|ميثم اعظم پور|
موج سازي رسانه هاي بيگانه و برخي چهره هاي مشهور سياسي و هنري از ماجراي خودسوزي سحر خداياري که در شبکه هاي اجتماعي به «دختر آبي» مشهور شده، همچنان ادامه دارد و اثرات اين اتفاق از جنبه هاي گوناگون قابل بررسي است. شايد يکي از مهم ترين بخش هايي که در اين حادثه بايد مورد واکاوي قرار گيرد، نقش اظهار نظرهاي افراد مشهور و سلبريتي ها در اين حادثه است که از منظر حقوقي و رسانه اي مي تواند دستمايه اظهار نظر کارشناسان اين دو حوزه باشد.
در اين ميان موضوع سواد رسانه اي و شناخت مفاهيم آن از اولويت ها به شمار مي رود. سواد رسانه اي يا (Media Literacy) مجموعه‌اي از مهارت‌هاي قابل يادگيري است که به توانايي دسترسي، تجزيه و تحليل و ايجاد انواع پيام‌هاي رسانه‌اي اشاره دارد و يک مهارت ضروري در دنياي امروزي به شمار مي‌رود. براي حرکت در محيط رسانه‌اي پيچيده امروز بايد قادر به درک بهتر پيام‌هاي رسانه‌اي باشيم. افراد، با سواد رسانه اي قادر به کشف پيام‌هاي پيچيده‌ موجود در محتواي تلويزيون، راديو، روزنامه‌ها، مجلات، کتاب‌ها، بيلبوردهاي تبليغاتي، شبکه هاي اجتماعي و ساير رسانه‌هاي مستقل خواهند شد. آن‌ها هم‌چنين مي‌توانند رسانه‌هاي خود را ايجاد کرده و در شکل‌گيري فرهنگ رسانه‌اي مشارکت فعالانه داشته باشند، اين امر سبب مي‌شود مردم از حالت مصرفي خارج شده، از رسانه‌ها به صورت هوشمندانه‌اي بهره‌مند شود. براي شناخت بيشتر اين موضوع و ارتباط آن با حادثه دختر آبي «رسالت» با دوتن ازکارشناسان حقوقي و رسانه اي گفت وگو کرده تا از منظر آنها لزوم ضرورت افزايش سواد رسانه اي را مورد بحث و نظر قرار دهد.
زهير اصفهاني؛ استاد دانشگاه و کارشناس ارشد رسانه و دکتر سلمان کوناني؛ جرم شناس و نماينده مدعي العموم در محاکم مطبوعاتي در اين گفت و گو به ضرورت موضوع سواد رسانه اي در بين عموم مردم و مسئوليت حقوقي افراد در برابر انتشار مطالب خود در فضاي مجازي پرداختند.
زهيراصفهاني با اشاره به ماجراي فوق و موج سواري برخي چهرهاي مشهور و سلبيريتي و رسانه هاي دشمن از اين ماجرا گفت: در ماجراي دختر آبي از شگرد رسانه اي به نام پشه مالاريا استفاده شد. به اين ترتيب که در اوج مراسم عزاداري محرم حسيني در روز تاسوعا به يکباره با موجي از اين خبر خواستند حواس مردم را از موضوع اصلي منحرف کنند که متأسفانه بسياري از سلبريتي هاي هنري و سياسي و.. نيز در اين ماجرا نقش آفرين بودند.
کارشناس ارشد رسانه تصريح کرد: اصل ماجرا آن چيزي نبود که رسانه هاي بيگانه و برخي چهره هاي مشهور سياسي و هنري در شبکه هاي اجتماعي و کانال هاي ماهواره اي آن را بيان کردند و علت اصلي تشکيل پرونده براي آن مرحومه؛ اتهام درگيري و توهين به کارکنان نيروي انتظامي بوده است.
وي در همين باره خاطرنشان کرد: در اين ميان نبايد از قصور رسانه اي خود نيز قافل شويم. چراکه اگر پيش از فوت سحر خداياري درباره اصل ماجرا به درستي روشنگري مي شد، اين حجم از تحريک احساسات به وجود نمي آمد.
اين استاد علوم ارتباطات با ابراز تأسف از سطح پايين سواد رسانه اي در بين برخي از مردم تصريح کرد: متأسفانه در موضوعات فرهنگي و اجتماعي و نيز ابعاد فرهنگي و اجتماعي رخدادهاي گوناگون که در شبکه هاي اجتماعي برجسته مي شود، آنچه که مي بينيم سطح پايين سواد رسانه اي کاربران ماست که نخستين دليل اين موضوع از کمبود مطالعه سرچشمه مي گيرد.
اصفهاني در اين زمينه به آماري اشاره کرد و گفت: در کشور ما سرانه مطالعه روزانه دو ثانيه است و اين درحالي است که در کشوري مانند هند که با ۳/۱ ميليارد جمعيت يک جهش بزرگ اقتصادي را ظرف سال هاي اخير داشته، سرانه مطالعه ۱۰ و نيم دقيقه برآورد شده است.
وي ادامه داد: هر ايراني به طور متوسط حدود دو ساعت و ۱۵ دقيقه در فضاي مجازي حضور دارد و مشکل اين است که حضور در اين فضا به همراه مطالعه عميق نيست و يک مطالعه سطحي را دربر مي گيرد.
*سلبريتي ها مطالعه ريشه اي ندارند
اصفهاني به نقش سلبريتي ها در فضاي شبکه هاي اجتماعي هم اشاره کرد و افزود: البته الگو قرار دادن چهره هاي مشهور که شامل همه ابعاد آن مي گردد، در همه دنيا وجود دارد. فرد در اين حالت مي خواهد در مرکز نگاه ديگران قرار گيرد و براي رسيدن به اين هدف گاه از مطالب نادرست استفاده مي کند.
وي به نقش منفي سلبريتي ها در ماجراي دختر آبي اشاره و عنوان کرد: چهره هاي مشهور اعم از هنري و سياسي و غيره زماني که در زندگي شخصي خود رخداد خوبي اتفاق بيفتد آن را انعکاس مي دهند، اما در ماجراهاي بد زندگي خودشان کمتر اين کار را مي کنند و بيشتر درصدد کتمان آن هستند. اين درحالي است که در بسياري از رخدادهاي تلخ کشور مي بينيم اين افراد بيشتر يک نقش منفي را ايفا مي کنند که نمونه آن ماجراي «دختر آبي» است.
*قوانين فعلي پاسخگو نيست
سلمان کوناني کارشناس جرم شناسي و نماينده مدعي العموم در محاکم مطبوعاتي هم با اشاره با ناکارآمدي قانون رسيدگي به جرايم رايانه اي عنوان کرد: به صراحت بايد بگويم اين قانون که در سال ۸۸ تصويب شد تنها مي تواند سه تا پنج درصد نياز حقوقي ما را پاسخ دهد و اين درحالي است که فضاي مجازي هر لحظه در حال تحولات شگرف است.
*مصونيت گفتاري در فضاي مجازي براي هيچ کس وجود ندارد
کارشناس جرم شناسي دادگستري با ابراز تأسف از ضعف اعتقادي در بين برخي چهره هاي مشهور هم تصريح کرد: متأسفانه بايد به صراحت بگويم بسياري از چهره هاي مشهور معروف به سلبيريتي از ناهنجاري ايدئولوژيک و گفتاري رنج مي برند و بدون حد و مرز سخن مي گويند اين درحالي است که ما در بسياري از کشورهاي دنيا همچون ايالات متحده مي بينيم افراد در برابر کوچک ترين صحبت هاي خود در فضاي مجازي مسئوليت قانوني دارند. وي در عين حال خاطر نشان کرد: با اين همه اينگونه نيست که افراد در برابر مطالب منتشر شده خود در اين فضا مسئول نباشند و اين قانون با وجود تمام کم و کاستي هايش
در اين زمينه راه برخورد با افراد متخلف را در خود دارد. ضمن اينکه ما در اين زمينه قوانين ديگري همچون قانون مجازات اسلامي را هم داريم.کوناني در پايان در پاسخ به سؤالي درباره مصونيت قضائي نمايندگان مجلس در انتشار مطالب فضاي مجازي هم تصريح کرد: همه در برابر مطالب منتشر شده خود در فضاي مجازي مسئولند و حضور کنش گران در فضاي مجازي با همين قوانين موجود هم بايد ظابطه مند باشد.