گروه اجتماعی
ساعت‌ها انتظار و معطلی در مراکز تزریق واکسن را به یاد دارید، کُندی و توقف آن را چطور؟ یادتان هست که دولت قبل مکرر از مسیر دشوار واردات واکسن سخن می‌گفت؟ چقدر همه ناامید بودیم از اینکه سرعت واکسیناسیون شتاب بگیرد و محموله‌های چشمگیری به کشور وارد شود اما حالا که دولت تازه‌نفس آغاز به کار کرده، ورق برگشته و اوضاع بر وفق مراد است و با چند هفته قبل قابل‌مقایسه نیست. 
«ذخیره واکسن صفر شده بود.» این از گفته‌های وزیر بهداشت است که با تمام توان پای کار آمده است، عزم این دولت از همان آغاز به کار تأمین واکسن بود و از همان ابتدا، کرونا در اولویت قرار گرفت.  ابراهیم رئیسی در نخستین جلسه ستاد ملی مقابله با كرونا از تغییر وضعیت کنونی با اقدامات جهادی و جهشی و خروج از انفعال در نحوه مقابله با این بیماری سخن گفت. 
رئیسی تأکید کرد که حمایت از تولید واکسن داخلی در دستور کار قرارگرفته و برای واردات واکسن از خارج نیز از هیچ اقدامی فروگذار نخواهیم کرد. همین‌طور هم شد و حالا دغدغه‌ای در این زمینه نداریم. ۲۱ میلیون دز واکسن کرونا در انبارها موجود است و بهرام عین‌اللهی خبر داده که تا آخر این ماه نزدیک به ۴۰ تا ۵۰ میلیون دز واکسن را در اختیار خواهیم داشت و تا پایان آذر ۱۰۰ میلیون دز واكسن دیگر وارد می‌شود. به روایت آمارها، از ۱۵ بهمن‌ماه سال قبل تا ۲۰ شهریورماه، چیزی در حدود۵۰ میلیون دز و کمی بیشتر، واکسن وارد کشور شده که این ثمره طرح تحول جامع مقابله با کروناست که یکی از بخش‌های آن مربوط به واکسیناسیون و نحوه چگونگی تأمین واکسن از قبیل واردات، تولید داخلی، نحوه تزریق و سرعت بخشیدن به واکسیناسیون است به‌طوری‌که تمامی جمعیت هدف که در گام اول جمعیت بالای ۱۸ سال است واکسینه شوند. هم‌اینک محموله‌های واکسن یکی پس از دیگری به کشور وارد شده و واکسن‌های وارداتی فراوان است و در انبارهای وزارت بهداشت دپو شده و هیچ کمبودی در این زمینه احساس نمی‌شود. 
 چرا دولت گذشته در تأمین واکسن توفیقی نداشت؟
شاید برای خیلی‌ها سؤال‌برانگیز باشد که چرا دولت گذشته توفیقی در امر واردات و تأمین واکسن نداشته است؟ مهدی فضائلی، فعال سیاسی و رسانه‌ای، در صفحه شخصی خود در توییتر، با انتشار پستی به همین موضوع اشاره‌کرده و نوشته است: «عده محدودی اجمالا در جریان‌اند، اما خوب است یک مقام رسمی علت افزایش قابل‌توجه واردات واکسن و به‌تبع آن، سرعت گرفتن واکسیناسیون طی هفته‌های اخیر را برای مردم توضیح دهد».
برخلاف دولت گذشته که در تصمیمات مربوط به حوزه سلامت، نگرش سیاسی داشت، اکنون درزمینه واکسن، نگاه سیاسی حاکمیت ندارد و این مقوله سبب شده واکسیناسیون در کشور شتاب بگیرد. اگر به آمار جان‌باختگان نگاهی بیندازید، بیشتر و بهتر درمی‌یابید که چه خسارتی به کشور تحمیل شده است. به یاد بیاورید روزی را که ۹۸ عضو مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی در نامه‌ سرگشاده‌ای به حسن روحانی خرید واکسن «اسپوتنیک ‌وی» را «غیرموجه و خطرآفرین» اعلام کردند! امضاکنندگان این نامه بر «نبود اطلاعات شفاف» از مراحل پژوهش و ساخت اسپوتنیک وی تأکید و مدعی شدند که تاکنون، هیچ‌یک از «منابع معتبر جهانی» واکسن روسی را تأیید نکرده‌اند! 
آن‌ها بابیان این‌که «اثربخشی» و «بی‌خطری» این واکسن با تردید جدی از سوی مجامع جهانی روبه‌رو است، گفتند: «حتی شخصیت‌های علمی ستاد کرونا» نیز استفاده از این واکسن را زیر سؤال برده‌اند. حال‌آنکه محمدرضا ظفرقندی- رئیس‌کل سازمان نظام پزشکی پیش‌تر مطرح کرده بود، «واکسن کرونا باید هرچه سریع‌تر خریداری شود که می‌تواند از کشورهایی مانند روسیه و هند برای کشور تأمین شود. اکنون در چین واکسن ویروس ضعیف شده کار می‌شود یا mRNA است. کشور ترکیه ۵۰ میلیون دُز واکسن از چین  پیش‌خرید کرده، امارات پیش‌خرید کرده. اصلا باید منبع خرید واکسن‌ متعدد باشد و از یک کانال کفایت نمی‌کند زیرا تولید محدود است.» 
مینو محرز- عضو کمیته مشورتی ستاد ملی مقابله با کرونا نیز از دیگر کسانی بود که در مقابل واکسن روسی، صف‌آرایی کرد، وی در واکنش به خرید واکسن «اسپوتنیک وی» از روسیه گفته بود به‌عنوان یکی از اعضای کادر درمان تن به تزریق واکسن روسی کرونا نخواهد داد.
 جدال لفظی میان محرز و جهانپور
محرز واردات واکسن کرونای روسی به کشور را از شانس بد مردم ایران دانست و تأکید کرد: «در حال حاضر به‌هیچ‌عنوان از این انتخاب راضی نیستم و من به‌عنوان یکی از اعضای کادر درمان این واکسن را تزریق نمی‌کنم.»
هم او بود که اعلام کرد واکسن روسی وارد شده به کشور در برخی افراد عوارض شدیدی ایجاد کرده است. 
محرز یازدهم فروردین‌ماه در گفت‌وگو با پایگاه خبری رکنا ضمن اعلام این خبر گفته بود: «البته در بسیاری از افراد این عوارض برطرف شده،‌ اما در برخی افراد هم هنوز عوارض ناشی از دریافت واکسن روسی کرونا وجود دارد.» سوای آنچه بر زبان آورد و حاشیه‌ساز شد، باید به این اظهارنظرش اشاره کرد که با واکنش بسیار تند جهانپور- سخنگوی سازمان غذا و دارو روبه‌رو شد، آنجایی که این عضو کمیته مشورتی ستاد ملی مقابله با کرونا گفته بود: «وقتی دارو یا واکسنی هنوز مورد تأیید هیچ منبعی نیست، سازمان غذا و داروی داخلی نمی‌تواند آن را تأیید و توزیع کند».
سخنگوی سازمان غذا و دارو به این سخنان، چنین پاسخ داده است: «ایشان شأنی برای ارزیابی واکسن‌های دیگر ندارند. مرجع تأیید واکسن، سازمان غذا و داروست، اگر ایشان [مینو محرز] مطالعه‌ای در این زمینه‌دارند، می‌توانند به سازمان غذا و دارو جهت بررسی ارائه دهند. در غیر این صورت، «اظهارنظر سلیقه‌ای»، وجهه علمی و فنی نخواهد داشت.»
محرز تأکید می‌کرد «سازمان غذا و داروی ایران زمانی می‌تواند دارو و واکسنی را تأیید کند که پیش از آن دارو یا واکسن، مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی قرارگرفته باشد» حال‌آنکه در آن برهه زمانی هیچ واکسنی تأییدیه سازمان بهداشت جهانی را نداشت و بسیاری از کشورها مثل امارات و ترکیه و هند که هم‌اکنون در تزریق و تأمین واکسن پیشتازند، واکسن‌های روسی و چینی را خریداری کرده بودند و ما به دلیل سیاسی‌کاری، فرصت را از دست دادیم. اگر مقوله سیاست را وارد موضوع خطیر و حیاتی سلامت نمی‌کردیم، امروز شمار جان‌باختگان به ۱۱۴ هزار و ۳۱۱ نفر نمی‌رسید. 
 همه واکسن‌ها مجوز مصرف اضطراری داشتند
حسین کرمانپور، مدیرکل روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان نظام پزشکی کشور هم در زمره کسانی قرار دارد که با همین نگرش سیاسی، ۱۱ بهمن‌ماه در گفت‌وگو با «سلامت نیوز» هم‌صدا با ظفرقندی و محرز و دیگرانی که علم مخالفت برداشتند، مطرح کرد که واکسن اسپوتنیک‌وی تأییدیه سازمان جهانی بهداشت را ندارد و تنها مورد تأیید سازمان غذا و داروی ایران است. ازنظر سازمان نظام پزشکی کشور، برای واردکردن واکسن، شرط تأیید از سوی سازمان جهانی بهداشت اساسی است و ازآنجاکه واکسن اسپوتنیک‌وی این تأییدیه را ندارد، مورد تأیید و قابل استفاده نیست.
حسین کرمانپور افزوده بود: «وزارت بهداشت ایران، مرجع اعلام این موضوع است و مسئولیتش را هم قاعدتا می‌پذیرد و کاری به نظام پزشکی کشور ندارد.» این سخنان شائبه برانگیز درحالی زمینه بی‌اعتمادی مردم نسبت به واکسن روسی را فراهم کرد که مقاله چاپ‌شده از واکسن «اسپوتنیک وی» در مجله معتبر «لنست» میزان اثرگذاری بیش از ۹۰ درصدی این واکسن را تأیید کرده بود، حال‌آنکه واکسن‌های آمریکایی و اروپایی بیش از ۸۰ درصد کارایی را نشان می‌دادند و طبق اظهارات علیرضا ناجی- رئیس مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری، «واکسن فایزر و مدرنا چون در آمریکا می‌خواهند مصرف شوند، مطمئنا باید مجوز FDA آمریکا را داشته باشند. می‌دانید که اگر این واکسن‌ها بخواهد در اروپا مصرف شود باید متولیان بهداشتی اروپا آن را تأیید کنند و مورد مصرف قرار گیرد. این موضوع درباره واکسن آکسفورد هم وجود دارد که حتی اگر در انگلیس و کشورهای دیگر مصرف شود، باید مجوز داشته باشند. به‌طورکلی هر کشوری برای تهیه و مصرف واکسن یک‌سری مقررات و قوانین خاص خود را دارد که باید واکسن را تأیید کند. درمورد خبری که درباره اسپوتنیک وی منتشر شد، آلمان گفته من مجوز مصرف موقت و آزمایشی به اسپوتنیک‌وی را می‌دهم. این بدین معنا است که آن‌ها درک کرده‌اند یک مزیت‌هایی درباره این واکسن وجود دارد و باید از منابع مختلف واکسن را تهیه‌کرده و به مردم تزریق کنند تا سطح ایمنی جامعه را افزایش دهند. الان در شرایطی قرار داریم که از واکسن‌های صددرصد ایمن که قبلا در پروسه‌های مخصوص خود تهیه می‌شد، این امکان وجود ندارد. یک واکسن تا بخواهد تأیید شود و به مصرف برسد و مراحل تأیید خود را بگذراند شاید سه‌، چهار سال طول بکشد. الان در شرایطی هستیم که همه این واکسن‌ها را که نگاه کنیم، مجوز مصرف اضطراری را دارند. هیچ‌یک از واکسن‌ها مجوز مصرف کامل را ندارند. درمورد فایزر و مدرنا هم همین‌طور است. درمورد واکسن آکسفورد هم همین‌طور است که صادر می‌شود. سینوفارم هم واکسن چینی است که چین برای کشور خود تهیه کرده است و هر کشوری هم روی پرونده واکسن‌ها مطالعه می‌کند و مجوزهای مصرف آن را صادر می‌کند. مثلا امارات و خیلی از کشورهای دیگر این را صادر کرده‌اند. درمورد واکسن اسپوتنیک‌وی هم همین‌طور است.» بنابراین افراد علمی و سازمان‌های دخیل به‌جای آنکه کنار هم بنشینند و سخن واحدی را مطرح کرده و به نتیجه درستی برسند، دیدگاه‌های متناقض و نادرستی را بیان کرده و این دیدگاه‌ها را به سطح رسانه‌ها کشاندند، درصورتی‌که از همان ابتدا، مطالبه برای واکسن و برنامه‌ریزی در این زمینه باید توسط وزارت بهداشت انجام می‌شد اما موج‌آفرینی غلط و تضادها و تناقض‌های فراوان و ایجاد شائبه و هیجان کاذب و فرافکنی دست‌به‌دست هم داد تا واهمه و ترسی در استفاده از واکسن روسی در جامعه ایجاد شود. درست وقتی‌که امارات و ترکیه و کشورهای همسایه، زودتر در این زمینه تصمیم‌گیری کردند و واکسن‌های مختلف را از منابع متعدد وارد نمودند، ما به دنبال جدل و سیاسی‌کاری بودیم و تمام توان خود را بر تناقض‌گویی و اظهارات غیرعلمی مصروف داشتیم. وقتی به خود آمدیم، در خبرها دیدیم و خواندیم که کشورهای همسایه از ما پیش افتاده‌اند، آنجا بود که انتقادها درزمینه اقدامات دیرهنگام دولت برای تأمین واکسن‌ کرونا منجر به واکنش حسن روحانی شد. او با اشاره به اینکه ظاهرا حافظه برخی ضعیف شده است، خاطرنشان کرد: «زمانی که به دنبال خرید واکسن از روسیه و چین بودیم، کسانی پشت تریبون اعلام کردند که اگر از روسیه و یا چین واکسن بیاورید، این واکسن را نمی‌زنیم و حتی برخی تشکل‌های پزشکی نامه نوشتند که از روسیه و چین واکسن نیاورید، چراکه خطرناک است. آن روزی که به دنبال تهیه واکسن بودیم، برخی در این رابطه تزلزل ایجاد کردند و امروز همان افراد که می‌گفتند این واکسن را نخرید به ما می‌گویند که چرا واکسن کم خریدید یا چرا زودتر خریداری نکردید.»
صلاح بر این بود که از همه امکانات و از هر واکسنی که می‌توانیم استفاده کنیم. حرف علیرضا ناجی به‌عنوان رئیس مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری همین بود. او می‌گفت: «باید درنظر گرفته شود که در سالن لوکس ننشسته‌ایم که منوی لاکچری جلوی ما بگذارند و بگویند ازاین‌بین انتخاب کنید. الان این شرایط وجود ندارد. باید صلاح را درنظر بگیریم و زودتر به مردم و جامعه با تزریق واکسن کمک کنیم. با حداقل ایمنی‌ها و اطلاعاتی که وجود دارد، باید این کار انجام شود، همان‌طور که کشورهای دیگر انجام دادند.»
 ماجرای سیاسی‌کاری در واردات فایزر
حاشیه‌سازی‌ها و سیاسی‌کاری‌ها تا آخرین روز کاری دولت دوازدهم ادامه یافت و همان‌ها که در واردات واکسن کشور را دچار تأخیر و تعلل کرده بودند و می‌گفتند از تزریق واکسن اسپوتنیک وی اجتناب خواهند کرد! به‌وقت ارائه توضیحات دراین‌باره، مدعی شدند که ممنوعیت واردات فایزر و مدرنا، سبب‌ساز این تأخیر و تعلل بوده است! درصورتی‌که مقام معظم رهبری در سخنرانی تلویزیونی خود در ۱۹ دی ۱۳۹۹ مطرح کردند که به آمریکا و انگلیس و فرانسه اعتماد ندارند و گفتند: «ورود واکسن آمریکایی و انگلیسی به کشور ممنوع است.» ایشان در همان سخنرانی بلافاصله پس از اعلام ممنوعیت ورود واکسن از آمریکا و انگلیس، عنوان کردند: «از جاهای دیگر اگر بخواهند واکسن تهیه کنند -که جای مطمئنی باشد- هیچ اشکالی ندارد.» اما جریان‌های ضدانقلاب این قست از بیانات رهبری را تحریف کردند و مهدی فضائلی، عضو دفتر حفظ و  نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای اعلام کرد: منع واردات واکسن صرفا مربوط به واردات از مبدأ آمریکا و انگلیس و فرانسه است و نه مطلق واکسن خارجی و حتی واکسن غربی. کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو نیز این موضوع را به‌صراحت مطرح کرد. از سوی دیگر بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند، وقتی لیدر یک کشور موضوعی را ازنظر سیاسی مطرح می‌کند و می‌گوید ما دوست نداریم واکسن‌ها را از فلان کشور تهیه کنیم، این حرف درست است و سیاست کشور ماست. دو روز بعد از اظهارات مقام معظم رهبری درباره ممنوعیت خرید واکسن‌های ساخت آمریکا و انگلیس، رئیس و مدیران ارشد سازمان نظام پزشکی در نامه‌ای به رئیس‌جمهور، تهیه واکسن کرونا را بدون توجه به مسائل سیاسی خواستار شدند. 
محمدرضا ظفرقندی، رئیس سازمان نظام پزشکی و سه مدیر ارشد دیگر این سازمان در نامه به حسن روحانی نوشتند: «به‌عنوان نمایندگان جامعه پزشکی کشور مؤکدا از جنابعالی می‌خواهیم در جهت تأمین حقوق بدیهی مردم و انتظارات بر حق کادر درمان، تمام مساعی دولت محترم را برای تهیه واکسن مطمئن و مورد تأیید مراجع علمی از طرق مختلف و با استفاده از همه ظرفیت‌های بخش دولتی و خصوصی و به‌دوراز مسائل سیاسی مبذول نمایید.» اما ظفرقندی پیش‌ازاین اظهارات درباره ممنوعیت ورود واکسن کرونا از منابع آمریکایی و انگلیسی گفته بود: «در برنامه دولت ما خرید واکسن آمریکایی چه فایزر و چه مدرنا، اساسا در دستور کار نبوده است زیرا واکسنی که وارد کشور می‌شود، باید شرایطی را داشته باشد؛ ازجمله بحث اقتصادی و بحث حمل‌ونقل و انتقال ارز که با توجه به محدودیت‌ها، مشکل انتقال ارز برای این خرید داشتیم و هم هزینه‌های آن قابل‌مقایسه نیست. به‌عنوان‌مثال واکسن آسترازنکا حدود ۵ تا ۶ دلار هزینه دارد درصورتی‌که واکسن‌های آمریکایی بسیار گران‌تر بوده و زنجیره سرد زیادی لازم داشت».
رئیس سازمان نظام پزشکی، بیان کرده بود: «سابقه بدی داریم که فرآورده‌های خونی آلوده از فرانسه به ایران وارد شد و بعد از تزریق عده‌ای از هموطنان ما گرفتار بیماری شدند. البته واکسن فرانسوی معروفی هم که در دستور خرید ایران باشد نمی‌شناسم و نشنیدم که فرانسه واکسنی تولید کرده باشد». بنابراین همه این عوامل در کنارهم موجب شد تا دولت دوازدهم نتواند در امر تهیه و تأمین واکسن نقش اثرگذاری داشته باشد اما اکنون دولت سیزدهم نه‌فقط در امر تأمین این محصول استراتژیک، بلکه در تزریق آن نیز گل کاشته است. ركوردشكنی تعداد تزریق روزانه واكسن در ۱۷شهریورماه با یک‌میلیون و ۱۱۲ هزار و ۴۴۰ دز ازجمله مصادیق بارزی است که می‌توان به آن اشاره داشت. در شبانه‌روز گذشته هم با تزریق یک‌میلیون و ۱۲۰ هزار و ۶۷ دُز، رکورد تزریق روزانه واکسن در کشور دوباره شکسته شد و قرار است واکسیناسیون روزانه به‌زودی آمار ۲ میلیون نفر در روز را پشت‌سر بگذارد. سیدابراهیم رئیسی نزدیک شدن آمار واردات واکسن به مرز ۵۰ میلیون د ز را گام تحولی و مثبت دیگر در عرصه مقابله با کرونا عنوان و اظهار کرده است: افزایش آمار واردات و همزمان افزایش آمار واکسیناسیون روزانه تا حدود زیادی باعث ایجاد آرامش و رفع نگرانی‌های مردم شده و امیدواریم واکسیناسیون روزانه به‌زودی آمار ۲ میلیون نفر در روز را پشت سر بگذارد. آن‌طور که علیرضا رئیسی- سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا  گفته، ۳۱ استان داریم که هر استان ظرفیت تزریق روزانه ۱۰۰ هزار دز واکسن را دارد، حتی اگر در هر استان هرروز ۶۰ هزار دز واکسن تزریق شود یعنی ظرفیت تزریق روزانه حدود یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار دز واکسن در کشور وجود دارد.بر اساس آمار روزانه وزارت بهداشت، تا ۲۰ شهریور ۱۴۰۰، ۲۲ میلیون و ۱۴۹ هزار و ۱۸۰ نفر در کشور دز اول واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند. همچنین، ۱۱ میلیون و ۷۷۷ هزار و ۸۹۶ نفر نیز دز دوم را تزریق کرده‌اند و مجموع واکسن‌های تزریق‌شده در کشور به ۳۳ میلیون و ۹۲۷ هزار و ۷۶ دز رسیده است.