معجزه طرحواره درمانی در رفع اختلالات شخصیتی را نادیده نگیرید! تغییر الگوهای ذهنی و فکری افراد در تغییر رفتار و در نتیجه بهبود شخصیت آنها نقش اساسی دارد. طرحواره درمانی در واقع روشی تلفیقی از نظریه ها و تکنیک های روان درمانی کلاسیک است. جفری یانگ روانشناس مطرح آمریکایی طی جلسات روان درمانی متوجه ناکارآمدی شیوه های درمانی در تغییر الگوهای رفتاری افراد شد. از این رو شیوه جدید روان درمانی را پایه گذاری نمود. طرحواره های درمانی تلفیقی از نظریه دلبستگی، نظریه گشتالت، نظریه تحلیل رفتار متقابل و روانکاوی هستند. روانشناسان متد مذکور پس از بررسی الگو ها و طرحواره های روانی فرد، نسبت به تغییر طرحواره های ناسازگار اقدام می نمایند.

تعریف طرحواره

طرحواره مفهومی کاربردی در علم روانشناسی و طرحواره درمانی است رفتارهای افراد از آن نشأت می‌گیرند. طرحواره در واقع چهارچوب و قالب سازماندهی اطلاعات و داده های ذهنی افراد است. این لغت اولین بار در تئوری یادگیری، توسط بارتلت روانشناس انگلیسی مورد استفاده قرار گرفت. روانشناسان بر تاثیر منفی طرحواره های نامطلوب در شکل دهی اختلالات شخصیتی اتفاق نظر دارند. اهمیت طرحواره ها به دلیل افشای اعتقادات درونی افراد می باشد. طرحواره ها محصول داده ها و آموزه های سال‌های ابتدایی زندگی افراد هستند.

حوزه های طرحواره درمانی

طرحواره های مورد بررسی در طرحواره درمانی معمولا در دوران کودکی شکل گرفته اند. مدیریت غیر اصولی طرحواره ها سبب ایجاد رفتارهای ناسالم و منفی می شود. یانگ پس از تحقیقات گسترده موفق به دسته بندی طرحواره های مختلف در پنج دسته اصلی شد. تشخیص طرحواره های موجود در بیماریهای روانی، پروسه طرحواره درمانی و تغییر را تسهیل می بخشد. هریک از ۱۸ طرحواره قابل بررسی، زیرمجموعه یکی از حوزه ها است. جهت تشخص طرحواره یا تله زندگی خود می توان از مشورت با روانشناس در اراک ، تهران ، اصفهان و… بهره برد.

۱-طرحواره های حوزه طرد و انفصال در طرحواره درمانی

طرحواره درمانی با کشف و درمان طرحواره های حوزه طرد و انفصال، زمینه ی شکل گیری ارتباط های عاطفی مطلوب را فراهم می‌کند.

بی ثباتی و رها شدن

 بیماران مبتلا به این طرحواره معتقدند افراد نزدیک و مهم زندگی آنها، دیر یا زود ارتباط شان را با آنها قطع می‌کنند. در واقع این افراد احتمال طرد و ترک شدن از جانب افراد را پذیرفته اند.

بد رفتاری و بی اعتمادی

بیماران مبتلا به این نوع طرحواره درمانی، معتقدند دیگران آزار دهنده، خطرناک، دروغگو و غیرقابل اعتماد هستند. این افراد به دلیل عدم اعتماد به افراد، از برقراری ارتباط صحیح خودداری می‌کنند.

محرومیت هیجانی

طرحواره درمانی محرومیت هیجانی بر این باورند که اطرافیان نزدیک آنها پاسخ مطلوبی به نیازهای هیجانی آنها نمی‌دهند. در واقع این افراد احساس فقدان حمایت واقعی دارند. محرومیت از محبت و عاطفه، محرومیت از درک و همدلی و محرومیت از پشتیبانی، سه بخش محرومیت هیجانی هستند.

انزوای اجتماعی و بیگانگی

به سبب این طرحواره درمانی فرد می پندارد که با دیگران متفاوت است. در واقع این فرد خود را متعلق به هیچ دسته و گروه خاصی نمی‌بیند و از خودبیگانگی رنج می برد. همین احساس تفاوت سبب انزوا و کاهش ارتباطات با دیگران می‌شود.

شرم و نقص داشتن

افراد مبتلا به این طرحواره درمانی به حقارت، پستی و بی ارزشی خود باور دارند. به همین دلیل خود را موجودی دوست نداشتنی می بینند. این افراد در حضور دیگران احساس شرم و درماندگی دارند و از مقایسه و قضاوت شدن گریزانند.

۲-طرحواره درمانی حوزه استقلال و اختلال عملکرد

طرحواره درمانی افراد مبتلا به طرحواره های این حوزه با هدف ساختن شخصیتی مستقل صورت میگیرد. طرحواره های این حوزه به دلیل دخالت و حمایت افراطی در زندگی کودک شکل گرفته اند. از این رو افراد مبتلا به آنها در تشکیل زندگی مستقل و عملکرد خودمختار عاجز اند.

بی کفایتی و وابستگی

طرحواره بی کفایتی همانگونه که از نامش پیداست، سبب بروز احساس عدم کفایت در فرد می‌گردد. از این رو افراد مبتلا به این طرحواره از پذیرفتن مسئولیت های بزرگ و کوچک بدون حمایت دیگران پرهیز می‌کنند.

آسیب پذیری در برابر بیماری و صدمات

ترس افراطی و اغراق آمیز از اتفاقات و حوادث از نتایج این طرحواره می باشد. فرد مبتلا به این طرحواره در واقع از تحمل و تصور بیماری و صدمه ناتوان است. فاجعه آمیز کردن پزشکی، محیطی و هیجانی از انواع این طرحواره هستند.

تحول نیافته و گرفتار

هم جوشی و برقراری ارتباط بسیار نزدیک با افراد از نمودهای بیرونی این طرحواره می‌باشند. این افراد معتقدند شخصیتی نابسامان دارند. از این رو بدون پشتیبانی دیگران عملکرد مناسبی نخواهند داشت.

شکست خورده

طی این طرحواره فرد شدیدا احساس شکست و بی کفایتی می‌کند. در واقع فرد معتقد است در جنبه ها مختلف زندگی شکست می‌خورد و فاقد توانایی کافی است. به همین دلیل اغلب از دوستان و همتایان خویش باز می ماند.

۳-طرحواره های حوزه محدودیت های مختل در طرحواره درمانی

بزرگ منشی و استحقاق

طرحواره درمانی افراد مبتلا به این طرحواره میزان خودشیفتگی و محق بودن افراد را کاهش می‌دهد. این افراد خود را بالاتر و ارجح تر از دیگران می‌پندارند. از این رو بدون در نظر گرفتن موقعیت دیگران، سعی در اثبات برتر بودن خود دارند.

خود کنترلی ناکافی

عدم کنترل کارآمد در این افراد سبب بروز هیجانات کنترل نشده و افراطی در هنگام ناکامی می‌گردد. این افراد اغلب فاقد توانایی تحمل درد و رنج هستند و از مسئولیت پذیری پرهیز می‌کنند.

۴-طرحواره های حوزه جهت مندی توسط دیگران در طرحواره درمانی

اطاعت

طرحواره درمانی این افراد از پرخاشگری و احساس بی ارزشی افراد می کاهد. افراد مبتلا به طرحواره اطاعت خود را تحت کنترل افراطی دیگران می بینند. به باور این افراد خواسته ها و نظرات آنها برای دیگران بی اهمیت هستند.

ایثار

افراط در ایثار و از خودگذشتگی این افراد کاملا هویدا است. افراد مبتلا به این طرحواره حاضرند از خواسته ها و نیازهای خویش برای کسب رضایت دیگران صرفه نظر نمایند.

تایید طلبی

از نظر متخصصان طرحواره درمانی، این افراد از تایید طلبی افراطی دیگران در رنج اند. سطح اعتماد بنفس این افراد تحت تأثیر کامل تایید دیگران قرار دارد. وسواس در ظاهر، احترام و توجه از عواقب این طرحواره محسوب می‌شود.

۵-حوزه بازداری و گوش به زنگی افراطی در طرحواره درمانی

بدبینی

از نظر روانشناسان طرحواره درمانی، افراد مبتلا به این طرحواره بر ابعاد منفی زندگی، تمرکز افراطی دارند. این طرحواره یک ترس غیر واقعی و غیرطبیعی در وجود افراد محسوب می‌شود.

بازداری هیجانات

در طرحواره بازداری، فرد از بروز احساسات، تفکرات و رفتارهای خود انگیخته خود را محدود می‌کند. این افراد به دلیل عدم تأیید دیگران، احساس سرخوردگی می‌کنند. پرهیز از بروز خشم، احساسات شخصی و سرکوب هیجان ها از رفتارهای بارز این افراد می باشند.

استانداردهای سخت گیرانه

طرحواره درمانی این افراد از میزان حس کمال گرایی آنها می کاهد. افراد مبتلا به این طرحواره به منظور پیشگیری از انتقاد دیگران، استانداردهای سخت گیرانه وضع می‌کنند.

تنبیه

طبق این طرحواره، افراد خطاکار مستحق مجازات می باشند. در واقع افرادی که استانداردها را رعایت نمی‌کنند باید شدیدا متنبّه شوند. این افراد در بخشیدن خود و دیگران دچار مشکل می باشند.

آموزش طرحواره درمانی

طرحواره درمانی روشی از روش های مختلف روان درمانی است. از این رو آموزش آن برای روانشناسان و روان درمانگران از اهمیت بالایی برخوردار است. آموزش این متد باید توسط متخصصان خبره انجام گیرد. روانشناسان پس از فراگیری آموزه های این روش درمانی، مراجعان خویش را از طرحواره های موجود مطلع می‌نماید.

تکنیک های طرحواره درمانی

روند طرحواره درمانی با بهره گیری از تکنیک های متناسب با طرحواره های افراد، بهبود می یابد. کیفیت ارتباط و صمیمیت روان درمانگر و مددجو در اجرای صحیح تکنیک ها موثر است. تکنیک های شناختی، بین فردی، رفتاری و هیجانی سبب ایجاد همدلی و ایفای نقش والد از سوی روان درمان گر می شوند.

طرحواره من چیست؟

بسیاری از افراد به دنبال کشف طرحواره های خویش هستند. یافتن طرحواره های ناسازگار گامی اساسی در طرحواره درمانی و رفع اختلالات شخصیتی میباشد. برخی افراد از یک طرحواره و برخی از چند طرحواره در رنج هستند. مراجعه به روان درمانگر متخصص برای حل تست یانگ و اطلاع از طرحواره ها کمک بزرگی به افراد می نماید.

تست طرحواره، بنیان طرحواره درمانی

در علم روانشناسی تست های مختلفنی از جمله تست نئو، تست کتل و… با کاربرد های مختلف وجود دارد. در خصوص شناخت طرحواره تست طرحواره درمانی یانگ با مجموعه ای ۹۰ سوالی وجود دارد. انجام و تفسیر اصولی این تست توسط متخصصان روانشناسی انجام می‌شود. در واقع کشف طرحواره های این تست به صورت تخصصی، طرحواره درمانی را تسهیل می‌بخشند. تشخیص صحیح طرحواره ها سبب بهبود روند درمان می گردد.

طرحواره درمانی به دلیل بررسی جنبه های مختلف شخصیت افراد، مورد استقبال بسیاری از روان درمانگران قرار گرفته است. درمان ناهنجاری های شخصیتی افراد با این متد نوین احتمال بازگشت علائم و رفتارهای آزاردهنده را کاهش می‌دهد.