احمدرضا هدايتي
بي‌شک نقش و جايگاه معلم در جامعه، نقش و جايگاه بي‌بديلي است که مي‌تواند سرنوشت جوامع را به‌طور کامل متحول و سمت و سوي حرکت انسان‌ها را در مسير رشد و تعالي مادي و معنوي و نيز پيشرفت و توسعه همه‌جانبه هدايت نمايد، همچنان‌که پيامبران الهي با تعليم و تربيت آحاد مردم، چنين نقشي را بر عهده داشتند.
مؤلفه‌هاي اخلاقي و رفتاري انبياء براي ايفاي نقش معلمي:بنيانگذار کبير انقلاب اسلامي حضرت امام خميني (ره) در اين رابطه مي‌فرمايند: «نقش معلم در جامعه، نقش انبياست. انبيا هم معلم بشر هستند. نقش بسيار حساس و مهمي است و مسئوليت بسيار زياد دارد.»
ايشان با اشاره به اهميت موضوع نقش معلمين مجدداً يادآور مي‌کنند که؛ «[نقش معلم] نقش مهمي است که همان نقش تربيت است که إخراج مِنَ الظلمات إلي النور آنهايي که اللّه‏ُ وَليُّ الَّذيِنَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إلَي النُّورِ همين سِمَت معلمي است. خداي تبارک و تعالي اين سِمَت را به خودش نسبت مي‌دهد که خداي تبارک و تعالي وليّ مؤمنين است؛ و آنها را از ظلمات اخراج مي‏کند به سوي نور و معلم اول خداي تبارک و تعالي است که اخراج مي کند مردم را از ظلمات به وسيله انبيا و به وسيله وحي مردم را دعوت مي‌کند به نورانيت؛ دعوت مي‌کند به کمال؛ دعوت مي‌کند به عشق، دعوت مي‌کند به محبت؛ دعوت مي‌کند به مراتب کمالي که از براي انسان است. دنبال او انبيا هستند که همان مکتب الهي را نشر مي‌دهند و آنها هم شغلشان تعليم است؛ معلمند، معلم بشرند. آنها هم شغلشان اين است که مردم را تربيت کنند و انسان را تربيت کنند که از مقام حيوانيت بالا برود و به مقام انسانيت برسد.» (صحيفه امام، ج‏۹، ص ۲۹۱) رهير معظم انقلاب نيز در تداوم راه بنيانگذار کبير انقلاب اسلامي يادآوري مي‌کنند؛ «خُب امام (رضوان‌الله‌عليه) فرمودند «معلّمي شغل انبيا است»؛ اين فقط يک شعار دل‌خوش‌کن نيست؛ اين يک حقيقت قرآني است: وَ يُعَـلِّمُهُمُ الکِتابَ وَ الحِکمَة؛ از جمله‌ خصوصيّات پيامبران، تعليم است. يعني شما داريد راهي را حرکت مي‌کنيد که برترين انسان‌هاي تاريخ بشريّت، آن راه را رفته‌اند و براي آن مقصود و براي آن پيمايش، مبعوث شده‌اند؛ يعني پيغمبران. تأثير بي‌نظير، نقش بي‌نظير تعليم و تربيت عمومي در پيشرفت کشور، در سعادت کشور يک مسئله‌ فوق‌العاده مهمّي است. به نظر ما اين جزو واضحات است، جزو بديهيّات است -اگرچه بعضي متأسّفانه اين امر بديهي را درست درک نمي‌کنند- که آموزش و پرورش و تعليم و تربيت عمومي، زيرساخت اصليِ سعادت يک ملّت و پيشرفت يک کشور و در جمهوري اسلامي، حرکت به سمت آرمان‌ها است.» ۱۹/۲/۹۷البته بديهي است همان گونه که رهبر معظم انقلاب نيز متذکر شده‌اند، دستيابي به اين جايگاه و موفقيت در اين زمينه مستلزم وجود مربيان و مديران مؤمن و آراسته به فضائل اخلاق اسلامي، عامل به عمل صالح، تعالي‌جو و تحول‌آفرين، انقلابي، آينده‌نگر، عاقل، متعهد، امين، بصير، حق‌شناس و دين‌باور و در واقع پيرو سيره انبياء و اولياء الهي است.
راز موفقيت انبياء در هدايت نسل بشر را نيز بايد در برخورداري آنها از مؤلفه‌هايي مانند؛ خودشناسي و خداشناسي، خودسازي و عملگرايي، ايمان و تقوا، بصيرت و آگاهي، راستگويي و صداقت، مهرباني و نرم‌خويي، صبر و شکيبايي، علم و دانش و امثال آن جسنجو كرد.
درست به همين دليل است که از نگاه اسلام، ارزش قلم علما و دانشمندان از ارزش خون شهدا برتر دانسته شده است و باز به همين دليل است که ارج نهادن بر نقش و جايگاه اساتيد و معلمين (به‌عنوان بخشي از جامعه علما و دانشمندان)، مي‌تواند متضمن سعادت دنيوي و اُخروي مردم و صحت و سلامت مادي و معنوي آن جامعه باشد.
جامعه بايد قدر معلم را بداند:اين همه تأکيد بر ضرورت حفظ شأن و جايگاه معلم در اسلام، بيانگر اهميت و تأثيرگذاري نتيجه کار معلمين در رشد و تعالي جامعه در ابعاد مختلف مادي و معنوي است و درست به همين دليل است که حضرت امام(ره) و امام خامنه‌اي نيز همواره بر اين موضوع اصرار و مردم و مسئولين را از ايجاد شرايطي که به تخريب شأن و منزلت و جايگاه والاي معلمي منجر شود، بر حذر داشته‌اند.
رهبر معظم انقلاب در اين رابطه مي‌فرمايند؛ «گزارش‌هايي که به من مي‌رسد نشان مي‌دهد که يک جرياني در کشور سعي مي‌کند آموزش‌وپرورش را از چشم‌ها بيندازد؛ ارزش آموزش‌وپرورش را و اعتماد به آموزش‌وپرورش را در دل‌ها از بين ببرد؛ مقاصدي دارند. اين [جريان] از بيرون هم هدايت مي‌شود.گوييم دست‌هاي خارجي، مي‌گويند شما مدام به خارجي‌ها حمله مي‌کنيد! نه، ما ضعف‌هاي خودمان را مي‌بينيم؛ اگر ما قوي باشيم، آن خارجي هيچ غلطي نمي‌تواند بکند، اما او از همين ضعف‌هاي ما است که دارد استفاده مي‌کند، همچنين برنامه‌ريزي مي‌کند، نقشه مي‌کشد، نفوذ مي‌کند؛ راه‌هاي مستقيم را کج مي‌کند، معوج مي‌کند.» ايشان براي جلوگيري از بروز چنين وضعيتي، اين‌گونه توصيه مي‌کنند؛ «منزلت معلم، جايگاه معلم، آن‌جوري که اين حقير به آن اعتقاد دارم و آن را حس مي‌کنم و لمس مي‌کنم، در جامعه جا نيفتاده. بايد جا بيفتد در ذهن جامعه که معلم يک مرجع است، معلم يک شخصيت والا است، معلمي يک کار مقدس است؛ اين را با کار هنري، با نوشتن کتاب، با ساختن فيلم، با ساختن شعر، با انواع و اقسام شيوه‌هاي تأثيرگذاري، بايستي برنامه‌ريزي کرد و انجام داد؛ تا حالا اين کارها نشده است.» ۱۹/۲/۹۷مقتداي مسلمين جهان، مجدداً متذکر مي‌شوند که؛ «وظيفه‌ي مهم همه‌ ما -چه اين حقير، چه مسئولين دولتي، چه مديريت‌هاي متوالي در بخش‌هاي مختلف – اين است که منزلت معلم را در جامعه معرفي کنيم؛ اين کار نشده؛ منزلت معلم، جايگاه معلم، آن‌جوري که اين حقير به آن اعتقاد دارم و آن را حس مي‌کنم و لمس مي‌کنم، در جامعه جا نيفتاده. مسئله‌ معيشت البته مهم است -شکي نيست- اما مسئله‌ منزلت معلم، اگر از مسئله‌ي معيشت مهم‌تر نباشد، قطعاً کمتر نيست. اين [منزلت] فقط با گفتن هم حاصل نمي‌شود؛ حالا [اگر] بنده بگويم «معلمي يک چنين مقام والايي است يا مقام انبيا است»، اين ذهنيت عمومي را در کشور شکل نمي‌دهد؛ با صِرف گفتن انجام نمي‌گيرد، [بلکه] کار لازم دارد.»البته ايشان معتقدند که خود معلمين نيز مي‌توانند در حفظ اين جايگاه نقش داشته باشند و طبيعي است که اين نقش آفريني مستلزم برخورداري متوليان تعليم و تربيت کشور از صفات اخلاقي و رفتاري مبتني بر اصول و ارزش‌هاي اسلامي و اجتماعي و عمل توأم با علم و آگاهي و همچنين اخلاص و تعهد است.
رهبر معظم انقلاب در اين رابطه ضمن يادآوري اين نکته که «هزينه در امر آموزش و پرورش، نوعي سرمايه‌گذاري است»، خاطرنشان مي‌کنند؛ «خود جامعه‌ معلم، ارج و قرب و قدر اين جايگاه را، اين شغل را بداند… و بعد، جامعه قدر معلم را بداند و احترام و تکريم براي معلم قائل بشود؛ و سپس مسئولان، اين اهميت را درک کنند. بنده بارها گفته‌ام، آموزش‌و‌پرورش و هزينه‌ کردن براي معلم، سرمايه‌گذاري است! براي معلم هزينه کنند.» ۱۷/۲/۹۶