همان‌طور که می‌دانید با بالا رفتن شمار مبتلایان و قربانیان ویروس کرونا در ایران، بازار توصیه‌ها، شایعات و درمان‌هایی که لزوما منشأ پزشکی ندارند بسیار رواج پیداکرده که همه این موارد حول مسئله‌ای به نام شایعه می‌گردد که بهترین راه مقابله با آن، اطلاع‌رسانی به‌موقع، سریع و فراگیراست.
شایعه در لغت‌نامه دهخدا به معنای خبری آمده است که فاش شود ولی صحت و نادرستی آن معلوم نباشد و یا خبری که شیوع پیداکرده است. این پدیده همواره امکان انتشار دارد. اما وقتی وقایع مهمی در پرده ابهام فرورفته باشد و منابع اصلی اطلاعات از درج و نشر اخبار و اطلاعات در مورد آن حوادث طفره بروند و یا نشر اطلاعات مهم را به تأخیر اندازند، بنای شایعات سامان می‌گیرد و در اندک زمانی حتی مرزهای ملی را در‌می‌نوردد و ورد زبان میلیون‌ها نفر می‌شود. ازآنجاکه صحت و نادرستی آن معلوم نیست و منبع آن ناشناخته است، هیچ ملاک و معیار اطمینان‌بخش و دقیقی برای بررسی صحت‌وسقم شایعات که اغلب به‌صورت گزاره‌ها و جملات فشرده شفاهی دهان‌به‌دهان نقل می‌شود، وجود ندارد و ممکن است در کوتاه‌مدت تأثیرات و پیامدهای جبران‌ناپذیری را برای کشور، دولتمردان و عامه مردم به وجود آورد. شایعات، به هنگام فقدان خبر، ساخته می‌شوند. وقتی افراد، بسیار مشتاق خبرگیری و آگاهی از واقعه و موضوعی هستند، اما قادر به کسب اطلاعات مورداطمینان نباشند، پذیرای شایعه می‌شوند و برعکس، وقتی افراد جامعه از آگاهی خود، بر حوادث، مطمئن باشند به ارائه غیرضروری مطالب ساختگی تمایل نخواهند داشت. به‌عبارت‌دیگر، وقتی گروه‌ها و افراد یک جامعه از مجاری قانونی و صحیح، اطلاعات و اخبار را به دست نیاورند، زمینه برای رواج شایعه، مهیّا می‌شود.
بی‌شک ایجاد فضای ناسالم و به خطر افتادن امنیت عمومی، انحراف افکار عمومی از اهداف اصلی به‌سوی اهداف جزئی، ایجاد تفرقه، رویارویی و صف‌بندی اقشار مختلف جامعه، ایجاد بدبینی و سلب اعتماد مردم از دولتمردان، کاهش اعتماد مردم به وسایل ارتباط‌جمعی داخلی و روی آوردن به منابع غیررسمی و از همه مهم‌تر، گسترش ناامنی، ترس، اضطراب و نگرانی را می‌توان از مهم‌ترین کارکردهای منفی شایعه برشمرد.
این روزها شیوع ویروس کرونا موجب ترس و وحشت همگانی شده و در شبکه‌های اجتماعی، اطلاعات غلط و شایعات بسیاری دست‌به‌دست می‌شود، بر همین اساس قصد داریم، باورهای غلط و شایعات را اطلاع‌رسانی کنیم تا مخاطبان، آگاهانه با ویروس کرونا مبارزه کنند.

شایعه اول: آمار مرگ‌ومیر کرونا بیشتر از سارس!
شایعه‌پراکنان این روزها با تکیه بر مواردی همچون منبع نامشخص یا سیاه، تولید ساده، مخاطبان متنوع و پراکنده، مجراهای انتقال رسمی و غیررسمی، سرعت بالا و شگفت‌انگیز، نوعی فرافکنی و هزینه اندک کوشش کرده‌اند به‌منظور جذب مخاطبان بیشتر و واقعی جلوه دادن موضوع شایعه، تأکید کنند که مرگ‌ومیر براثر ابتلا به کرونا بسیار بیشتر از ویروس سارس است. حال‌آن‌که مرگ‌ومیر سارس حدود ۳۶ درصد و کرونا حدود ۲ درصد اعلام‌شده و تنها نکته حائز اهمیت، قدرت سرایت ویروس جدید کروناست که نسبتا بالا گزارش‌شده است.

شایعه دوم: همه مبتلایان باید در بیمارستان بستری و تحت مراقبت قرار گیرند
بی‌تردید اهمیت موضوع به‌تنهایی برای رواج شایعه کفایت نمی‌کند چراکه اهمیت باید همراه ابهامی باشد که شایعه از آن پرده برمی‌دارد، ازجمله ابهاماتی که در روزهای گذشته وجود داشته، مربوط به مبتلایانی است که نیاز به بستری دارند و یا میزان درمان شدن افراد که براین اساس، شبکه‌های اجتماعی پر شده از خبرهای جعلی و فیک که سرسوزنی با یافته‌های علمی و پژوهشی همخوانی ندارد. واقعیت این است که ۹۸ درصد مبتلایان به ویروس کرونا درمان می‌شوند و حدود ۸۰ درصد مبتلایان، فرم خفیف هستند و سایر افراد اگر به‌خوبی مراقبت شوند، درمان خواهند شد و افرادی با تنگی نفس شدید، پس از انجام معاینه و آزمایشات لازم باید بستری شوند تا سیکل درمان را طی کنند و آنان که با علائم تب، سرفه و تنگی نفس به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند، نیازی به بستری شدن ندارند. ازاین‌رو، مسئولان حوزه بهداشت و درمان ضمن تأکید بر خطرناک بودن این ویروس، اطمینان خاطر می‌دهند که نام کرونا از خود این بیماری خطرناک‌تر است، گرچه کووید ۱۹ همه ما را دچار نوعی واهمه و اضطراب بیش‌ازحد کرده اما درواقع این ویروس آن‌قدرها که برخی در فضای مجازی القاء می‌کنند، ترسناک نیست. فقط کافی است که هر فردی به رعایت مسائل بهداشتی بیش از گذشته اهمیت داده و مراقبت‌های لازم را انجام دهد و تا حد امکان از حضور در مکان‌های شلوغ و تجمعات خودداری کند.

شایعه سوم: مصرف سیر و کنجد؟
همه می‌دانند که تنها راه مقابله با این تهدید، بسیج مردمی و همکاری آنان برای مقابله با این ویروس است و این امر مستلزم اطلاع‌رسانی صحیح است تا انتشار هر نوع شایعه‌ای به حداقل برسد، سازمان بهداشت جهانی چند هفته پس از شیوع ویروس کرونا که با نام جدید «کووید۱۹»، پروژه‌ای برای مقابله با شایعاتی که در اینترنت پخش می‌شود راه‌اندازی کرد. این سازمان از این طریق، اطلاعات درست را سریع در اختیار مردم قرار می‌دهد. براین اساس می‌توان مصرف سیر و کنجد را غیرعلمی دانست. مصرف سیر به دلیل اثر ضدباکتریایی آن برای سلامت مفید است؛ اما از ویروس کرونا پیشگیری نمی‌کند. همچنین استفاده از روغن کنجد در نابود کردن ویروس کرونا هیچ تأثیری ندارد. برخی از مواد شیمیایی ازجمله موادی که از مشتقات کلر گرفته می‌شود، حلال‌های اتری، اتانول ۷۵ درصد، پراستیک اسید و کلوروفرم – ضدعفونی‌کننده هستند و ویروس را بر سطوح اشیاء می‌کشد. هرچند مالیدن این مواد بر روی پوست و یا استنشاق آن‌ها ضرر دارد.

شایعه چهارم: ماسک جلوی انتشار ویروس را می‌گیرد
از سوی دیگر برخلاف تصورات رایج استفاده از ماسک هم چندان نمی‌تواند جلوی انتشار این ویروس را بگیرد. حتماً دیده‌اید که افرادی شروع به استفاده از ماسک کرده‌اند، اما شواهد نشان می‌دهد، استفاده از ماسک تأثیر چندانی ندارد. یکی از دلايل این است که ماسک‌ها معمولاً اطرافشان باز است و چشم‌ها را هم نمی‌پوشانند و برای مدت طولانی هم نمی‌توان آن‌ها را روی صورت داشت. اگر هم قرار باشد که اثر محافظتی داشته باشند، ماسک‌های صورت را باید به‌طور مرتب عوض کرد (چون براثر عرق کردن مرطوب می‌شوند). سازمان بهداشت جهانی می‌گوید برای محافظت از خودتان مهم این است که: وقتی عطسه و سرفه می‌کنید، جلوی دهان و بینی خود را با دستمال یا آرنج خود بگیرید. فوری دستمال را در سطل زبالهٔ دربسته بیندازید. دست‌های خود را به‌طور مرتب با صابون و مواد بهداشتی بشویید. از افرادی که سرفه و عطسه می‌کنند (حداقل یک متر) فاصله بگیرید.

شایعه پنجم: دارو برای کرونا؟
برخی از شبکه‌های اجتماعی هم با دانش محدود خود، داروهای خاصی را تجویز می‌کنند، اما تا به امروز هیچ دارویی توصیه نشده و آنتی‌بیوتیک‌ها هم بر آن اثر ندارند. پژوهشگران در تلاش برای ساختن واکسن هستند اما این واکسن ابتدا باید آزمایش‌ شود و مدتی طول خواهد کشید تا آماده و تولید شود ولی افراد مبتلا به ویروس کرونای جدید، به‌خصوص افرادی که بیماری در آن‌ها شدت بیشتری دارد باید برای تسکین و کاهش علائم بیماری تحت مراقبت‌های لازم قرار گیرند. برخی از درمان‌های ویژه در دست بررسی هستند و مورد آزمایش‌های بالینی قرار خواهند گرفت. سازمان بهداشت جهانی برای سرعت بخشیدن به پژوهش‌ها و توسعه درمان‌های لازم با یک طیف وسیع از شرکا دست به همکاری زده است.

شایعه ششم: محافظت از کرونا با واکسن‌های ضد آنفلوآنزا
اما شایعه‌سازان پا را از مصرف مواد خوراکی هم فراتر گذاشته و تأکید کرده‌اند که واکسن‌های ضد آنفلوآنزا و یا سینه‌پهلو از افراد مختلف در سنین متفاوت در برابر ویروس کرونا محافظت می‌کند، حال‌آن‌که چنین نیست چراکه این ویروس جدید است و باید واکسنی مخصوص خودش طراحی شود. اما سازمان بهداشت جهانی واکسن‌های مقابله با بیماری‌های ریوی ازجمله واکسن سه‌گانه دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه، و یا واکسن سینه‌پهلو را برای حفظ سلامت توصیه می‌کند.

شایعه هفتم:
اسپری کردن الکل بر بدن مؤثر است
شایعه بعدی، اسپری کردن الکل یا کلر بر روی بدن است که این امر نه‌تنها ویروس‌هایی را که از قبل وارد بدن یک فرد شده، نمی‌کشد، بلکه می‌تواند رنگ لباس را برده و برای غشاهای مخاطی (مثل چشم و دهان) مضر باشد. ولی با دنبال کردن توصیه‌های مناسب می‌توان از آن‌ها برای تمیز کردن سطوح استفاده کرد، مثل تلفن همراه و لوازم شخصی دیگر.

شایعه هشتم:
فقط افراد مسن به کرونا مبتلا می‌شوند!
یکی دیگر از شایعات که قویا موردتکذیب قرارگرفته این است که فقط افراد مسن باید مراقب باشند تا به این بیماری مبتلا نشوند درحالی‌که افراد از هر سنی می‌توانند به ویروس کرونا مبتلا شوند. افراد مسن و کسانی که سابقه بیماری‌هایی ازجمله دیابت، بیماری‌های قلبی، و آسم دارند در صورت ابتلا به این ویروس در مقابل خطرات آن آسیب‌پذیرتر هستند.

شایعه نهم:
استفاده از دماسنج مؤثر است!
شایعه دیگری که باید در این مطلب بر آن تأکید کرد، استفاده از دماسنج یا اسکنر‌های تب‌سنج برای تشخیص افرادی است که در اثر این ویروس تب دارند، گرچه این موارد مؤثر هستند؛ ولی نمی‌توانند آن‌هایی را که به این ویروس آلوده‌شده ولی هنوز تب ندارند را تشخیص دهند. چراکه حدود ۲ تا ۱۰ روز طول می‌کشد که فرد مبتلا تب کند.