ماه ذي‌الحجه دوازدهمين و آخرين ماه سال هجري قمري است و همچنين ماه‌‌ حج است و بسيار پربرکت. بزرگان دين هنگامي که اين ماه وارد مي‌شد، اهميت ويژه‌اي به عبادت در آن مي‌دادند، مخصوصاً در دهه اول اين ماه. در بعضي از روايات آمده است، شب‌هاي ۱۰‌گانه‌اي که قرآن در سوره «والفجر و ليال عشر» به آن سوگند ياد کرده است، شب‌هاي دهه اول اين ماه شريف است و اين سوگند به خاطر عظمت آن است. به همين مناسبت سخنراني اساتيد اخلاق درباره فضيلت و جايگاه دهه اول ذي‌الحجه در ادامه مي‌آيد. روزگاري که شهروندان تهراني در پاي منبر اين سخنان را با گوش جان شنيده‌اند و از برکات آن بهره برده اند. براي آشنايي شما خوانندگان عزيز روزنامه به بخش هايي از اين فضائل از زبان سه استاد اخلاق اشاره مي کنيم.
*مرحوم آيت‌الله حق‌شناس: سحر دهه ‌ذي‌الحجه بلند شو، نمي ميري!
مرحوم آيت‌الله حق‌شناس استاد فقيد اخلاق درباره سحرخيزي در دهه اول ماه ذي الحجه اين‌گونه مي‌گويد: وقت سحر بلند شو، نمي‌ميري! پروردگار درد را به واسطه‌ بيداري سحر از بدن شما جدا مي‌کند و دنيا و آخرت شما را آباد مي‌‌کند. دهه‌ ذي ‌الحجه را مغتنم بشمار. صدقه دادن در اين دهه مثل اين است‌ که پولي به پيغمبر (ص) بدهي تا براي شما انفاق فرمايد. هر عملي در اين دهه رشد مي‌‌کند. رسول‌ اکرم (ص) فرمودند: عمل صالح در دهه ‌اول ذي ‌الحجه از ساير ايام محبوب‌تر است. اين يک خصوصيتي است که صاحب شرع به ما توصيه کرده است.
*مرحوم آيت‌الله خوشوقت: اعمال اين دهه‌ ذي‌الحجه مخصوص خداست
آيت‌‌الله خوشوقت در پاسخ به اين سؤال که چرا خداوند به دهه‌ ذي الحجه قسم خورده است ابراز مي‌دارد: يک چيزهايي در عرف مردم با اهميت و ارزشمند است که معمولاً براي اثبات مسئله‌اي به آنها هم قسم مي‌خورند. گاهي هم در آن چيز عرف مطرح نيست. براي اولين بار، بزرگي به يک چيزي قسم مي‌خورد بعد آن چيز کسب بزرگي مي‌کند و ديگران هم دنبالش مي‌روند. در جاهليت دهه‌ ذي الحجه‌اي نبود، شفع و وتري نبود تا مردم قسم بخورند، به چيزهاي ديگر قسم مي‌خوردند. اما همين‌که قرآن کريم اين آيات را نازل کرد و به آنها قسم خورد، در نظر عده زيادي اينها ارزشمند شدند. معلوم مي‌شود که اين شفع و وتر يک چيزي هست که خدا قسم خورده است. يا طلوع فجر يک چيزي است که خدا قسم خورده است، داراي اهميت است، يا دهه‌ ذي الحجه يک چيزي در آن است که اين دهه را داراي اهميت کرده است. اينها کم کم معلوم مي‌شود. اما قسم به دهه‌ ذي الحجه، همين است که ما در آن هستيم. دهه ذي الحجه ارزشش منحصر به اين است که کارهايي که در آن وارد شده است مخصوص خداست. اعمال حج مخصوص خداست، وسايط هدايت (معصومين) هم خودشان حج مي‌رفتند. آنها هم با رفتنشان مردم را به اين عمل کمک مي‌کردند. اين عمل صرفاً خدايي است و ارتباط با بشر، با پيغمبر مقدسي، با امام معصومي ندارد، فقط با خداست، حجاج مُحرم مي‌شوند و لبيک مي‌گويند و طرف کارهايي که مشعر بر خداست مي‌روند. طواف مال خداست، نماز مال خداست، رمي جمرات، منظور اطاعت فرمان خداست تا تمام شود. اين دهه‌ ذي الحجه اعمالش مخصوص به خداست. اما جاهاي ديگر وسايط هم در کار هستند، چون مردم بدون واسطه نمي‌توانند مستقيم به سوي خدا بروند. لذا در غير دهه‌ ذي الحجه زياد دعا کردن براي وسايط ملاحظه شده است زيرا مردم هر چه ارتباطشان با وسايط وثيق‌تر و محکم‌تر باشد وسايط راحت‌تر مي‌توانند آنها را طرف خدا بفرستند. از اين جهت سفارش شده است. اما در دهه‌ ذي الحجه ديگر وسايط مطرح نيست، خود وسايط هم حج مي‌رفتند. امام صادق (ع) هر سال با عائله مي‌رفتند. تنها نه، چون جمعيت کم بود، خدا دوست دارد در مشاعر و مواقف جمعيت زياد باشند. لذا امام سجاد (ع) از اين غلام سياه‌هاي ارزان زياد مي‌خريدند و قبل از حج اعمال را يادشان مي‌دادند بعد آن‌جاها مي‌بردند، بعد اعمال که تمام مي‌شد به آنها سرمايه مي‌دادند و آزادشان مي‌کردند. غرض اين است که خدا دوست دارد آنجا شلوغ شود، اگر خلوت شود خوب نيست. مشاهد مشرفه هم همين‌جور است، خدا دوست دارد آن‌جا شلوغ شود، مردم زياد بروند، هر چه مردم بيشتر بروند بيشتر استفاده مي‌کنند. لذا تمام اين برنامه حج مربوط به خداست، حتي وسايط هم بايد بروند، پيغمبراکرم (ص) مي‌رفت، حضرات معصومين (ع) پاي پياده مي‌رفتند تا مردم بفهمند که مهم است، لذا قابل قسم است، در اين وسط اعمالي که انجام مي‌گيرد مال خداست، اهميت زيادي دارد. لذا هم دستور نسبت به انجام اينها با اهميت صادر شده و هم مردم برايش اهميت قائل هستند. براي کساني که موفق هستند با ديد ديگري نگاه مي‌کنند تا آنهايي که موفق نيستند، اينها همه‌اش اعمالي است که مربوط به خداست و اخلاص در آن شرط است و وسايط در آن نيست. از اين جهت اهميت زيادي دارد، چون برنامه اصلي اين است که مردم با خدا آشنا شوند.
*مرحوم آيت‎الله مجتبي تهراني: اين دهه، دهه ذکر است
مرحوم آيت‎الله مجتبي تهراني در اين زمينه مي فرمايند: در آيه شريفه« وَاذْکُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ»؛ شما به ياد خدا و ذکر خدا باشيد در ايام معدودات؛ که در روايات دارد که مراد، دهه اول ذي‌الحجه است که در آن سفارش شده نسبت به ذکر «وَاذْکُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ». در اين ۱۰ روز اول ماه ذي‌الحجه خيلي سفارش شده است. لذا دعاهايي که وارد شده همه‌اش جنبه توحيدي دارد. همه بيانگر اظهار توحيد است. دعاها «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَدَدَ اللَّيَالِي‏ وَ الدُّهُورِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَهُ عَدَدَ أَمْوَاجِ الْبُحُور»، سقف هم نمي‌خواهد بگذاري ذکر است ذکر«لااله الاالله» بالاترين ذکر است؛ ذکر توحيدي است. اين دهه، دهه ذکر است. بخوانيد اين دعاها را، در اين دهه اين طور سفارش شده است. حتي ما در روايات داريم در فضيلت اين دهه به خصوص نسبت به اعمال صالحه که در اين يک بحثي هم است. حتي اهل معرفت دارند که چطور ما جمع کنيم بين رواياتي که در فضيلت اين دهه در ماه ذي‌الحجه و فضيلت ماه مبارک رمضان چه کنيم؟ اين بالاتر است يا آن بالاتر است. يک بحث هايي هم کرده‌اند وارد بحث نمي‌شوم. گاهي مي‌گويند که اين دهه افضل از ماه مبارک رمضان است؛ حالا من اشاره کنم شما درباره روز عرفه شنيده‌ايد؛ مي‌گويند در ماه مبارک رمضان اگر آمرزيده نشديد «إِلَّا أَنْ يشْهَدَ عَرَفَهَ»، بعضي‌‌ها گفته‌اند که خود روز عرفه خصوصيت دارد و زمين عرفات زمان و مکان اينها را دارد، نمي‌خواهم وارد بحث‌هاي فقهي شوم، مي‌خواهم اين را عرض کنم که حتي کار به اينجا هم رسيده، نسبت به اين دهه که بالاست. مي‌خواستم بگويم غفلت نکنيد از اين دعاها نسبت به اين ايام.