احمدرضا هدایتی
تعلیم و تربیت یا آموزش و پرورش از مهم‌ترین مؤلفه‌های تأثیرگذار در رشد و تعالی جوامع و نیز پیشرفت و توسعه کشورها محسوب می‌شود، با این‌حال این موضوع یکی از موضوعاتی است که متأسفانه در کشور ما در بسیاری از بخش‌ها (از جمله؛ در محیط کسب‌وکار و صنعت‌وتجارت)، به شکل اصولی و در حد شایسته مورد توجه قرار نگرفته و آثار غفلت از آن نیز کاملاً محسوس و آشکار است. در واقع علت بروز بسیاری از ناهنجاری‌های امروز جامعه در بخش‌های مختلف را باید ناشی از کم‌توجهی به همین نکته دانست و این
در حالی است که اولاً؛ این موضوع (به‌خصوص بخش آموزش آن) سال‌هاست که به شکل کاملاً هدفمند در سایر کشورها در حال اجراست، ثانیاً؛ کشور ما نیز از ظرفیت‌های آموزشی و به‌ویژه تربیتی مختلف و متعددی نظیر حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها و مراکزآموزش فنی‌وحرفه‌ای برخوردار است.البته چند سالی است که موضوع آموزش در دستور کار اتاق بازرگانی و اتحادیه اصناف ایران نیز قرار گرفته است، اما به‌نظر می‌رسد به علل مختلف از جمله؛ کم‌توجهی به اصول تربیتی در فرآیند آموزش‌ها، ضعف منابع آموزشی، عدم استفاده از اساتید مجرب و حرفه‌ای، عدم تعامل و هماهنگی با سایر مراجع آموزشی و تربیتی مانند؛ حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها و سایر موارد مشابه، نتوانسته به طور کامل به اهداف خود دست یابد و لذا در حال حاضر ارائه این آموزش‌ها، خیلی تأثیرگذار نیست و بیشتر جنبه رفع تکلیفی دارد.
در همین راستا و برای برون‌رفت از وضعیت مورداشاره، پیشنهادات ذیل ارائه می‌شود:
۱- در گام اول پیشنهاد می‌شود؛ از طریق تصویب قوانین مورد نیاز در مراجع قانونگذاری، نه‌تنها صدور بلکه تمدید پروانه کسب برای متقاضیان فعالیت در همه اصناف، به گذراندن آموزش‌های عمومی و همچنین تخصصی یا حرفه‌ای خاص هر صنف مشروط شود. (آموزش‌های بدو کار می‌تواند بین یک هفته تا یک‌ماه و آموزش‌های سالانه بین یک روز تا یک‌هفته برنامه‌ریزی شود).
۲- برای تحقق پیشنهاد مورد اشاره در بند یک، مدرسه عالی اصناف در مرکز تمام استان‌ها و ترجیحاً شهرستان‌ها با هزینه خود اصناف و همکاری دولت راه‌اندازی و یا از طریق عقد قرارداد با مراکز آموزشی مانند؛ حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها، آموزش و پرورش یا سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای، سرفصل‌های آموزشی موردنظر تعیین و متون آموزشی لازم تدوین و ارائه شود.
۳- کتاب مکاسب (مسائل شرعی کسب و کار) به‌عنوان مهمترین و اصلی‌ترین مبناء و الگوی رفتاری کاسبین و بازاریان محترم، متناسب با شرایط و نیاز بخش اصناف به زبان ساده و متناسب با شرایط روز ترجمه و تدوین و همراه با مباحث فرهنگی، حقوقی و قوانین کسب و کار و در صورت لزوم مباحث فنی و تخصصی هر صنف، در سرفصل‌های آموزشی اصناف قرار گرفته و در دورهای آموزشی آنان ارائه شود.
۴- به‌منظور احیاء ارزش‌های اسلامی و فرهنگ‌سازی در جامعه، با همکاری حوزه‌های علمیه، آیات، احادیث و روایات اسلامی بازدارنده و ترغیب کننده در زمینه کسب و کار و موضوعاتی مانند: آثار دنیوی و اُخروی گرانفرشی، احتکار، قناعت، شکر نعمت و پرهیز از ناشکری، ضرورت هوشیاری مسلمانان در برابر مکر دشمنان و امثال آن، گردآوری و توسط اتاق اصناف به صورت هدفمند، اولویت‌گذاری و هر هفته یا هر ماه یک حدیث در سایت اطلاع‌رسانی اتاق و اصناف مختلف قرار گرفته و در قالب تابلو یا پارچه‌نوشته‌های زیبا طراحی و برای نصب در مراکز کسب و کار، مورد استفاده قرار گیرد.
۵- برای تسهیل در فرهنگ‌سازی مناسب در عرصه کسب و کار و کاهش ناهنجاری‌های موجود در این عرصه، قوانین و مقررات این حوزه نیز در قالب یک مجموعه منسجم شامل؛ شرح وظیفه و حدود اختیارات، شرایط محل کار، مشخصات ظاهری محل کار، ویژگی‌های فردی، اخلاقی، تخصصی و تجربی کارکنان و امثال آن گردآوری و با کمک هر صنف، به شکل تخصصی منتشر و بین آنان توزیع شود.
توضیح: بهتر است مباحث فنی وآشنایی با هر صنف، برای هر صنف به طور تخصصی در یک کتابچه جداگانه شامل؛ تاریحچه، تعداد و مشخصات صنف، نوع خدمات یا انواع محصولاتی که ارائه می‌دهد، ابزار مورداستفاده، اطلاعات مرکز صنف و زیرمجموعه‌های آن و سایر موارد مشابه تنظیم شود.
۶- برای فرهنگ‌سازی و کمک به احیاء اصول و ارزش‌های اسلامی و اجتماعی، فراخوان مقاله در مورد شهداء و نیز بازاریان متدین قدیمی مانند؛ شیخ رجبعلی خیاط، پیر پالان دوز، حاج اکبر پلویی و سید کریم محمودی (سید کریم کفاش یا سیدکریم پینه‌دوز) بیش از پیش در دستور کار اصناف قرار گیرد و آثار گردآوری شده چاپ و بین کسبه منتشر شود.
۷- با مشارکت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، اصناف و ساير مراکز و مجموعه‌هاي ذيربط مانند؛ بسيج اصناف، براي اقشار خاص مرتبط با مسائل فرهنگي و هنري مانند؛ سازندگان اسباب بازي، طراحان لباس يا تصويرگران البسه و امثال آنها، در سراسر کشور همايش‌هاي ارشادي و فرهنگي سالانه يا حتي فصلي برگزار و با دعوت از صاحب‌نظران مسائل فرهنگي و حتي جامعه‌شناسي، ضمن ارائه الگوهاي کاربردي ايراني _ اسلامي، شگردهاي دشمنان براي حذف فرهنگ بومي و ترويج و جايگزيني فرهنگ غربي و آثار و پيامدهاي آن تشريح و ضرورت بازيابي جايگاه تاريخي ايران به عنوان تمدني کهن و مهد توليد و صدور فرهنگ ارزشي، مورد تاکيد قرار گيرد.
۸- ايجاد مجموعه‌هاي فرهنگي خاص اصناف در سطح کشور و برگزاري اردوهاي فرهنگي مناسب براي اصناف و خانواده‌هاي آنها از ديگر مواردي است که بي‌شک مي‌تواند، به بستري مناسب براي ارتقاء سطح فرهنگي و روحيه آنان و به فرصتي براي تعميم الگوهاي برتر در اصناف تبديل شود.
۹- به‌منظور اثربخشي بيشتر و ايجاد انگيزه بهتر براي مشارکت اصناف در برنامه‌هاي مورد اشاره يا مطالعه آثار فرهنگي و اجرايي گردآوري شده، با مشارکت خود اصناف يا همکاري ساير مراکز مانند؛ سازمان امور مالياتي کشور، امتيازات و جوايز ويژه‌اي مانند؛ معافيت مالياتي يا سفرهاي زيارتي يا خودرو يا ارتقاء رتبه کاري براي مراکز تجاري يا نفرات برتر و برگزيده در نظر گرفته شود.
۱۰- هزينه‌هاي آموزشي با مشارکت خود اصناف به‌عنوان حق آموزش دريافت و مراکز آموزشي (مدرسه عالي اصناف) در قالب يک مجتمع چندمنظوره فرهنگي و آموزشي ابتدا در مرکزاستان‌ها و به‌تدريج در همه شهرستان‌ها احداث شود.