ماندانا خيري‌|
طي روزهاي گذشته، طرح رتبه بندي به تصويب هيئت دولت رسيد و وزير به فرهنگيان مژده داد، اعتبار رتبه‌بندي در لايحه گنجانده مي شود، اما اين طرح پرفراز و نشيب، به رغم گره خوردن با مباحث معيشتي جامعه فرهنگيان، نمي تواند گل لبخند را بر لبان آنان بنشاند.
استدلال و ادله علمي در باب نواقص اين طرح کم نيست و تقريبا بعد از گذر سال‌ها همه دريافته اند که رتبه بندي، عقيم و ورشکسته است و تداوم آن جز خسران، رهاورد ديگري ندارد. به هر روي طرح مذکور با ۲ هزار ميليارد تومان اعتبار در گام اول وارد مرحله اجرا مي شود، هرچند به زعم صاحب نظران اختصاص ۵ تا ۱۰ هزار ميليارد تومان اعتبار هم براي اجراي چنين طرحي کفايت نمي کند اما اگر قرار باشد، طرحي نظير رتبه بندي به منظور نمايش رسانه اي اجرا شود، ديگر چانه زني بر سر کم يا زياد بودن اعتبارات، امري بيهوده و غيرعقلاني است.
يک‌شنبه گذشته، علي الهيارتركمن، معاون برنامه‌ريزي و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش تأکيد کرد: « آيين‌نامه رتبه‌بندي، داراي چند جزء مشخص است كه در درجه اول طرح رتبه‌بندي براي معلماني است كه مشمول طرح طبقه‌بندي معلمان هستند و همچنين شرط دوم براي معلماني است كه داراي ۲ سال سابقه خدمت و بالاتر باشند.»
معلمان در قالب اين طرح در پنج رتبه حرفه‌اي، بر اساس سابقه خدمت، مدرك تحصيلي، دوره‌هاي آموزشي، نمره‌هاي ارزشيابي و امتيازات حرفه‌اي تعريف مي شوند. آنطور که خبرگزاري ايرنا نوشته، «جاي گرفتن در رتبه هاي يک تا پنج شرايطي دارد از جمله اينکه براي کسب رتبه يک داشتن حداقل ۲ سال سابقه کار، ۱۲۰ ساعت دوره آموزشي ضمن خدمت، کسب حداقل ۷۵ درصد امتيازات حاصل از محاسبه ميانگين ارزيابي در ۲ سال گذشته و ۶۰ درصد شاخص‌ صلاحيت‌هاي معلمي؛ کسب رتبه ۲ حداقل ۶ سال سابقه کار، ۴ سال توقف در رتبه يک، ۱۸۰ ساعت دوره آموزشي ضمن‌خدمت، ۸۰ درصد امتياز حاصل از محاسبه ميانگين ارزيابي عملکرد و ۶۵ درصد امتياز شاخص‌ صلاحيت‌هاي عمومي، کسب رتبه سه، ۱۲ سال سابقه کار، ۳ سال توقف در رتبه ۲، گذراندن ۱۵۰ ساعت دوره آموزشي و ۷۰ درصد امتياز شاخص صلاحيت‌هاي معلمي؛ کسب رتبه چهار، ۱۸ سال سابقه کار، ۴ سال توقف در رتبه سه، ۱۲۰ ساعت دوره آموزشي ضمن‌خدمت و ۷۵ درصد امتياز شاخص صلاحيت‌هاي معلمي و کسب رتبه پنج، حداقل ۲۴ سال سابقه، ۴ سال توقف در رتبه ۴، ۱۰۰ ساعت دوره آموزشي و ۸۵ درصد امتياز شاخص صلاحيت‌هاي عمومي و حرفه‌اي مورد نياز است.» به اذعان، الهيارتركمن «كميته‌هاي ارزيابي كار طبقه‌بندي معلمان را به هر يك از رتبه‌هاي حرفه‌اي انجام مي‌دهند كه داراي ۳ سطح هستند. سطح اول منطقه و شهرستان‌ها، سطح دوم استان و سطح سوم مركزي و ملي است كه در ستاد انجام مي‌شود. در ارزيابي‌هاي انجام ‌شده براي هر يك از معلمان گواهينامه صلاحيت‌هاي حرفه‌اي صادر مي‌شود كه اصلي‌ترين و معتبرترين مدرك صلاحيت حرفه‌اي براي معلمان است.»
گويا در اين طرح که جامعه فرهنگيان را بر اساس صلاحيت، شايستگي و تجربه آنها تقسيم‌بندي مي کند، ميزان حقوق ها از ۲۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان افزايش خواهد يافت و اعمال اين تغيير از ابتداي مهرماه منظور مي شود اما در هر حال، اين طرح از نظر جامعه فرهنگيان مردود و غيرقابل پذيرش است.
*رتبه بندي معلمان، طرحي اورژانسي
مهدي بهلولي از کارشناسان حوزه آموزش، به اجراي اين طرح خوش بين نيست. او در گفت‌و‌گو با «رسالت» تأکيد مي کند:
اجراي رتبه بندي به بهبود وضعيت معيشتي معلمان کمک نمي کند، اينگونه طرح ها، اورژانسي هستند و از آنجايي که آموزش و پرورش با کمبود شديد نيرو روبه رو است، با تزريق مسکن هاي موقتي، مي خواهد وقت را تلف کند. بي ترديد پشت اين گونه طرح ها، پايه علمي و آموزشي قوي وجود ندارد. حتي به فرض که ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان به حقوق معلم افزوده شود، چه دردي را دوا مي کند؟ تورم خوراکي ها در آبان ماه، ۵۸ درصد بوده، آيا با پرداخت مبالغ ناچيز مي توان عقب ماندگي هاي معيشتي معلمان را جبران کرد، واقعا تصور مي کنيم در اين وانفساي گراني، معلم با اجراي طرح رتبه بندي انگيزه پيدا مي کند؟ شک نکنيد که طرح رتبه بندي مايه آبرو ريزي آموزش و پرورش بوده و يک‌سال است که در رسانه ها، بوق و کرنا کرده اند تا در مجموع ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان يا نهايت ۷۰۰ هزار تومان به معلم بدهند.
او با تأکيد بر اينکه طرح مذکور ورشکسته و بي فايده است، عنوان مي کند: چنين طرحي از نظر آموزشي هم نمي تواند
موفق باشد و اگر حتي مبلغ زيادتر و قابل توجهي هم به حقوق معلم اضافه کند بازهم موفق نخواهد بود، زيرا طرح هايي که براساس پاداش و تنبيه در گستره آموزش تعريف مي شود، مطابق تجارب جهاني در بهسازي آموزش کارآمدي ندارند.
*مبلغ ۲ هزار ميليارد تومان اعتبار در بودجه ديده نشده است
بنابر اظهارات وي، در همان ابتدا يعني در مرحله اول اجراي طرح، حدود ۱۰ هزار معلم، مشمول اين طرح نبودند و در حال حاضر هم گفته اند، معلماني که زير ۲ سال، سابقه کار دارند، مشمول اين طرح نيستند از سوي ديگر گفته اند طرح رتبه بندي در گام اول با ۲ هزار ميليارد تومان وارد مرحله اجرا خواهد شد، اما اين مبلغ در بودجه ديده نشده، بسياري مواقع در رديف هاي بودجه آموزش و پرورش، مسائلي را در نظر مي گيرند که کاملا کاغذي و صوري است چون آموزش و پرورش همواره با حدود يک سوم کسري بودجه روبه رو است و اين ۲ هزار ميلياردي هم که گفته اند، منبع تأمين اش مشخص نيست و همين مسئله هم محل ابهام است و اگر تأمين هم بشود، باتوجه به حساب و کتاب‌هايي که ما انجام داده ايم رقم قابل توجهي نيست.
بهلولي با اشاره به سياسي کاري در تسريع اجراي رتبه بندي عنوان مي کند: اين طرح زيرنظر دولت است و چند ماه ديگر انتخابات مجلس برگزار مي شود، به نظر مي رسد، تاحدودي نمايندگان مجلس، براي اجراي اين طرح فشار آورده اند وگرنه دولت انگيزه زيادي براي اين مسئله ندارد. خاطرم هست در زماني که بطحايي جانشين دانش آشتياني در وزارت آموزش و پرورش شد، در جلسه معارفه، اسحاق جهانگيري به شوخي گفت، در مرحله اول اجراي طرح رتبه بندي، ۳ هزار ميليارد تومان در نظر گرفتيم و بعد از تصويب طرح متوجه شديم، رقم بالايي است و پشيمان شديم و فکر نمي کنم ديگر چنين اشتباهي مرتکب شويم. اما اين شوخي، خيلي زود جدي شد و همچنان معتقدم دولت، دغدغه اي براي اجراي درست و حسابي اين طرح ندارد. در حال حاضر هم به دليل اينکه طرح رتبه بندي بارها رسانه اي شده و تبليغات متعددي بر روي آن صورت گرفته، به نوعي مرحله دوم را با ۲ هزار ميليارد تومان پي گرفته اند اما شک دارم که ۲ هزار ميليارد تومان براي اين طرح تخصيص داده شود.
اين کارشناس آموزش در واکنش به اظهارات الهيار ترکمن که گفته است، «در بخشنامه ۲۳۰ اجازه داده ‌شده است كه از معلمان در مشاغل اداري استفاده شود كه بايد اين بخشنامه را تفويض كنيم تا با توجه به نياز و اعلام آمادگي متقاضي، فرد بايد شغل اداري يا آموزشي را بپذيرد و بر اساس پذيرش هر يك، از مزاياي آن برخوردار شود،» مي افزايد: اين حرف بسيار طنز آميز است در ساير کشورهاي جهان به معلم مي گويند، تو اگر ۲۰ ساعت در هفته تدريس کردي، بعد به دنبال تحقيق و پژوهش باش، در همين تهران معلم، سرکلاس مي رود و بعد روي اسنپ کار مي کند، حالا معاون برنامه‌ريزي و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش ما به جاي اينکه به معلم بگويد بعد از اتمام کار به دنبال تحقيق و پژوهش باش، از او مي خواهد در مجموعه آموزش و پرورش کار اداري انجام بدهد، اين ها حتي از اضافه کاري معلم استقبال مي کنند
و افراد بازنشسته را به کار مي گيرند.
* رتبه بندي، طرحي ورشکسته و عقيم
علي بهشتي نيا از کارشناسان و پژوهشگران حوزه آموزش و پرورش به «رسالت» مي گويد: مدت‌هاست که با عناوين مختلف با طرح رتبه بندي بازي شده،هنگامي که بحث نظام هماهنگ مطرح بود، يکسري سازمان‌ها مستثني شدند، از مجلس و وزارت اطلاعات تا شرکت نفت بنابراين نظام هماهنگ عقيم ماند و در حال حاضر موضوع رتبه بندي هم ورشکسته و عقيم است، چون مسئله معلم اضافه حقوق ۲۰۰ و ۳۰۰ هزار توماني و حتي ۷۰۰ هزار توماني نيست، و حتي اگر ۵۰ درصد هم به حقوق معلم افزوده شود، معادل يک کارگر عادي شهرداري هم نيست و فقط مسکن است.
او در ادامه تصريح مي کند: اگر مبلغ ۲ هزار ميلياردي که براي اين طرح در نظر گرفته شده، ۵ هزار ميليارد تومان شود، باتوجه به بدهي چندهزار ميلياردي آموزش و پرورش به معلمان، بازهم قابل جبران نيست و اگر بخواهند آن ۲ هزار ميليارد را با شرايط خاصي هم تقسيم کنند، دوباره بحث ماليات و افزايش سنوات بازنشستگي مطرح است و آن افزايش ها عملا درصدي به حقوق معلمان اضافه نمي کند، ضمن اينکه زماني مي شود بحث رتبه بندي را مطرح کرد که حقوق همه کارمندان دولت برابر باشد و در يک شرايط مساوي قرار بگيرد، بعد براساس نظام رتبه بندي و توانمندي‌هاي معلمان، رقمي را اضافه کنند و معلم هم در قبال اين اقدام، خود را به روز کرده و کار پژوهشي انجام دهد. در اين صورت، طرح رتبه بندي مثبت بود.
بهشتي نيا يادآوري مي کند: همواره در هنگامه انتخابات اتفاقات اين چنين به وقوع مي پيوندد. فراموش نکنيم در دور دوم، بيشترين حمايت را از حسن روحاني، اقليت ها و معلم ها انجام دادند، اما دولت، مطابق با شأن جامعه فرهنگيان، با آنان رفتار نکرد و حالا مي خواهند در قالب طرح رتبه بندي ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان به حقوق معلمان اضافه کنند، حال آنکه اين مبالغ متناسب با متورم موجود در جامعه نيست البته مطابق قانون، حقوق کارکنان بايد براساس تورم باشد اما اعمال نمي شود ضمن اينکه در چنين وضعيتي تصور نمي کنم اتفاق خاصي بيفتد. در حال حاضر بدهي آموزش و پرورش به معلمان و بازنشستگان، کمرشکن است بعدهم سازماني که نمي تواند اضافه کاري کارمندانش را پرداخت کند، چگونه مي خواهد رتبه بندي را اعمال کند؟ مگر اينکه بخواهند مسکن تزريق کنند.
او با تأکيد بر اينکه نظام آموزشي ما آشفته است، تصريح مي کند:
مي خواهند طرح رتبه بندي را اعمال کرده و در مقابل از معلم انتظار دارند، کار پژوهشي انجام دهد اما مگر چه تدبيري براي معيشت معلمان در قالب اين طرح انديشيده شده که معلم بخواهد ساعت ها وقتش را صرف کارهاي پژوهشي کند. اين ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار توماني که در نظر گرفته اند، مبلغ ناچيزي است که اصلا نبايد صحبتش را کرد، معلم مي تواند بعد از کلاس، مسافرکشي کند و همين مبلغ را به دست بياورد، ديگر چه نيازي است که مطالعات و پژوهش کند، اين مسئله عملا امکان پذير نيست و اينگونه طرح ها شکسته خورده است و تا حاکميت، اراده خاصي نسبت به نظام آموزشي نداشته باشد، اتفاق خاصي نمي افتد. شديدا معتقدم بايد همان گونه که به موشک معتقديم به معلم و نظام آموزشي هم معتقد باشيم تا تحولي اتفاق بيفتد. بسياري از معلم ها در اين سال‌ها، شغل خود را رها کرده و بسياري از کلاس‌ها، بدون معلم است، حالا آقايان مي خواهند با ۲۰۰ هزار تومان بيشتر، معلم را فريب بدهند تا دوباره به کلاس درس برگردد. معلمي که نسبت به سال گذشته، ۵۰ درصد اجاره خانه اش بالاتر رفته، چطور مي تواند دغدغه هاي معيشتي اش را با ۲۰۰ هزار تومان رفع کند و کار پژوهشي هم انجام دهد. اگر مدرن ترين تکنولوژي آموزشي در مدارس باشد، تا شرايط معلم تغييري نکند، هيچ اتفاقي در نظام آموزشي رخ نمي دهد. چون ابزار اجراي هر طرحي معلم است و معلم هم با مبالغ اندک به رضايت شغلي دست نمي يابد.
او در تشريح وضع نابسامان مديران و معلمان عنوان مي کند: اگر مدير مدرسه اي، يک شيفت کار کند، به فرض مثال حقوق اش يک ميليون و ۴۵۰ هزار تومان است و اگر شيفت دوم هم مدير باشد، ۴۵۰ هزار تومان به حقوق اش اضافه مي شود، اينکه امتياز خاصي نيست، مديري که در شيفت ديگر، به اندازه شيفت قبلي خود کار مي کند و فقط ۴۵۰ هزار تومان مازاد دريافت مي کند، ديگر چه انگيزه اي دارد؟ اما فارغ از بحث مديران، معلمي شغلي ۲۴ ساعته است. ما بعد از اتمام کلاس بايد در خانه برگه تصحيح کرده و سؤال طرح کنيم، آيا بابت اين مسائل به ما حقوق مي دهند؟
رتبه بندي پاسخگوي مطالبات فرهنگيان نيست و نظام هماهنگ حقوق و مزايا اگر اجرايي مي شد، بهتر از اين طرح بود. شما فيش هاي حقوقي را نگاه کنيد، حق اولاد کارگران شهرداري از ما بيشتر است و حتي مسکن و حق خواروبار دارند و امتيازاتي دارند که ما معلمان از آنها بي بهره ايم. بنابراين اين فاصله ها تا ترميم و اصلاح نشود، طرح رتبه بندي گره‌گشا نخواهد بود.