این روز‌ها تمایل به استفاده از ویرایش عکس و استفاده از فلیتر‌ها در شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌ها به‌شدت افزایش‌یافته است. برخی فیلتر‌ها در تیک‌تاک، اسنپ چت، اینستاگرام و… به‌قدری طبیعی چهره را تغییر می‌دهند که شما از روی ظاهر تصاویر هرگز متوجه دستکاری در عکس‌ها نخواهید شد. این فیلتر‌ها تمام منافذ پوست، لکه‌ها و چین‌وچروک‌ها را حذف می‌کند و صورت را به‌صورت طبیعی آرایش می‌کند، اما این موضوع از چند منظر اهمیت دارد. نکته اول، افرادی که عکس‌های ویرایش نشده خود را به اشتراک می‌گذارند یا شاهد عکس‌های ویرایش شده دیگران هستند، در اغلب اوقات خود را پر نقص ارزیابی می‌کنند؛ بدون اینکه متوجه حجم واقعی دستکاری عکس‌های دیگران شوند.

نکته دوم اینکه دیده‌شده افرادی که عکس‌های ویرایش شده زیادی را در فضای مجازی به اشتراک گذاشته‌اند، از مواجه چهره واقعی‌شان با دیگران واهمه دارند و مدام نگران این هستند دیگران متوجه چهره غیرواقعی آن‌ها شوند؛ بنابراین، استفاده از فیلتر‌های زیبایی موضوعی است که سلامت روان برخی افراد را نشانه گرفته است. چنانچه تحقیقات زیادی نشان می‌دهد که فیلتر‌های زیبایی آنلاین تأثیر منفی بر سلامت روان دارند.

پرطرفدارترین فیلتر‌های زیبایی در شبکه‌های اجتماعی

فیلتر‌های زیبایی ابزار‌های خاص ویرایش عکس هستند که از هوش مصنوعی برای تغییر ویژگی‌های چهره در عکس‌ها استفاده می‌کنند. فیلتر‌های رایج عبارت‌اند از «فیلتر لاغری» در تیک‌تاک که صورت را لاغرتر نشان می‌دهد و «فیلتر صورت بی‌نقص و آرایش‌شده» در اینستاگرام که ویژگی‌های صورت را بر اساس نسبت ایده‌آل تغییر می‌دهد.

یک گزارش دانشگاه سیتی لندن نشان داد که فیلتر‌های زیبایی در شبکه‌های اجتماعی به‌طور فزاینده‌ای محبوب شده‌اند. به‌عنوان‌مثال، اسنپ چت دریافت که بیش از ۹۰ درصد از جوانان در ایالات‌متحده، فرانسه و بریتانیا از محصولات فیلتر بر روی برنامه‌های خود استفاده می‌کنند. علاوه بر این، متا گزارش می‌دهد که بیش از ۶۰۰ میلیون نفر از فیلتر‌ها در فیس بوک یا اینستاگرام استفاده کرده‌اند.

محققان دانشگاه سیتی لندن اثرات نامطلوب فیلتر‌ها بر سلامت روان را بررسی کردند. در نمونه‌ای متشکل از ۱۷۵ شرکت‌کننده با میانگین سنی ۲۰ سال، ۹۰ درصد از زنان جوان گزارش دادند که از فیلتر‌ها یا ویرایش عکس‌های خود استفاده کرده‌اند.

وقتی از شرکت‌کنندگان پرسیده شد که از چه نوع فیلتر‌هایی بیشتر استفاده می‌کنند، شرکت‌کنندگان گفتند که رایج‌ترین فیلترها، فیلتر‌هایی هستند که برای صاف کردن رنگ پوست، روشن کردن پوست، سفید کردن دندان‌ها، برنزی شدن پوست و کاهش سایز بدن استفاده می‌شوند. شرکت‌کنندگان همچنین در شبکه‌های اجتماعی از فیلتر‌هایی برای تغییر شکل فک یا بینی، پرتر نشان دادن لب‌ها و بزرگ‌تر نشان دادن چشم‌ها استفاده کردند.

چرا برخی افراد از فیلتر‌های زیبایی استفاده می‌کنند؟

بر اساس گزارش دانشگاه ستی لندن، ۹۴ درصد شرکت‌کنندگان گزارش کردند که برای زیباتر و خاص‌تر به نظر رسیدن تحت‌فشار هستند و به همین دلیل از فیلتر‌ها استفاده می‌کنند. تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که دختران جوان با اعتمادبه‌نفس پایین‌تر و تصویر بدنی ضعیف از فیلتر‌ها بیشتر استفاده می‌کنند، زیرا این مسئله می‌تواند باور منفی آن‌ها درباره اینکه ظاهرشان به‌اندازه کافی خوب نیست را تقویت کند.

تحقیقات انجام‌شده توسط پروژه عزت‌نفس Dove در سال ۲۰۲۰ نشان داد که ۸۰ درصد از دختران تا سن ۱۳ سالگی از یک فیلتر برای تغییر ظاهر خود در عکس‌ها استفاده کرده‌اند. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که فیلتر‌های عکس برای دختران نوجوان مشکل‌سازتر است. رنه انگلن، دکترای روانشناسی در دانشگاه نورث وسترن می‌گوید: «دختران نوجوان در مواردی ازجمله افسردگی، اضطراب و مشکلات مربوط به تصویر بدن آسیب‌پذیر هستند، لذا این فیلتر‌ها می‌تواند در آینده به سلامت روان آن‌ها آسیب بزند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد استفاده زیاد از شبکه‌های اجتماعی در اوایل نوجوانی با رتبه‌بندی پایین‌تر رضایت از زندگی یک سال بعد مرتبط است. چنانچه یک مطالعه بر روی دختران نوجوان نشان داد که قرار گرفتن در معرض عکس‌های دستکاری شده در شبکه‌های اجتماعی با نارضایتی از تصویر بدنی مرتبط است.»

استفاده از فیلتر‌های زیبایی چطور بر سلامت روان تأثیر می‌گذارد؟

مشاهده تصاویر دیگران با چهره زیبا و اندام لاغر باعث افزایش نگرش‌های منفی و نارضایتی از بدن می‌شود. همچنین ویرایش عکس‌های سلفی باعث افزایش روحیه منفی و نارضایتی از چهره خود خواهد شد. علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهد که زمان صرف شده برای ویرایش عکس‌ها، منجر به افزایش نارضایتی از چهره می‌شود. بنابراین، به نظر می‌رسد که صرف وقت برای ویرایش عکس‌ها و استفاده از فیلتر‌ها در شبکه‌های اجتماعی اغلب یک کار مضر و آسیب‌زننده برای زنان و دختران جوان است و هرچه بیشتر این کار انجام شود، آسیب بیشتری به سلامت روان فرد وارد خواهد شد.

حضور بیش‌ازاندازه زنان جوان در شبکه‌های اجتماعی نه‌تن‌ها باعث می‌شود که آن‌ها ظاهر خود را با تصاویر بی‌نقص افراد مشهور و همسالان مقایسه کنند بلکه آن‌ها حتی در مقایسه با این افراد به عکس‌های فیلتر شده خود نیز رضایت نمی‌دهند. این مقایسه دائمی می‌تواند درنهایت منجر به تصویر منفی از بدن شده و عزت‌نفس فرد را از بین ببرد.

عکس‌های فیلتر شده می‌تواند منجر به ایجاد اختلالات روانی شود

تا چند سال پیش جوانان برای شبیه شدن به عروسک‌های باربی تمایل زیادی به جراحی‌های زیبایی داشتند؛ این امر اگرچه همچنان رواج دارد، اما امروزه، فناوری‌ها و انواع فیلتر‌ها همه‌چیز را زیبا می‌کند و هم‌زمان در کنار این زیبایی و فریبندگی، اختلالات روانی جدید نیز ایجاد می‌شود.

مقایسه اجتماعی و فیلتر‌های زیبایی ممکن است افراد را به استاندار‌های زیبایی غیرواقعی ترغیب نماید. درنتیجه‌ی این امر، جوانان ممکن است ظاهر خود را از تصاویر ویرایش شده‌ای که با دیگران به اشتراک می‌گذارند، جدا بدانند. این‌یک نوع خاص از خودشیء‌سازی است که حتی ممکن است به بیماری‌های روانی جدی مانند اختلال بدشکلی بدن منجر شود.

راه‌هایی برای استفاده سالم و درست از فیلتر‌های شبکه‌های اجتماعی

شاید استفاده از فیلتر‌های شبکه‌های اجتماعی همیشه بد نباشد. در دنیایی که ما دائماً بر اساس ظاهر مورد قضاوت قرار می‌گیریم و دیگران را قضاوت می‌کنیم، فیلتر نکردن تصاویر می‌تواند چالش‌انگیز باشد. با این اوصاف، آیا راهی برای استفاده درست از شبکه‌های اجتماعی، پست گذاشتن و فیلتر کردن تصاویر وجود دارد؟

در ابتدا می‌توانید با آگاهی بیشتر از اینکه فیلتر‌ها و مقایسه خود با دیگران در شبکه‌های اجتماعی چگونه بر تصویر بدن، احساسات وزندگی شما تأثیر می‌گذارد، شروع کنید. سپس، برای حفظ عزت‌نفس و پذیرش خود راه‌های زیر را امتحان نمایید:

عکس‌های سلفی خود را آگاهانه با دیگران به اشتراک بگذارید

توجه داشته باشید که چقدر برای فیلتر کردن و ارسال پست صرف می‌کنید و این کار، چه احساسی در شما ایجاد می‌کند. در حین و بعد از فرآیند ویرایش و ارسال، احساس خود را بررسی کنید.

هنگامی‌که عکستان را پست می‌کنید، توجه کنید که آیا به دنبال دریافت واکنش از دیگران هستید و می‌خواهید عکس خود را با دیگران مقایسه کنید یا خیر؟ آیا به اشتراک گذاشتن تصاویر آرامش شما را افزایش می‌دهد یا از آن می‌کاهد؟ پاسخ‌ها ممکن است به شما کمک کنند تا با هوشیاری بیشتری در شبکه‌های اجتماعی فعالیت کنید، به‌گونه‌ای که عزت‌نفس شما را حفظ یا حتی بهبود بخشد.

قبل از اشتراک تصویر، به واقعی یا غیرواقعی بودن آن فکر کنید

اگر احساس می‌کنید که عکس فیلتر شده چیزی نیست که شما واقعاً هستید، از خود سؤال کنید که با اشتراک این تصویر چقدر از دریافت لایک‌ها و کامنت‌ها احساس رضایت واقعی می‌کنید. به این نکته توجه داشته باشید که اگر تصویر فیلتر شده بیش‌ازحد با ظاهر واقعی‌تان تفاوت داشته باشد، این مسئله می‌تواند شما را نسبت به ملاقات حضوری با دیگران محتاط کند و درنهایت منجر به اضطراب و انزوای اجتماعی شود.

خود واقعیتان را در آغوش بگیرید

به یاد داشته باشید که آنچه ما به‌عنوان نقص خود می‌بینیم بخشی از چیز‌هایی است که ما را برای دیگران جذاب می‌کند. به‌عنوان‌مثال، برخی افراد چال گونه را یک نقص در چهره‌شان می‌بینند، اما همین چال گونه برای خیلی‌ها جذابیت دارد. بنابراین، خیلی به دنبال تغییر چهره‌تان برای جلب‌توجه و رضایت دیگران نباشید و چهره واقعیتان را بپذیرید چراکه همین ظاهر واقعی و بدون فیلتر برای دیگران جذاب‌تر است. برای کنار آمدن با چهره واقعی خود، می‌توانید خودباوری را تمرین کنید. برای این کار، مدیتیشن آینه‌ای را امتحان کنید؛ با نگاه کردن روزانه ۱۰ دقیقه به تصویر فیلتر نشده خود، خودتان را آن‌طور که هستید، بپذیرید و در آغوش بگیرید.