|رحمان حبيبي|
هرچند که اروپايي‌هاسعي دارند با فراهم کردن بسترهاي مذاکره ايران با آمريکا خودشان را حامي برجام جلوه دهند، اما آنها در راهبرد مشترک با آمريکا به دنبال توافق جديدتر و تحميل برجام‌ هاي موشکي و منطقه‌اي به ايران هستند.با خروج آمريکا از برجام،ايران مذاکره با کشورهاي اروپايي را براي حفظ اين توافق آغاز کرد؛ اما به دليل بي‌نتيجه ماندن مذاکرات ايران با طرف‌هاي اروپايي و عدم تحقق وعده‌ هاي آنها، ايران کاهش تعهدات برجامي را در پيش گرفت تا بتواند اروپا را به انجام تعهداتش وادار سازد. چنانچه با آغاز گام دوم، اروپا به جدي بودن ايران در سياستش پي برد و وادار به تکاپو شد. تلاش براي عملياتي کردن INSTEX، طرح فريز در برابر فريز، بسته پيشنهادي ماکرون، گفت‌وگو ظريف و ماکرون و همچنين حضور ظريف در نشست گروه ۷ ازجمله طرح‌ها و گفت‌وگوهايي بوده است که براي حفظ برجام عنوان شد. در بسته پيشنهادي ماکرون، فرانسه به دنبال آن است که بتواند بسترهاي مذاکره ايران و آمريکا را فراهم کند. اما سؤال اينجاست که چرا اروپايي‌ها خودشان کاري براي ايران انجام نمي‌ دهند و حل مسئله تحريم‌ها را منوط به مذاکره ايران با آمريکا مي‌کنند.
برجام «نقطه آغاز راه» برجام‌ هاي ديگر
ويليام برنز سفير سابق آمريکا در روسيه و کارشناس موقوفه کارنگي و همچنين ميشل فلورنوي معاون سابق وزير دفاع آمريکاو کارشناس مرکز امنيت آمريکا جديد، در مورد ايران مي‌ گويند: «ايران يک چالش جدي و دشوار براي منافع آمريکا در غرب آسيا (خاورميانه) به شمار مي‌رود و آمريکا براي حل اين چالش بايد يک استراتژي جامع و يکپارچه را در قابل اين کشور اتخاذ نمايد که به شکل هم‌زمان و هماهنگ از چندين ابزار سياستي استفاده کند. در قلب اين استراتژي، استفاده ترکيبي از تحميل و تعامل است. تجربه قبلي نشان مي‌دهد که ايران منافع آمريکا را نمي‌پذيرد، مگر اينکه کاخ سفيد به‌گونه‌اي ماهرانه از چنين ترکيب قدرتمندي در مقابل اين کشور استفاده کند.»
در ادامه اين دو کارشناس با توجه به مفروض بالا مي‌ گويند: «توافق هسته‌ اي سنگ بناي يک استراتژي گسترده‌تر و بلندمدت‌تر است براي جلوگيري از دست‌يابي ايران به سلاح هسته‌اي و تضعيف و مقابله با رفتارهاي تهديدآميز ايران. از زرادخانه روبه گسترش موشک‌هاي بالستيک اين کشور گرفته تا استفاده خطرناک آن از نيروي‌هاي نيابتي منطقه‌اي و تا نقض حقوق بشر در داخل اين کشور.» همان‌طور که از ديدگاه اين دو کارشناس برمي آيد، برجام به‌عنوان«نقطه آغاز راه» براي تحميل برجام‌ هاي ديگر به ايران است. لذا مي‌ توان گفت که هرچند آمريکا و اروپا سياست‌هاي تقريبا متفاوتي را در قبال ايران دنبال مي‌ کنند؛ اما تحميل برجام‌ هاي ديگر از استراتژي‌ هاي مشترک آمريکا و اروپا محسوب مي‌ شود.
سياست فشار حداکثري آمريکا عليه ايران
با توافق هسته‌ اي، آمريکا براي پيگيري سياست فشار بر ايران، ساختار تحريم‌هارا در برجام حفظ کرد تا مانع از آن شود که ايران بتواند از عوايد اين توافق استفاده کند. ديويد کوهن، وزير خزانه‌داري وقت آمريکا در اين مورد مي‌گويد:«آمريکا براي ادامه فشار بر ايرانساختار تحريم‌ها را حفظ کرده است.» در اين زمان آمريکا تحريم‌هاي خود را با ارعاب کشورهاي ديگر و بر حذر داشتن آنها از تعامل با ايران پيش برد. لذا اين تحريم‌ ها، مانع از همکاري بانک‌ها و شرکت‌هاي بين‌المللي با ايران شد. در دوران رياست جمهوري ترامپ نيز مخالفت‌ هاي آمريكا با ايران بيشتر شد. آمريکا تصور مي‌کرد که با خروج از برجام مي‌تواند ايران را وادار به مذاکره جديد کند. به همين دليل پمپئو وزير امور خارجه آمريکا ۱۲ شرط را براي مذاکره و رسيدن به توافق جديد با ايران مطرح کرده است که عمدتا در مورد برنامه موشکي و فعاليت‌ هاي منطقه‌اي ايران بوده است. پمپئومي‌ گويد: اميدوار است که واشنگتن و متحدانش بتوانند يک توافق هسته‌اي جديد با تهران منعقد کنند.
در اين راستا آمريکا با نقش پليس بد سعي کرده است با تحريم‌هاي نفتي و تهديد کشورها، فشار خود را بر ايران افزايش دهد. اخيرا مارشال بيلينگزلي، معاون وزارت خزانه‌داري آمريکا تهديد کرده است، آمريکا هر شرکت عراقي که با سپاه پاسداران در ارتباط باشد و همچنين شرکت‌هاي اروپايي که بخواهند با ايران همکاري کنند، تحريم خواهد کرد. لذا برخي از اين شرکت‌ها به خاطر ترس از تحريم‌هاي آمريکا از همکاري با ايران اجتناب مي‌کنند.
طرح‌هاي اروپايي در خدمت سياست فشار حداکثري آمريكا
پس از خروج آمريکا از برجام، مذاکرات ايران با کشورهاي اروپايي به نتيجه مطلوب نرسيد و به همين دليل ايران گام‌ هاي کاهش تعهدات برجام را طبق بند‌هاي ۲۶ و ۳۶ اين توافق دنبال کرد. اروپايي‌ها که سياست ايران در کاهش تعهدات را جدي ديدند، اندکي به تکاپو افتادند تا بتوانند برجام را حفظ کنند. فدريکا موگريني مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا در مورد ضرورت حفظ برجام مي‌گويد: «يک‌چيز که براي همه ما اروپائيان روشن است، اين است که با بودن برجام ما براي رسيدگي به هر موضوع ديگري که بايد به آن بپردازيم، چه مسئله موشکي و چه مسئله منطقه‌اي، شانس بيشتري داريم.» در اين راستا، کشورهاي اروپايي در نقش پليس خوب سعي کردند که در ظاهر اقداماتي را براي راضي کردن ايران انجام دهند تا از اين طريق بتوانند زمينه را براي تحميل برجام‌ هاي
منطقه‌اي و موشکي به ايران فراهم کنند.
در طول چند ماه اخير، اروپايي‌ ها نشان دادند که آنها نمي‌ تواند براي ايران کاري انجام دهد. هايکو ماسوزير خارجه آلمان در اين مورد مي‌ گويد، همه طرف‌هاي توافق هسته‌اي بايد «مسئولانه» عمل کنند، چراکه اروپا به‌تنهايي قادر به يافتن راهکاري براي حفظ اين توافق نيست و به همين دليل اروپا، حل مسئله تحريم‌ها را منوط به مذاکره ايران با آمريکا مي‌داند. لذا به نظر مي‌رسد که در برهه فعلي اتفاقات سال ۹۲ در جريان است، يعني از يک‌سو آمريکا تمايل به مذاکره با ايران دارد، از سوي ديگر اروپا ايران را به آمريکا حواله مي‌دهد، و از همه مهم‌تر، نشانه‌هايي از تمايل روحاني رئيس‌جمهور کشورمان براي مذاکره با آمريکا ديده مي‌شود. چنانچه روحاني در تماس تلفني با ماکرون مي‌گويد:«از ديدگاه دولت، مجلس و مردم ايران در شرايطي که تحريم‌ها باقي باشد، مذاکره با آمريکا معنا و مفهومي ندارد.» تمايل دولت براي مذاکره با آمريکا در حالي طرح مي‌ شود که طبق تجربه برجام و مذاکرات گذشته، مذاکره با غرب، هيچ دستاوردي براي کشور به دنبال ندارد.
همان‌طوري که مشاهده مي‌شود اروپا و آمريکا راهبرد واحدي را عليه ايران دنبال مي‌کنند و به همين دليل اروپا را نمي‌توان جدا از سياست‌هاي آمريکا در قبال ايران فرض کرد. هرچند اروپا ادعا مي‌کند که به دنبال حفظ برجام است اما در عمل نه‌تنها حاضر به پرداخت هزينه‌ها نشد بلکه با سرگرم کردن ايران به وعده‌هاي پوچ خود سعي کرد ابتکار عمل را از ايران براي دور زدن تحريم‌ها و مقاوم‌سازي اقتصاد بگيرد. لذا اروپا با اين سياست‌هاي خود به دنبال آن است که فشارهاي آمريکا بر ايران شدت بيشتر ييابد تا زمينه براي مذاکرات در حوزه موشکي و منطقه‌اي فراهم شود. بدين ترتيب ضروري است که مسئولين بدون توجه به وعده‌هاي اروپا گام‌هاي کاهش تعهدات ايران را در برجام محکم‌تر بردارند و به دنبال مکانيزم‌ هايي براي دور زدن تحريم‌ها باشند.