حانیه مسجودی
مدتی است صحبت از اموال بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی سر گرفته شده است و طبق برآوردها در میان کشورهایی که اموال بلوکه‌شده ایران در آن‌ها تجمیع شده است، کره‌جنوبی بیشترین منابع مالی ایران را در اختیار دارد. تلاش‌ها برای آزادسازی این پول  بیش از یک سال و نیم پیش آغاز شده و همچنان هم ادامه دارد.
برخی منابع رقم پول بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی را حدود ۷ میلیارد دلار اعلام می‌کنند.رئیس اتاق بازرگانی ایران و کره جنوبی در مورد میزان منابع بلوکه‌شده ایران در کره گفته است: در حدود ۶/۵ تا ۹ میلیارد دلار از منابع کشور در کره جنوبی بلوکه‌شده است و هنوز کره‌ای‌ها برای همکاری با ما و آزادسازی منابع اقدامی نکرده‌اند.
 نایب‌رئیس وقت کمیسیون انرژی مجلس با بیان این‌که کره‌جنوبی پول حاصل از فروش نفت ایران را بلوکه کرده است، گفت: برگرداندن پول بلوکه‌شده یا خرید تجهیزات فنی و صنعتی (غیر تحریمی) ایران به همان میزان، دو راهکار است که کمیسیون انرژی پیش پای این کشور برای بازگرداندن پول‌های مذکور گذاشته است.
با وجود وعده‌های مساعد سئول برای تصمیم‌گیری درباره نحوه بازپرداخت این پول، رایزنی‌های متفاوت ایران ره به‌جایی نبرد تا سرانجام در پائیز سال گذشته، وزارت امور خارجه ایران، سفیر کره‌جنوبی را برای پیگیری نحوه این پرداخت فراخواند.
در آن مقطع زمانی، روزنامه چسون ایلبو، چاپ کره‌جنوبی گزارش داد که ایران از این‌که سئول نتوانسته پرداخت پول نفت را تکمیل کند، ابراز تأسف کرده است. براساس این گزارش، این پول به دو حساب بانکی در دو بانک کره‌جنوبی واریز شده و به خاطر تحریم‌های آمریکا علیه ایران، امکان انتقال آن به بانک مرکزی ایران نبوده است. این روزنامه اضافه کرد که سایر مقامات ایران ازجمله بانک مرکزی این کشور هم شکایت کرده‌اند. در آن مقطع زمانی کره‌جنوبی ادعا کرد که با مشورت با واشنگتن راهی برای پرداخت این پول به ایران پیدا خواهد کرد.
اما پس‌ازآن خبری از پرداخت منابع حاصل از صادرات نفت به ایران نشده است.  
 علل اموال بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی چیست؟ 
برای ریشه‌یابی این موضوع عطا بهرامی، کارشناس و تحلیلگر اقتصاد بین‌الملل در مورد اموال بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی و راهکارهای بازگرداندن آن به« رسالت» توضیح داد: گرفتاری اصلی تا حدودی به رفتار خودمان مربوط می‌شود. ما با کشوری که به‌طور کامل در اردوگاه آمریکا مستقر است مناسبات میلیارددلاری برقرار کرده‌ایم و این اشتباه ابتدا از سمت ما رخ داده است. کره جنوبی استقلال سیاسی ندارد و به‌طور مطلق با همراهی آمریکا حرکت می‌کند. حتی در دوره اخیر قبول کرده است که هزینه پایگاه‌های نظامی آمریکا را تقبل کند!
وی افزود که بااین‌حال این بار اولی نیست که چنین بلایی سر ما می‌آید. به‌عنوان آسیب‌شناسی یادآوری می‌کنم که یک‌بار در مورد امارات نیز این کار را انجام دادیم و با شیخ‌نشین بی‌خاصیتی که در حد یک جزیره هم نیست مناسبات اقتصادی درنظر گرفتیم و میلیارد‌ها دلار به آنجا بردیم و این‌طور شد که هر وقت بخواهند می‌توانند اموال خودمان را به خودمان پس ندهند و بازی دربیاورند! متأسفانه در مورد گرجستان هم این کار را کردیم و مانع این نشدیم که هزاران ایرانی به گرجستان نروند و سرمایه‌گذاری نکنند. با توجه به این‌که گرجستان زبان رسمی خود را نیز انگلیسی کرده و به‌طور کامل با آمریکا هم‌پیمان شده است، بنابراین باید می‌دانستیم که در این کشور آینده نداریم. با تمام این‌ها در کشورهایی مانند عراق و سوریه و همچنین کشورهای آمریکا لاتین که با ما هماهنگی راهبردی دارند سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم و مردم را به آن سمت سوق نمی‌دهیم. این مسئله در مورد چین هم صادق است که اکنون راجع به قرارداد تجاری ایران و چین بحث‌های زیادی مطرح می‌شود. درنتیجه نخستین بحث این است که اشتباهاتی درگذشته انجام شده که نباید رخ می‌داد.
بهرامی در موردبحث دوم اموال بلوکه‌شده ایران، که چرا کشور ما اکنون نمی‌تواند این اموال را پس بگیرد؟ تأکید کرد که به نظر می‌رسد دستگاه دیپلماسی در این موضوع بسیار ضعیف عمل کرده و خاصیت کافی را ندارد. درعین‌حال بازار  غرب آسیا     به‌نوعی برای محصولات کره‌ای رایگان و گاهی مفت بوده است، ازجمله بازار کشور خودمان که به‌نوعی بازار لوازم‌خانگی کشور را به برندهای الجی و سامسونگ بخشیدیم، بدون این‌که به تأثیرات آن فکر کرده باشیم و به این فکر نکردیم اگر بازار کشورمان را به‌طرف مقابل می‌دهیم چه هزینه‌هایی برایمان دارد؟ بنابراین بازار لوازم‌خانگی کشور در قبضه کره جنوبی بود. اکنون در وهله اول، ایران باید این بازار را به‌طور کامل از آن‌ها دریغ و به آن‌ها فرصت ندهد که برندهای کره‌ای را در بازار ایران بفروشند و از طرف دیگر باید از فشار متحدان خود نیز استفاده کند.
این کارشناس بیان کرد: ما ابزارهای دیگری نیز در اختیار داریم. نفتی که به این کشور فروخته می‌شود یا در گذشته فروخته شده ذیل قراردادهای مشخصی است و این‌طور نیست که اگر بخواهند پول را پس ندهند، بتوانند. درست است که نقل‌وانتقال بانکی میسر نیست، اما ایران می‌تواند از این پول در جای دیگری استفاده کند. می‌توان این پول را به چین منتقل یا صرف خرید از کشورهای دیگر کرد. به‌طور مثال ایران می‌خواهد از کشوری مانند آرژانتین مقداری گندم وارد کند می‌تواند این مبلغ را برای خرید گندم به آن کشور منتقل کند و آرژانتین پول خود را از منابع ایران در کره جنوبی دریافت کند. این‌یک راهکار و کار اداری است، بنابراین دوندگی دارد اما شدنی است و در چنین شرایطی در اقتصاد بین‌الملل روال به همین شکل و عادی است. اما دیپلماسی ما ضعیف است و شک دارم که این پیشنهاد از سوی وزارت خارجه کشورمان پیگیری شود. بهرامی با اشاره به منفعل بودن رفتار دستگاه دیپلماسی کشور و تأثیر آن بر وقایع این‌چنینی، گفت: بی‌تحرکی که طی سال‌های اخیر در وزارت خارجه مشاهده شده، حیرت‌آور است! کره جنوبی نیز از این بابت خوشحال است، چراکه هرچقدر این پول در حساب آن‌ها بماند، برایشان سودآور است. با خود می‌گوید هر وقت پیگیری کردند به آن‌ها می‌دهیم و اگر هم مثل مصر نبودند برایمان مهم نیست. علت این رفتار هم به عملکرد خود ما مربوط است، وگرنه تهاتر کردن کالا امری رایج است. ضمن این‌که ما با شرایط فعلی می‌توانیم بسیاری از کالاها را از خود کره جنوبی بخریم.
ازآنجاکه ۹۰ درصد پول نفت، کالا وارد کشور می‌شود و ۱۰ درصد از پول نقد می‌شود، می‌توان با   راهکارهای مناسب این منابع را به کشور بازگرداند. حتی در سال‌های ۸۰ هم که تحریم نفتی نبودیم   این‌طور نبوده است که ۱۰۰ درصد پول حاصل از صادرات نفت به کشور وارد و ما مجد دا برای خرید کالا اقدام کنیم.
در ادامه به سخنان حسین تنهایی، رئیس اتاق بازرگانی ایران و کره جنوبی، اشاره کردیم که گفته در رابطه با چالش اخیر میان دو کشور و میزان منابع بلوکه‌شده ایران در بانک‌های کره‌ای گفت:«خواسته ما این بود در بخش‌هایی مانند خودروسازی و لوازم‌خانگی هم پس از اعمال تحریم‌ها بتوانیم از طریق تهاتر کالاهای خود را برای تجارت ادامه دهیم.
 این را از دو سال پیش پیگیری کردیم ولی طرف  کره‌ای ضمن این‌که به ما می‌گوید «چشم» از این اقدام خودداری کرد.» رئیس اتاق بازرگانی ایران و کره افزود:«پس‌ازاین هم با توجه به این‌که چندین میلیارد دلار منابع ایران در کره بود، خواستیم در مقابل این پول به ما غذا و دارو بدهند که ازنظر تحریم‌های ایالات‌متحده هم مشکلی ندارد. حداقل از این طریق منابع کشور بلااستفاده نمی‌ماند ولی حالا از ترس  می‌باشد یا هر چیز دیگری، فعلا چیزی تغییر نکرده است.»
بهرامی در واکنش به سخنان رئیس اتاق بازرگانی ایران و کره جنوبی تأکید کرد که اتاق بازرگانی چرا باید به دولت کره جنوبی چنین حرفی را بزند؟ دولت باید این کار را پیگیری کند. به چه علت اتاق بازرگانی برای پول‌های دولت ایران میانجیگری می‌کند؟ این کار بسیار غیرحرفه‌ای است و هر کس جای کره جنوبی بود پاسخ نمی‌داد. شرایط اموال بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی طوری نیست که نتوان آن‌ها را پس گرفت. نخست این‌که این کشور، کوچک نیست و در منطقه منافعی دارد و ایران نیز قدرتی بزرگ است که کشورهایی بسیار بزرگ‌تر از کره جنوبی مایل هستند با آن قرارداد تجاری ۵ ساله و بلندمدت ببندند، اما متأسفانه طوری تعامل شده  که با بن بستی دلیل برای کشور ایجاد شده است. بااین‌حال برای این مشکل، راهکار وجود دارد و کار شدنی است.
وی در پاسخ به این سؤال  كه این اتفاق چه تأثیری بر روابط ایران و سئول خواهد گذاشت؟ افزود: ما در گذشته نیز فارغ از این‌که کشورها در حق ما چه می‌کند، چنین کاری را انجام داده بودیم. همان زمان که کره جنوبی در شورای حکام علیه ایران قطعنامه می‌داد ما مناسبات میلیارد دلاری با آن‌ها برقرا ر، هیوندا  و کیا وارد کشور می‌کردیم و این اشتباه فاحشی بود. اگر این روند ادامه پیدا کند هیچ تأثیری در امور دیپلماسی نخواهیم دید و ما همواره یک‌طرفه خدمتگزار خواهیم بود.
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل تأکید کرد که در دنیا تمام کشورها فروشنده هستند و در دنیای اقتصاد آزاد، فروختن، کار دشواری است. چراکه همه کشورهای صنعتی تولید کالا دارند و رقابت سنگین است. زمانی که خریدار هستیم، فروشنده‌های بسیاری وجود دارد و حتی اگر قصد خرید از کشورهای اروپایی را نیز داشته باشیم، خودشان هزاران راهکار برای دور زدن تحریم جلوی پای ما می‌گذارند، همان‌طور که صدها بار این اتفاق افتاده است. بنابراین ما احتیاج به التماس کردن به کره‌جنوبی نداریم. بهرامی گفت: اگر رویه گذشته اتخاذ و ادامه یابد فایده‌ای برای کشور نخواهد داشت و خدمتگزار خواهیم بود. اما کسی نباید منافع خود را با این روش معامله کند! اکنون اگر ۱۰۰ هزار خودرو از خط تولید خودروهای کره جنوبی کم شود، به مرحله به ورشکستگی می‌رسند و این در حالی است که به‌راحتی بازار کشورمان را در اختیارشان گذاشتیم. در کشور خودمان سوزوکی، مزدا و پژو مونتاژ و تولید می‌شد، چرا باید به سراغ برندهای درجه دو و سه کره جنوبی مانند کیا و هیوندا می‌رفتیم؟ زمانی که محصولات ژاپنی در گروه بهمن مونتاژ می‌شد، به‌راحتی می‌توانستیم این بخش صنعت را بی‌نیاز کنیم.
در این بخش برای تکمیل بیشتر این تحلیل، به سخنان عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی اشاره کردیم که در گفت‌وگو با بلومبرگ بیان کرد: «مقامات کره پول‌های ما را نمی‌دهند. به آن‌ها گفتم اگر ندهید دیگر اجازه نمی‌دهم کالاهای سامسونگ و ال‌جی به ایران بیاید. دیدم خیلی جوابی نداشتند و حساسیتی نشان ندادند. 
برایشان مهم نیست. کالایشان را از طریق دبی (امارات) می‌فروشند و از طریق لنج‌ها در کنگان و نظایر آن به داخل کشور می‌آید. معلوم است جواب ما را نمی‌دهند چون کالایشان را می‌فروشند.» 
بهرامی نیز در واکنش به این مسئله بیان کرد: این مسئله به دلیل مشکل سخت‌افزاری است که در گذشته وجود داشته است. متأسفانه به دلیل غفلت دولت‌های مختلف، بندرهای جنوبی کشور به‌خوبی انتخاب نشدند و عمق بندرها نیز کم برآورد شد و کشتی‌های بزرگی که می‌خواستند به بندرعباس بیایند اسکله نداشتند و ناچار بودند در بندرها ی
 امارات پهلو بگیرند، بارها را سوار کشتی‌های کوچک‌تر و به ایران منتقل کنند. بنابراین برای رفع مشکل باید برخی کارهای سخت‌افزاری انجام دهیم.
وی افزود که مسئله دیگر، در مورد بندر امام و بندرعباس است. بندر امام به بازار مصرف نزدیک‌تر و هزینه‌ها را بسیار کاهش می‌دهد و در منتهاالیه خلیج‌فارس قرار دارد. اما مسئولان این بندر را فعال نکردند و بندرعباس را فعال کردند درحالی‌که بندرعباس از بازار مصرف بسیار دورتر است و حمل‌ونقل زمینی هم در قیاس با حمل‌ونقل دریایی بسیار گران‌تر. درنتیجه به دلیل این مشکلات محصولات به امارات می‌رفت.
این تحلیلگر اقتصاد بین‌الملل می‌گوید: دلیل دیگر هم وجود دارد و آن وجود استخرهای خشک زیاد در امارات است که کشتی‌ها به‌راحتی می‌توانند تعمیرات موردنیاز را انجام دهند. اکنون استخرهای خشک ایران قابل‌استفاده نیست. این استخرها در سال ۹۱ ساخته شد و می‌توانستیم با ۳۰ میلیارد تومان آن‌ها را تکمیل کنیم اما دولت آقای روحانی این کار را نیز سامان نداد و هنوز آماده نشده‌اند. بنابراین کشتی‌ها به دلیل عمق مناسب و نیاز به تعمیر، ترجیح می‌دهند در امارات پهلو بگیرند.درحالی‌که اگر این امکانات در ایران فراهم شود ما نیازی به چنین کاری نخواهیم داشت. 
متأسفانه کم‌کارهای سخت‌افزاری و سوءمدیریت در اینجا نیز تأثیرگذار است.
 ایران همواره خالق شرایط بوده و مخلوق رفتار کشورها نخواهد شد
در ادامه نیز ابراهیم عزیزی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی دراین‌باره به «رسالت» می‌گوید: سیاست جمهوری اسلامی ایران همواره متکی بر توانمندی‌های داخلی بوده و هست. ما با اتکا به همین قابلیت‌ها و ظرفیت‌های داخلی از این پیچ تاریخی و گردنه‌ها عبور خواهیم کرد و اگر چه ناملایماتی را از سوی برخی کشورها به‌ویژه کشورهای منطقه شاهد هستیم اما این به معنای تأثیری در مسیر و روند رشد ایران اسلامی نخواهد داشت. کشور ما یک بازیگر مهم و تأثیرگذار   منطقه و همواره خالق شرایط بوده و هیچ‌وقت مخلوق شرایطی که دیگران ایجاد می‌کنند نبوده است و نخواهد بود.
وی افزود: ما چنین انتظاری را از کشورهای منطقه به‌ویژه کشورهای آسیایی نداشته‌ایم، چراکه در گذشته ارتباطات تجاری خوبی با آن‌ها برقرار کردیم. به‌ویژه این‌که کشوری مانند کره جنوبی بازار محصولات صوتی، تصویری و خانگی کشور ما کشور ما را سال‌ها در دست داشت. بااین‌حال به‌واسطه نوع همکاری که برخی از کشورهای منطقه و به‌ویژه کره جنوبی با آمریکا دارد این رفتار پیش‌بینی می‌شد. 
عزیزی ادامه داد: در شرایط فعلی می‌توان گفت کره جنوبی دیگر سزاوار ارتباطات گذشته نیست. کشور ما دست برتر دارد و این‌طور نیست که ما برای اقدام متقابل دست‌بسته باشیم. امروز اگر اراده کنیم بازارهایمان را بر محصولات آن‌ها می‌بندیم و این اقدامی خوب و متقابل خواهد بود. کشور ما ظرفیت‌های دیگری در حوزه ارتباطات تجاری، بین‌الملل و انرژی دارد که اگر از تمام این‌ها به‌خوبی استفاده کنیم درس عبرتی برای سایر کشورها می‌شود.او بیان کرد: ارتباطات خوب اقتصادی و تجاری در گذشته نباید دستخوش همگرایی و همراهی کشورهای منطقه‌ای با نظام سلطه شود. ما باید بر اساس سیاست نظام اسلامی با آستانه تحمل بالا با چنین کشورهایی برخورد کنیم اما صبر ما به معنای این است که کشورهای منطقه به‌ویژه برخی از کشورهایی که از ظرفیت‌های اقتصادی ایران در گذشته به‌خوبی استفاده کردند از تحمل بالای ایران اسلامی سوءاستفاده کنند. به آن‌ها توصیه می‌کنیم همراهی و هماهنگی بیشتری داشته باشند. چراکه ما در یک قاره و ظرفیت‌ و توانمندی‌های مشترک داریم.
این عضو کمیسیون اقتصادی ادامه داد که کره جنوبی باید به منافع همیشگی و دائمی خود بیشتر توجه کند و بپذیرد که کشورهای آسیایی باید بیشتر با یکدیگر مبادلات تجاری و بازرگانی و صنعتی داشته باشند.