| حسن شجاعي |
سالروز ازدواج آسماني اميرالمؤمنين حضرت علي عليه السلام و سرور زنان عالم حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها از جمله روزهايي است که براي شيعيان نقطه عطفي در فرهنگ سازي سنت ازدواج آسان به شمار مي رود.
امروزه به علت توقع بيش از حد خانواده ها درزمينه ازدواج و تعيين مهريه هاي سنگين،جوانان چندان به ازدواج رغبت ندارند وهمين امر باعث بالا رفتن سن ازدواج جوانان شده است. چشم وهمچشمي در گرفتن مهريه از سوي خانواده ها باعث شده که جوانان از اين سنت حسنه دوري نموده ودچار بعضي انحرافات ديني و ايجاد حرکات دور از شأن و عرف شوند که موجب خسران به خود و در نهايت نابودي خانواده و جامعه شوند. اين که ترويج ازدواج آسان بهترين راه مصون داشتن جوانان از گناه است پيامدهاي ازدواج دير هنگام ناشي از هزينه هاي سرسام آور است واگر زمينه ازدواج قشر جوان جامعه را فراهم نکنيم قطعا جوانان از مفاسد اجتماعي به دور نخواهند ماند.
نگاهي به سيره ائمه معصومين نشان مي دهد که توجه به ازدواج آسان و دوري از تجملات همواره د راحاديث و روايات ما به آن تاکيد شده تا با کاهش سن ازدواج زمينه براي دوري از گناه و تشکيل خانواده به عنوان مهم‌ترين رکن اصلي جامعه بيش از پيش تسهيل شود.اما اين‌که بسياري از جوانان مجرد مشکلات اقتصادي را مانع ازدواج قلمداد مي‌کنند در حالي است که بسياري از آنان از نظر سطح پايگاه ‌اقتصادي،اجتماعي وضع بهتري نسبت به جوانان متأهل دارند اين پديده ريشه در گرايش به تجمل‌گرايي، کسب رفاه و توقع بيشتر از زندگي دارد که همگي ناشي از زير‌بناهاي فرهنگي است.
رهبر معظم انقلاب نيز با گلايه مندي از اين نوع نگاه در بين خانواده ها و جوانان در ديدار با دانشجويان ضمن اشاره به نگاه بي‌تفاوت به ازدواج جوانان و تبعات آن فرمودند: «به نظر من بر روي مسئله ازدواج جوان‌ها، خود جوان‌ها، اولياي خانواده‌‌هايي که جوان‌ها متعلق به آنها هستند و مسئولان ذ‌‌يربط مرتبط با دانشگاه، فکر کنند و تصميم بگيرند. نگذاريم سن ازدواج که امروز متأسفانه بالا رفته؛ به‌خصوص در مورد دختران ادامه پيدا کند. بعضي از تصورات و سنت‌هاي غلط در مورد ازدواج وجود دارد که اينها دست‌‌وپاگير است، مانع از رواج ازدواج جوان‌ها است. اين سنت‌ها را بايد عملاً نقض کرد.»
ايشان مي‌فرمايند: «موانع فرهنگي ازدواج را دستکم نگيريد. البته موانعي هم وجود دارد، ولي همه اقتصادي نيست. موانع اقتصادي بخشي از مشکل است، عمده‌ موانع فرهنگي است؛ عادت‌ها، تفاخرها، تکاثر، چشم و همچشمي‌ها، تجمل‌طلبي‌ها… اين‌هاست که يک مقدار نمي‌گذارد آن کاري که بايد انجام بگيرد، صورت پذيرد. بايد شما و خانواده‌هايتان اين گره‌ها را باز کنيد.»
با توجه به اظهار گله مندي رهبر معظم انقلاب نسبت به بي اهميتي جوانان نسبت به به جا آوردن سنت حسنه ازدواج، جوانان وخانواده ها بايد موانع سرراه ازدواج را بردارند وسنت هاي غلط ومحجور که درميان خانوادها وچشم وهمچشمي غلط بوده را کنار بگذارند. ضمن اينکه سيره‌ گفتاري و رفتاري پيامبر اسلام صلّي‌الله‌عليه‌و‌آله و اوليا‌ء دين، آَسان‌گيري در ازدواج است. پيامبرصلّي‌الله‌عليه‌و‌آله مي‌فرمايند: بهترين ازدواج‌ها آن است که آسان انجام شود. بديهي است که توسعه‌ شهرنشيني و تمرکز بر رفاه فردي يا فردگرايي، در رفتار‌هاي مربوط به ازدواج جوانان تغيير ايجاد نموده، اما مشکل مالي نمي‌تواند به عنوان عامل بازدارنده باشد، زيرا افرادِ متعلق به پايگاه‌هاي اقتصادي- اجتماعي بالاتر نيز به اين مشکل اشاره کرده‌اند. بنابراين مشکلات مالي يک امر نسبي بوده و سطح انتظار فرد از زندگي مي‌تواند تعيين‌کننده‌ تشخيص فرد از مشکلات مالي باشد. بنابراين وظيفه خانواده است که چشم وهمچشمي را کنار گذاشته وبا کم کردن توقعات در زمينه ازدواج جوانان فرهنگ ازدواج آسان را درميان جامعه ترويج نمايند تا جوانان به راحتي بتوانند تشکيل زندگي داده و از معضلات اجتماعي که درهمين زمينه دامنگير جوانان مي‌شود کاسته شود.پيامبر گرامي اسلام(ص) ازدواج دخترش را به‌ساده‌ترين و راحت‌ترين شيوه انجام داد تا براي همه جواناني که در آستانه زندگي مشترک هستند، سرمشق نيکويي باقي بماند. مهريه ۵۰۰درهمي براي فاطمه(س) مهتر زنان نيز، به همين هدف صورت گرفت. در روايات، افزون بر اين مهريه که جنبه مادي و مالي دارد، مهريه‌هاي معنوي ديگري نيز براي آن بانوي بزرگ گفته شده است. در روايتي مي‌خوانيم که حضرت زهرا(س) از پدر تقاضا کرد که آن حضرت از خدا بخواهند تا مهريه‌اش را شفاعت از مسلمانان گناهکار قرار دهد. اين خواسته حضرت مستجاب شد و فاطمه(س) شفيع و واسطه بخشش گناهکاران قرار گرفت.
*درس‌هايي از ازدواج حضرت زهرا(س) و حضرت علي(ع) براي خانواده‌ها
نگاهي به نحوه آشنايي، خواستگاري، ازدواج، مهريه و مراسمات مربوط به پيوند انسان‌هاي بزرگ و معصوم، بسيار مهم‌تر از خود آن اتفاق است. يکي از اين پيوندها، ازدواج حضرت زهرا(س) و حضرت علي(ع) به‌عنوان برترين بانوان و مردان عالم هستند و يادآوري اين مناسبت در هرسال در واقع تذکر و يادآوري الگوها و معيارهايي است که در زندگي آنان براي ما به‌ويژه براي نسل جوان است. در جريان ازدواج آن دو بزرگوار که به‌فرموده حضرت رسول(ص) خداوند فاطمه را به ازدواج علي درآورد، نکات بسيار مهم آموزشي و الگويي وجود دارد که از آن جمله مي‌توان به کفو و همتا بودن، خواستگاري بدون واسطه، قناعت، دوري از اشرافي‌گري و تجملات، سخت نگرفتن بر همديگر، ملاک قراردادن معيارها و خصوصيات معنوي و ديني و اخلاقي، مهريه پايين، بنا کردن زندگي بر پايه محبت و عشق واقعي از روي شناخت، حجب و حيا و. . . اشاره کرد. به اين خاطر است که يک پيوند با اين ويژگي‌ها پيوند آسماني لقب مي‌گيرد که رضايت خدا و رسول خدا(ص) در آن وجود دارد.در روايات تأکيد فراوان شده که در امور مادي بايد به پايين دست خود و در امور معنوي به بالا دست خود نگاه کنيم. اما متأسفانه اين رويه در حال حاضر برعکس شده و تا اين ديدگاه را درست نکنيم، نتيجه اي حاصل نخواهد شد.
*حاکم شدن نگاه مادي در زندگي‌ها
متأسفانه به دليل حاکم شدن نگاه مادي در زندگي، توقع داريم که خداوند همه امکانات را ابتدا براي ما از خانه گرفته تا ماشين و… فراهم کند و بعد ما ازدواج کنيم که اين فکر و توقع مانند آن است که قبل از اين که کار کنيم انتظار مزد و پاداش داشته باشيم. در بحث ازدواج، خداوند متعال مي فرمايد: بي نياز کننده،
من هستم. بنابراين جوانان نبايد نگران مخارج زندگي باشند، چون اين، يک وعده الهي است. در قرآن در سوره ۶ و ۷ سوره علق مي خوانيم «کَلاَّ إِنَّ الْإِنْسانَ لَيَطْغي‏ أَنْ رَآهُ اسْتَغْني‏/ يعني چنين نيست ( که شما مي پنداريد )
به يقين انسان طغيان مي کند ،از اينکه خود را بي نياز ببيند!.» بنابراين، دادن نعمت تدريجي همانند باران تدريجي است که باريدن آن نعمت است، اما اگر يکباره ببارد با ايجاد سيل، ويراني به بار خواهد آورد.
* موانع فرهنگي يا اقتصادي
به نظر بعضي، عمده‌ترين مانع ازدواج جوانان، مشکل اقتصادي است. البته اين عقيده تنها مربوط به دوران فعلي نيست؛ در صدر اسلام نيز خيلي‌ها به اين مشکل استناد مي‌کردند، ولي پيامبر اکرم صلّي‌الله‌عليه‌و‌آله و اهل بيت عليهم‌السلام اين مسئله را مانعي اساسي براي ازدواج نمي‌دانستند. پيامبر اسلام صلّي‌الله‌عليه‌و‌آله فرموده‌اند: «هرکس از ترس فقر ازدواج نکند، حتماً نسبت به خداوند متعال بدگمان شده است.» حتي در جاي ديگر به کسي که از فقر شکايت مي‌کرد، توصيه فرمودند که ازدواج کن. بعد از عمل به توصيه‌ ايشان، معيشت وي وسيع شد.
به هرروي به نظر مي رسد ترويج فرهنگ ازدواج آسان و بيان اثرات مثبت ازدواج به جوانان موجب خواهد شد تا تشکيل خانواده فارغ از مشکلات اقتصادي در جامعه تسريع شود و بسياري از ناهنجاري هاي فرهنگي و اجتماعي به واسطه اين ازدواج آسان رفع شود.