عدم پیش‌داوری، شرط اول روایت صادقانه
|حسن شجاعي|
آنچه در طول سال هاي دفاع مقدس بر اين سرزمين گذشته رازهاي فراواني دارد که نياز است تا از زبان راويان آن براي ماندگاري در دل تاريخ و نسل هاي آينده بيان شود.ثبت و ضبط اتفاقاتي که هرکدام مي تواند نقشه راه و چراغي روشن براي نسلي باشد که آن زمان را درک نکرده و اينک تشنه شنيدن رواياتي است که نقش مهمي در شکل گيري تاريخ انقلاب اسلامي داشته اند.در اين بين روايت راويان صادق و شاهدان راستين آن دوران سخت و ارزشمند، از اهميتي دوچندان برخوردار است و نحوه بيان و نگارش آنچه در واقعيت جنگ هشت ساله ايران و عراق روي داده هنرمندي خاص خود را مي طلبد.
يکي از اين راويان که سال هاي زيادي از عمر خود را صرف بيان واقعيت هايي کرده که نسل جديد نيازمند دانستن آن است، اميررزاق زاده راوي و پژوهشگر دفاع مقدس است.وي در گفت و گو با «رسالت» با بيان اينکه بي‌ترديد مهم‌ترين عامل ماندگاري پديده‌هاي تأثيرگذار تاريخي، خلق آثار تاريخي و ادبي بوده گفت: در اين سير، موضوع انقلاب اسلامي و دفاع مقدس نيز از عوامل تأثيرگذار تاريخي به شمار مي‌روند که فصل نويني را در تاريخ سرزمين ايران رقم زدند. با توجه به اهميت اين دو واقعه و نقش تعيين کننده آنها، تجارب به دست آمده از اين وقايع نيز بايستي با خلق آثاري به نسل‌هاي آينده منتقل شود.
رزاق‌زاده تصريح کرد: هرچند جنگ تنها محور بررسي تاريخ نيست و تاريخ بشر فقط تاريخ جنگ نيست، اما به طور قطع يکي از معيارهاي بررسي تاريخ، مطالعه جنگ‌هاست، به نحوي که در نظر نگرفتن و بي‌اعتنايي به آن، هرگونه نظريه علمي در خصوص تاريخ و فلسفه تاريخ را از اعتبار مي‌اندازد.
اين پژوهشگر دفاع مقدس با تأکيد بر اينکه وقوع جنگ دامنه‌دار بين ايران و عراق، اهميت و ضرورت تدوين تاريخ دفاع مقدس را عيان کرد افزود: در اين خصوص، با الهام از بيانات امام خميني(ره) مبني بر نگارش تاريخ جنگ توسط خالقان آن و پرهيز از اتکا در اين امر خطير به مستشرقيني که در برهه‌اي از تاريخ ايران در زمينه رخدادهاي تأثيرگذار و مهم کشور آثاري را منتشر کرده‌اند، مراکز محدودي وارد عمل شدند.
وي با تأکيد بر اينکه بايد از حوادث گوناگون جنگ آموخت و آموزه‌هاي گرانقدر آن را به کار بست گفت: از همين رو، ثبت و ضبط و تدوين و نشر تاريخ جنگ ايران و عراق ضرورتي است که بايد به آن توجه ويژه‌اي شود.
رزاق‌زاده تصريح کرد: پس از شکل‌گيري و قوام گرفتن سازماني مشخص براي اين موضوع و تعيين افرادي براي اداره شايسته بخش جنگ، دغدغه اساسي ديگر، تهيه و تدوين شيوه کار پژوهشي يا به تعبيري متدولوژي مناسب براي اين امر خطير بود.
اين راوي با اشاره به اينکه به اين منظور نشست‌هاي پي در پي با انديشمندان حوزه‌هاي علوم گوناگون انساني و تاريخي در دستور کار قرار گرفت، گفت: مبناي کار اين مرحله، يافتن شيوه آکادميک مطلوب يا روش‌شناسي مناسب و پسنديده در هم انديشي با اساتيد با تجربه، دنيا ديده، مسلط و کاردان بود که هريک در حوزه کاري خويش صاحب‌نظر و داراي انديشه و سبک بودند. حاصل اين نشست‌ها، دريافت رهيافت و نکات راهبردي يا به تعبيري متدولوژي مورد وثوق اهل علم و فن صاحب‌نظراني نظير دکتر رضا داوري اردکاني، دکتر سيد جعفر شهيدي، دکتر صادق آيينه‌وند، دکتر محمد رجبي دواني و تني چند از مسئولان مراکز مطالعاتي و انتشاراتي معتبر ديگر، به منظور در پيش گرفتن شيوه پژوهشي مناسب بود .اين امر مهم به مرور زمان و بر اساس يافته‌هاي علمي و تجربي تعيين شد و سپس شيوه کار تدوين و به طور عملي پياده‌سازي و اجرا شد و به مرور، اهداف مدنظرکامل‌تر و مشخص‌تر شد.
رزاق‌زاده افزود: تجربه تاريخ‌نگاري که پيشينه‌اي در کشور نداشت مانند ساير فعاليت‌هاي خودجوش انقلابي به سرعت از نظر کمي و کيفي ارتقاء يافت و همچون ضروريات ديگر جنگ در صحنه‌هاي نبرد به امري ثابت تبديل شد. راويان بايستي اطلاعات، اخبارو اسناد رده‌هاي فرماندهي تا نيروهاي رزمنده حاضر در صحنه‌هاي نبرد را از قرارگاه مرکزي و تابعه و يگان‌هاي تحت امر آنها جمع‌آوري کرده، ضمن نگارش و ثبت و ضبط روزانه وقايع، مستندات لازم ديگر را نيز تهيه مي‌کردند تا زمينه لازم براي انجام دادن تحقيق‌هاي ژرف‌تر فراهم مي‌شد.
*حضور فعال راويان درعمليات طريق‌القدس
وي با بيان اينکه کار مهم و دشوار جمع‌آوري اخبار، گزارش‌ها، آمارها و اطلاعات معتبر و موثق از مراکز طرح‌ريزي، هدايت و فرماندهي عمليات و همچنين ميدان‌هاي نبرد و صحنه‌هاي درگيري که از بهار۱۳۶۰ آغاز شده بود و با حضور راويان پرتلاش، متعهد و خستگي‌ناپذير با انگيزه‌ها و رويکردهاي جديدتري ادامه يافت، گفت: در عمليات طريق‌القدس حضور راويان گامي بود در جهات گردآوري هرچه دقيق‌تر جزئيات و حضور فعال‌تر در صحنه‌هاي عملياتي. ضبط مکالمات بي‌سيم و حضور در اتاق‌هاي جنگ فرماندهي و هدايت عمليات در اين مرحله؛ يعني آذر ۱۳۶۰، انجام شد. اما حضور صرف در کنار فرمانده عمليات کفايت نمي‌کرد. تأمل در اين مرحله موجب اتخاذ تدبيري جديد از سوي فرماندهان جنگ با مرکز در نشستي مشترک شد که نتيجه آن در نبرد بعدي آشکارا نمود پيدا کرد.
اين پژوهشگر دفاع مقدس تصريح کرد: پايه و اساس تحقيق و پژوهش محققان اعزامي که با هدف تاريخ‌نگاري وارد ميدان شده بودند، حضور دائمي و ثابت در کنار فرماندهان يگان بود که در واقع اين فرماندهان ايفا کننده نقش اصلي و تعيين کننده در تصميم‌سازي‌ها و نصميم‌گيري‌ها و منشأصدور فرمان‌هاي گوناگوني مانند حمله و دفاع بودند.
*پرهيز از پيش‌داوري و ديدگاه‌هاي احساسي در تاريخ‌نويسي دفاع مقدس
رزاق‌زاده با بيان اينکه رعايت عينيت در کار مورخ به اين معناست که نظر شخصي تاريخ‌نگار در تشريح و تبيين وقايع و حوادث وارد نشود و مقاطع مهم تاريخي و ماوقع قضاياي دفاع مقدس فارغ از هرگونه ذهنيت و پيش داوري به تصوير کشيده شود، تصريح کرد: در تاريخ‌نگاري محقق بايستي خود را از دام قضاوت ارزشي، احساسي و صنفي برهاند و ديدگاهي واقع‌گرايانه داشته باشد. امري که در برخي سازمان‌هاي نظامي از هنگام آغاز جنگ مانند پيله‌اي مبناي تفکر، عمل و نگرش قرار گرفت و در آثار و نوشته‌هاي آنان نفوذ و رسوخ کرد و همچنان با آنان همراه است.
اين پژوهشگر دفاع مقدس افزود: پس از آنکه راوي در صحنه حضور مي‌يافت و درک و استنباطي از محل و حيطه ماموريتي خود پيدا مي‌کرد، مي‌بايست حاصل مشاهدات و استنباط‌هاي خود را به طور منظم و منسجم در دفاتر مخصوص راوي درج مي‌کرد.
وي با اشاره به اينکه اطلاعات دفترچه راوي مجموعه‌اي از صورت جلسات، مشاهدات، شنيده‌ها، ملاحظات و جمع‌بندي وقايع در صحنه نبرد از اتاق‌هاي فرماندهي گرفته تا مناطق عملياتي است، گفت: از اين نوع دفاتر بيش از ۱۲۵۰ نسخه در مرکز حفظ آثار و ارزش‌هاي دفاع مقدس موجود است.
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.