران از جانب آمريکا پاسخ برجامي دهند. درنتيجه هزينه اقدامات آمريکا عليه ايران در ذهن آمريکا کاهش پيدا مي‌کند. اين مسئله به اين شکل تاثير محاسباتي مخربي بر کشور خواهد داشت.» محمدي ادامه داد: «تجربه سه ماه گذشته نشان مي‌دهد که نگراني از خروج برجام توسط ايران محاسبات دشمن را در حوزه فشار بر کشور و تحريم‌ها تغيير مي‌دهد. اگر روحاني اين نگراني را در ذهن دشمن از بين برده باشد مستقيما عليه امنيت ملي کشور عمل کرده و مسئول تبعات آن خواهد بود.»
او بابيان اين‌که هدف از برجام نه منزوي کردن آمريکا در برجام بوده و نه نشان دادن اينکه آمريکا اساسا کشوري است که به تعهداتش پايبند نيست، گفت: «اين سخنان يک‌مشت حرف‌هاي تبليغاتي بسيار کم‌ارزش بود. هدف برجام از بين بردن زيرساخت کامل و پايدار تحريم‌ها بوده است.»
اين کارشناس مسائل سياسي تصريح کرد: «اگر به اظهارات آقايان روحاني و ظريف پيش از برجام طي ماه‌هاي پس از برجام که تصور مي‌کردند توانستند معجزه‌اي محقق کنند، بازگرديم، متوجه خواهيد شدکه آنجا اين سخنان از زبان آقايان به‌طور شفاف مطرح‌شده است. آقاي روحاني بود که گفت پس از روز اجراي برجام تمام تحريم‌ها برداشته خواهد شد.»
* هدف برجام تنها برداشتن تحريم‌ها بود!
محمدي گفت: «هدف برجام تنها برداشتن تحريم‌ها بود اما امروز مشاهده مي‌شود که برجام نه‌تنها قادر به برداشتن تحريم‌ها نبوده بلکه چسبندگي آقايان روحاني و ظريف به برجام نيز باعث اعمال تحريم‌هاي جديدي عليه ايران‌شد. از روزي که ايران کاهش تعهدات برجامي را آغاز کرد، مشاهده کرديم که دشمن تا چه اندازه محتاطانه در اعمال تحريم‌هاي جديد عمل مي‌کند.»
*نبايد به مردم آدرس غلط داد
او با تاکيد بر اينکه نبايد به مردم آدرس غلط داد، افزود: «مردم ايران داراي حافظه تاريخي قدرتمندي هستند و مي‌دانند که آقايان تا ديروز مي‌گفتند ما توافق مي‌کنيم براي اينکه تحريم‌ها برداشته شود و امروز تنها چيزي که نمي‌گويند همين است. رفتار غير صادقانه اين تيم باعث خواهد شد که اساسا اعتمادي به اين تيم براي اخذ تصميمات بزرگ در عرصه سياست خارجي وجود نداشته باشد.»
* برجام مُرده است
همچنين سيدمحمد مرندي، کارشناس روابط بين‌الملل در همين راستا به «رسالت» گفت: «برجام نه يک توافق خوب و نه يک توافق بد است. اين توافق تنها يک‌سري امتيازات به ما و يک‌سري امتيازات به‌طرف مقابل داده است. اگر برخي مقامات و سياسيون از موضع ضعف درباره برجام ورود پيدا نمي‌کردند و اين‌گونه به آمريکا القا نمي‌کرد ندکه براي امضاي اين توافق عجله دارد دستمان در مذاکرات به‌طورقطع پُرتر بود همچنين اگر برخي از رسانه‌هاي داخلي نسبت به امضاي اين توافق عجله نشان نمي‌دادند چه‌بسا آقاي ظريف و تيم‌شان از موضع بالاتري مي‌توانستند وارد مذاکره شوند.»
او بابيان اين‌که برخي از ضعف‌هاي برجام ارتباطي به آقاي ظريف ندارد، ادامه داد: «مقصر افرادي هستند که اين‌گونه به جامعه القا کردند که اين توافق بايد خيلي سريع انجام شود. اگر با استقامت و صبر بيشتري با مسائل درباره برجام برخورد مي‌شد چه‌بسا ما الان داراي توافق بهتري بوديم. ولي به‌هرحال امروز به نظر مي‌آيد اين دعواها بر سر برجام بي‌معناست چراکه اگر برجام چه از موقعيت حال ضعيف‌تر يا قوي‌تر بود ترامپ به‌هرحال کافه را به هم مي‌ريخت زيرا او تنها قصد از بين بردن برجام را داشت.»
اين کارشناس روابط بين‌الملل افزود: «دعوايي که آقايان بر سر برجام دارند به نظرمي‌آيد دعواي معناداري نيست. در حال حاضر استفاده از بقاياي برجام براي ما مهم است. اين توافق در حال حاضر ازنظر اقتصادي هيچ دردي از ما دوا نکرده و مي‌توان گفت تقريبا مرده است.»
او گفت: «اين موضوع که از برجام مي‌توان به‌عنوان ابزاري براي ايجاد شکاف در جبهه غرب استفاده کرد هم سؤال ديگري است.»
مرندي با ابراز بدبيني نسبت به اروپا افزود: «نظام بايد به‌گونه‌اي حرکت کند که در صورت نابودي برجام، تقصيرها بر گردن طرف مقابل باقي بماند و به شکلي خروج تدريجي‌اش را انجام دهد که به اروپايي‌ها فشار بياورد تا به تعهداتشان عمل کنند». اين کارشناس روابط بين‌الملل همچنين گفت: «استفاده از برجام براي ايجاد شکاف ميان اروپا و آمريکا غنيمت است. دعواهاي کنوني ميان سياسي‌ها بر سر برجام بيشتر شبيه به دعواهاي قبيله‌اي است.»
*رئيس جمهور دستاورهاي برجام را در آرزوهايش دنبال مي‌کند
پرويز سروري، عضو سابق شوراي شهر تهران در گفت‌وگو با «رسالت» درباره اظهارت جديد رئيس جمهور در مورد موفقيت در برجام گفت: «برجام دستاوردهاي فراواني براي روحاني به همراه داشته است. پيروزي در دو مرحله از انتخابات رياست جمهوري با همين شعارها و ادعاها تحقق يافت. اما اينکه براي مردم ايران دستاوردي به همراه داشته بايد گفت که اگر رئيس جمهور به اظهارات مشاوران و نزديکانش توجه کند آن‌ها هم معتقد هستند که برجام نه تنها دستاوردي نداشته بلکه هزينه‌ها و خسارات‌ فراواني را به مردم تحميل کرده است.»
عضو سابق شوراي شهر تهران افزود: «مردم ايران دستاوردهاي برجام را به خوبي احساس مي‌کنند دستاوردهايي که جيب آنها را خالي کرده و تورم را افزايش داده است. دستاوردهايي که سخت‌ترين ضربه و لطمه را به توليدات، صادرات و واردات کشور زده است، دستاوردهايي که پروژه مسکن در کشور را متوقف کرده و منجر به افزايش قيمت مسکن و اجاره بها شده است، دستاوردهايي که مردم را از مناطق شهري به حاشيه شهر و از حاشيه شهر به حلبي آبادهاي سابق بازگردانده است اينها تنها نمونه‌اي از دستاوردهاي برجام است.» سروري با بيان اينکه رئيس جمهور تنها مدعي بود که با برجام وضعيت اقتصادي رونق و تحريم‌ها برداشته مي‌شود، گفت: «در عمل شاهد هستيم که هيچ کدام از اين وعده‌ها تحقق نيافته است، دولت حتي به تاکيد مقام معظم رهبري مبني براينکه برجام بايد به صورت گام به گام اجرا شود توجهي نکرد. آقايان برجام را به صورت يکجا تقديم و عملياتي کردند. حتي وقتي دشمن اعلام کرد که از برجام خارج مي‌شود باز هم معتقد بودند که برجام دستاوردهاي خوبي داشته است.»
اين نماينده سابق مجلس شوراي اسلامي ادامه داد: « چقدر خوب است آقايان اين دستاوردها را توضيح دهند. با مشاهده دستاوردهاي قبل و بعد از برجام متوجه مي‌شويم که اقتصاد کشور فريز و شرطي شده است و معضلات زيادي براي کشور ايجاد شده در حالي که گوش مردم هميشه از شعارهاي پرطمطراق رئيس جمهور پرشده است.»
وي بابيان اينکه روحاني در دوره اول انتخابات رياست جمهوي گفته بود که رشد اقتصادي را در سر سفره و جيب مردم مشاهده خواهيم کرد، گفت: «امروز شاهد هستيم که جيب و سفره مردم خالي است، آمار بيکاري به حد مفرط رسيده، مراکز و توليدات داخلي از کمترين حمايتي برخوردار نيستند و شرايط سختي بر مردم حاکم است اين‌ها تنها نمونه‌اي از دستاوردهاي برجام است.» عضو سابق شوراي شهر تهران با انتقاد از دستاوردهاي نداشته‌ برجام براي مردم ايران، گفت: « ما نمي‌توانيم بگويم که برجام دستاوردي نداشته است، برجام براي آمريکا، کشورهاي اروپايي و رقباي ما در منطقه دستاوردهاي فراواني به همراه داشته. در مقابل برجام وعده‌هاي توخالي براي ملت ما به همراه داشته است و همه نشان مي‌دهد که رئيس‌جمهور دستاوردهاي برجام را در آرزوهايش دنبال مي‌کند.»