| حانيه مسجودي |
چاه مکن بهر کسي اول خودت دوم کسي؛ چهار سالي است عربستان جنگي نابرابر را با يمن آغاز کرده است، اما اين روزها صحبت از حملات سنگين يمن به تأسيسات و پالايشگاه نفتي عربستان سعودي است، در ساعت ابتدايي بامداد شنبه ۱۴ سپتامبر‌(۲۳ شهريور) انفجار مهيبي در تأسيسات «بقيق» و «خريص» متعلق به شرکت نفت دولتي «آرامکو» در شرق عربستان رخ داد.
بنابر اعلام رسانه‌هاي عربستان از ساعت ۴ صبح به وقت محلي تيم امنيتي شرکت آرامکو تلاش خود براي مهار آتش‌سوزي در هر دو محل حادثه ديده را آغاز نمود، بعد از آن سخنگوي جنبش انصارالله يمن اعلام کرد که با ۱۰ پهپاد اين حملات را انجام داده‌اند.
حملات يمن؛ کاهش و وقفه در صادرات نفت عربستانبا شروع به کار بازار جهاني بعد از تعطيلات و پس از حملات يمن به تأسيسات نفتي عربستان، قيمت نفت خام و نفت برنت سير صعودي داشت، نفت خام(WTI) در شروع کار ۶۲/۷۷ دلار و نفت برنت به ۷۱٫۵۵ دلار رسيد.
اما نرخ فعلي نفت خام ۵۹/۸۸ دلار که درصد۹/۲۷ نسبت به روز گذشته و نفت برنت ۶۶/۶۶ دلار که درصد۱۰/۸۳ نسبت به روز گذشته افزايش داشته ا‌ند. اين ارقام نشانگر تأثير يک باره حملات به عربستان است اما کاهش دوباره آن‌ها شبهات ديگري در پي دارد.
وزير نفت عربستان نيز تأييد کرد كه حملات پهپادي روز شنبه (۱۴ سپتامبر) موجب توقف توليد ۵ ميليون ۷۰۰ هزار بشکه در روز شده است. هر چند عبدالعزير بن سلمان گفته اين کشور قادر خواهد بود بخشي از کسري توليد را از محل ذخاير نفتي خود تأمين کند. اما طبق گزارش رويترز عربستان «هفته‌ها» تا رسيدن به ميزان کامل ظرفيت صادرات نفت در پي اين حملات فاصله دارد.
عربستان روزانه حدود ۱۰ ميليون بشکه نفت روانه بازار انرژي جهان مي‌کند که نزديک به ۱۰ درصد بازار نفت است. در اين ميان برخي رسانه‌هاي آمريکايي گزارش کردند حملات پهپادي سنگين به تأسيسات بزرگ نفتي عربستان به نيمي از توليد روزانه اين کشور آسيب وارد کرده است؛ يعني ۵ ميليون بشکه در روز که معادل ۵ درصد از کل نفت عرضه شده به بازارهاي جهان در روز است.
به همين منظور «رسالت» با دو تن از صاحب نظران در اين عرصه به گفت‌وگو پرداخت.
*حملات يمن به تأسيسات عربستان بر بازار جهاني تأثير گذاشته است
محمدعلي خطيبي، نماينده سابق ايران در اوپک در گفت‌وگو با «رسالت» ضمن اشاره به از بين رفتن سوپاپ اطمينان غربي‌ها، مي‌گويد: «بازار فعلي نفت نمي‌تواند کمبود ۵ ميليون بشکه نفت عربستان را تحمل كند و بي‌تفاوت باشد زيرا اين يک رويداد بزرگ براي بازار است، حتي گاهي ديده شده که بازار نفت به کمبود يک ميليون بشکه نيز عکس‌العمل نشان داده‌است، بنابراين کم شدن توليد نفت کشوري مانند عربستان که سوپاپ اطمينان غرب است مي‌تواند تضمين توليد نفت مازاد نياز غرب را دچار بحران کند.»
او افزود: «غرب پيش‌ازاين همواره از عربستان به‌عنوان سوپاپ اطمينان استفاده مي‌کرد تا هرزمان و هر مکان که درزمينه توليد نفت به مشکل خورد کمبود بازار جبران شود، عربستان در مشکلاتي که براي صادرات ايران، عراق و ليبي و کشورهاي ديگر به وجود مي‌آمد خلأ نفت کشورها را جبران مي‌کرد، حال اما سوپاپ اطمينان دچار مشکل شده است.»
خطيبي با تأکيد براين‌که جز ايران کشور ديگري توانايي جبران خلأ نفتي را ندارد، ادامه داد: « هيچ کشور ديگري توانايي جبران خلأ ايجاد شده را ندارد، عربستاني که همواره خلأ نفتي بازار را با ظرفيت مازاد خود تأمين مي‌کرده به مشکل خورده است، بنابراين اين مشکل جدي است و بازار نفت در همين روزها واکنش نشان مي‌دهد و امروز و فردا مي‌توانيم آثار اين حادثه و صدمات به صنعت نفت عربستان را ببينيم.»
نماينده سابق ايران در اوپک تصريح کرد: «اما براي تحليل دقيق از تأثير اين حادثه بر بازار جهاني بايد ديد صدمات به وجود آمده چقدر است، اگر صنعت نفت عربستان در قسمت‌هاي پالايش يا انتقال دچار مشکل شده باشد مي‌توان تعميرات آنها را سريع انجام داد و طي چند هفته خط لوله يا پالايشگاه را تعمير کرد زيرا اشکال در قسمت‌هاي انتقال و پالايش نمي‌تواند به‌صورت اساسي در توليد، مشکل يا وقفه ايجاد کند.»
او با بيان اين که اگر آسيب‌هاي وارده به خط توليد و تهيه نفت باشد تعمير آنها زمانبر است،‌ گفت: «در جنگ تحميلي نيز دشمنان خطوط لوله‌هاي نفتي ما را مورد هدف قراردادند اما شرکت نفت مدام آنها را تعمير مي‌کرد و زود راه‌اندازي مي‌شد اما برخي تأسيسات صنعت اگر آسيب ببيند زمان تعميراتشان طولاني‌تر خواهد بود. اگر آسيب وارده به قسمت چاه‌هاي توليدي نفت باشد تعمير و بازسازي آن زمان بيشتري مي‌برد، به همين دليل بايد باتوجه به خسارت واردشده به تأسيسات و زمان بازسازي بر ميزان تأثير اين حادثه بر بازار نفت نظر داد.»
خطيبي تداوم حملات يمن‌ را در تأثير بر بازار جهاني بسيار مؤثر خواند و افزود: «نکته مهم ديگر تداوم اين حملات است؛ اگر يمني‌ها به حملات خود ادامه دهند حتي مي‌توانند درروند بازسازي‌ها نيز اخلال ايجاد کنند و مانع تعمير شوند، اکنون يمني‌ها بسيار راحت مي‌توانند صنعت نفت عربستان را زمين‌گير کنند، اما اگر به حملات خود ادامه ندهند سعودي‌ها دوباره صدمات وارده را تعمير مي‌کنند و مشکل خاصي پيش نخواهد آمد.»
نماينده سابق ايران در اوپک ادامه داد:«اگر اکنون در بازار نيازي به نفت ايران باشد کشورهاي مصرف‌کننده تعارف نخواهند کرد و براي خريد راهي پيدا و دوباره نفت ايران را وارد بازار مي‌کنند، بايد ديد آيا وقفه‌اي که در صادرات نفت عربستان به ميزان ۵ ميليون بشکه در روز به وجود آمده جدي و واقعي است يا خير،‌ اکنون تنها پتانسيل قوي در حوزه نفت و کشوري که بالقوه است اما بالفعل نيست ايران است و غير از ايران هيچ کشور ديگري توان افزايش توليد را ندارد.»
*بايد ديد آيا هدف يمن براي کاهش يا قطع صادرات عربستان چقدر جدي و متداوم است
او در پايان ضمن تأکيد بر اهداف يمن از حملات، تصريح کرد: «تمام اتفاقات به برنامه يمن بستگي دارد؛‌ که هدفشان براي کاهش يا قطع صادرات عربستان چقدر جدي و متداوم است يا خير، کشورهاي صنعتي خودشان ايران را تحريم کردند و اگر کمبود داشته باشند حتماً راهي براي برداشتن آن مانند تحريم‌هاي قبلي پيدا مي‌کنند، زماني که از برجام صحبت شد يکي از دلايلي که غربي‌ها بر توافق برجام اصرار داشتند نياز بازار نفت به نفت ايران بود، يعني يا بايد قيمت‌هاي بالاي هر بشکه نفت ۱۰۰ دلار را تحمل مي‌کردند يا نفت ايران را مي‌خريدند.»
*ممکن است کاهش ۵ ميليون بشکه نفت در روز، بزرگنمايي خود عربستاني‌ها باشد
در ادامه نيز نرسي قربان،‌ کارشناس حوزه نفت و انرژي در گفت‌وگو با «رسالت» اين حملات را بر بازار جهاني موثر دانست زيرا قيمت نفت برنت دوشنبه به ۷۲ دلار رسيد، او در ادامه بيان کرد: «حملات يمن بر بازار جهاني نفت تأثير داشته و قيمت نفت برنت بعد از فعال شدن بازار جهاني به ۷۱/۵۱ دلار رسيد، اما مسئله شبهه‌برانگيز اين است که پس گذشت چند ساعت قيمت آن به ۶۶ دلار نزول کرد.»او ضمن گمانه‌زني درمورد ميزان آسيب‌هاي وارده بر تأسيسات نفتي عربستان و بابيان اين‌که ممکن است کاهش ۵ ميليون بشکه نفت در روز بزرگنمايي خود عربستاني‌ها باشد، توضيح داد: «چاه‌هاي نفتي را نمي‌توان بمباران کرد،‌ زيرا ذخاير ۳ هزار متر زيرزمين است اما تأثير اين حملات بر بازار نفت به اين بستگي دارد که تلمبه‌خانه‌ها يا مراکزي که نفت را به پايانه‌هاي صادراتي انتقال مي‌دهند خراب شدند يا خير،‌ به نظر من کاهش ۵ ميليون بشکه نفت عربستان يک بزرگنمايي است و نفت سعودي‌ها ۵ ميليون بشكه کاهش نداشته است، محتمل است که خودشان مي‌خواهند به يک طريقي اين بزرگنمايي را ادامه دهند.»
*شايد سعودي‌ها با بزرگنمايي و افزايش قيمت نفت، درصدد فروش تأسيسات آرامکو باشند
قربان با اشاره به دليل بزرگنمايي درمورد کاهش توليدات نفتي عربستان از سوي سعودي‌ها، گفت: «دليل اين کار مي‌تواند به اجماع عليه ايران مربوط باشد، يا اينکه سعودي‌ها مي‌خواهند قسمتي از «تأسيسات آرامکو» را بفروشند و هرچه قيمت نفت بالاتر باشد به نفع آنهاست، به‌هرحال گمانه‌زني اصلي اين است که اين حادثه نمي‌تواند به‌تنهايي دليل افزايش قيمت نفت باشد.»
اين کارشناس نحوه برخورد با اخبار را در بازارها مؤثر خواند و گفت: «ازطرفي نمي‌توان قيمت نفت را دستکاري کرد اما ممکن است نحوه برخورد با اخبار تأثيرگذار باشد، نفت برنت زماني که بازار آغاز به کارکرد ۷۲ دلار بود اما بعد از چند ساعت ۶۶ دلار شد درواقع ۶ دلار تغيير کرده حال بايد با قيمت‌ها و تحقيقات بعدي که منتشر مي‌شود بايد ديد چه اتفاقي مي‌افتد.»
او با بيان اين‌که اگر کاهش توليد نفتي عربستان درست باشد قيمت نفت به بيش از ۷۰ دلار مي‌رسد، ادامه داد: «بازار نفت در روزهاي آتي پرتنش خواهد بود و نمي‌توان آن را پيش‌بيني کرد و بستگي دارد آيا واقعاً ۵ ميليون بشکه از عربستان سعودي کاهش‌يافته است يا خير، اگر واقعيت داشته باشد شاهد قيمت‌هاي بالاتري نيز خواهيم بود و هر بشکه نفت به بيش از ۷۰ دلار مي‌رسد، اما اگر فقط بزرگنمايي باشد قيمت نفت بين ۶۰ الي ۷۰ دلار نوسان خواهد داشت.»
نرسي قربان در پايان با اشاره به تأثير انتخابات اسرائيل بر منطقه و انتخاب نشدن نتانياهو خاطرنشان شد: «ما اکنون نفت زيادي صادر نمي‌کنيم، اما ممکن است پس‌ازاين هزار و يک اتفاق بيفتد، ممکن است براي حل مشکلات يمن مذاکراتي ايجاد شود، به‌هرحال بازي درحال تغيير است، همچنين انتخابات روز سه‌شنبه۲۶ شهريور اسرائيل از اهميت بسيار بالايي برخوردار است، اگر نتانياهو انتخاب نشود ممکن است تغييرات عمده‌اي در سياست‌هاي منطقه‌اي خاورميانه به وجود آيد.»
با تمام اينها مي‌توان گفت حمله متجاوزانه عربستان به يمن اين بار محکم‌تر از دفعات پيش بي‌پاسخ نماند و کشوري که مانند سعودي‌ها از سوي آمريکا و کشورهاي غربي حمايت نمي‌شود با مقاومت توانست به مهم‌ترين تأسيسات نفتي عربستان حمله و بر بازار نفت تأثير بگذارد.
همچنين بعد از اين حملات، ارتش يمن هشدار داد شرکت هاي خارجي تأسيسات نفتي عربستان سعودي در بقيق را ترک کنند زيرا ممکن است هر لحظه تأسيسات آرامکو را هدف قرار دهيم اما بعد از تنش و اظهار نظر سياستمداران، يک مقام نظامي يمن امارات را به خروج از اين کشور تهديد کرد و گفت: اگر امارات از يمن خارج نشود؛ تأسيسات نفتي‌ آن را هم هدف قرار مي‌دهيم.
حال بايد ديد اگر تصميم يمن بر تداوم حملات مدافعانه باشد مي‌توان به متزلزل شدن صادرات نفت عربستان اميدي مطمئن بست يا خير.