کولبری سال‌هاست به واژه‌ای آشنا برای مردم استان کردستان تبدیل‌شده و در طول تمام این سال‌ها مسئولان و مدیران متعدد کشوری و استانی خبر از ساماندهی این وضعیت داده‌اند ولی تاکنون اقدامی عملی در این مسیر صورت نگرفته است.

در حال حاضر نه‌تنها نزدیک به جمعیت ۵۰۰ هزارنفری ساکن در شهرستان‌های مرزی مریوان، سروآباد، سقز و بانه بلکه جوانان بیکار از سایر شهرستان‌های استان کردستان نیز راهی مناطق مرزی شده و با کولبری امرارمعاش می‌کنند.

بیکاری و نبود بستر مناسب برای اشتغال در مناطق مرزنشین به‌ویژه در غرب کشور در طول یک دهه اخیر موجب رشد فزاینده تعداد کولبران شده است. انسان‌هایی که درد روزگار و نبود درآمد مناسب آن‌ها را به این مسیر که آخرین نور امید آن‌ها برای کسب روزی برای خانواده‌هایشان محسوب می‌شود، کشانده است.

این روزها شنیدن خبرهای نگران‌کننده از مرگ کولبران به دلایل مختلف از سقوط از بالای کوه گرفته تا قرار گرفتن در میدان‌های مین به‌جای مانده از هشت سال دفاع مقدس و یا مدفون شدن در زیر بهمن به یک روال عادی در کردستان و البته سایر استان‌های هم‌جوار از جمله کرمانشاه و آذربایجان غربی تبدیل‌شده است.

دولت روحانی از زمان روی کار آمدن با ارائه وعده‌های عملیاتی نشده در زمینه ساماندهی کولبری بخش زیادی از رأی مردم این مناطق را به سبد خود ریخت ولی امروز بعد از گذشت بیش از شش سال هنوز خبری از تحقق این وعده‌ها برای ساماندهی این معضل در استان کردستان در میان نیست.

طی سال‌های اخیر طرح‌های متعددی به‌صورت آزمایشی در خصوص ساماندهی کولبران در استان از انسداد کامل مرزها تا تبدیل کولبری به پیله‌وری ارائه شد ولی هیچ‌کدام از این اقدامات به نتیجه نرسید و امروز همچنان کولبری به‌عنوان یک مشکل و معضل جدی در این خطه از کشور همچنان ادامه دارد.

امروز در روستاهای نزدیک مرزهای استان کردستان با عراق بر تعداد جوانانی که سعی دارند با استفاده از کولبری امرارمعاش کنند و چرخ‌های زندگی‌شان را به جریان بیندازند افزوده شده است.

مشقت‌های کولبری در مسیرهای صعب‌العبور در مرزهای کردستان

ساعت از نیمه‌شب عبور نکرده است که همهمه‌ای در شهر گردشگری هوارمان تخت به گوش می‌رسد و موج موج افرادی دیده می‌شوند که با طناب‌هایی در دست و با سر و صورتی پوشیده راهی طولانی را در پیش‌گرفته و خود را آماده حرکت برای آوردن کولی دیگر می‌کنند.

به گفته یکی از جوانان حاضر در میان خیل این جمعیت که تعدادشان شاید از هزار نفر هم عبور کند هر روز بر تعداد کوله بران افزوده می‌شود، وی به خبرنگار مهر گفت: ما حدود ساعت ۱۲ شب از شهر هورامان حرکت کرده و با طی کردن مسیر صعب‌العبور و با پیاده‌روی بیش از ۱۰ کیلومتر تازه به یکی از روستاهای مرزی در خاک عراق می‌رسیم.

وی گفت: بعد از طی این مسیر و بدون حتی یک لحظه استراحت هر کس بر اساس توان خود کولی را انتخاب می‌کند که افراد کم سن و سال‌تر سعی می‌کنند کول‌هایی حدود ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم را انتخاب کرده و افراد دیگری نیز حدود ۶۰ کیلوگرم را انتخاب می‌کنند.

این جوان کولبر که اصالتاً سالن یکی از روستاهای شهرستان سنندج ادامه می‌دهد: حدود ساعت پنج صبح دوباره مسیر برگشت آغاز می‌شود و هر کسی بر اساس توان خود این مسیر را بین سه تا پنج ساعت طی می‌کند.

وی با اشاره به میزان هزینه‌ای که برای این بار به افراد پرداخت می‌شود، عنوان کرد: هم‌اکنون که فصل بهار است و هوا بهتر شده هزینه باری که پرداخت می‌شود نیز نصف شده است ولی متوسط بین ۲۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومان هزینه این بار است که از سوی افرادی که خود نیز واسطه هستند به ما پرداخت می‌شود.

وی با اشاره به سختی‌های مسیر و همچنین مشکلاتی که برای افراد کولبر به وجود می‌آید، افزود: متأسفانه بخشی از مسیر بسیار سخت و صعب‌العبور است که در فصل زمستان در موارد مختلف باعث سقوط افراد به داخل دره شده و حتی ما شاهد مرگ افرادی نیز بوده‌ایم ولی دیگر چاره‌ای نیست و در این فضای بیکاری در جامعه مجبور به این کار هستیم.

بایگانی طرح‌های حمایتی دولت از کولبران

هم‌زمان با سختی‌ها و مشقت‌های بسیاری که در مسیر کولبری در استان کردستان وجود دارد، دولت نیز تاکنون طرح‌ها و برنامه‌های متعددی را در خصوص ساماندهی این وضعیت اعلام کرده که بخش زیادی از آن‌ها عملیاتی و اجرایی نشده است.

در همین خصوص دبیر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان کردستان در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص کمک‌های دولت به کولبران گفت: کمک‌های دولت به کولبران به چند مورد خلاصه نمی‌شود اما می‌توان به اقدامات شاخص این حوزه اشاره کرد. با توجه به اینکه سال گذشته بازارچه‌های مرزی استان به خاطر بعضی تغییر و تحولات بسته شد، دولت برای کمک به معیشت مرزنشینان طرح‌هایی را مطرح کرد که ورود ۱۰۰ نوع کالا از ۱۳۳۹ کالایی که پیش‌ازاین از طریق مرزها وارد کشور می‌شد را آزاد کرد.

علی خداویسی به دیگر اقدامات صورت گرفته در راستای کمک به افراد مرزنشین اشاره کرد و افزود: اقدام دوم فروش سوخت نفت و گاز به مرزنشینان و واریز سود حاصل از فروش این سوخت به‌حساب مرزنشینان بود که این مهم از سال ۹۵ اجرایی شد.

کم‌کاری برخی دستگاه‌های اجرایی

وی ادامه داد: خوشبختانه در کردستان تاکنون بیش از ۶۰ میلیارد تومان به‌حساب ۲۸ هزار خانوار مرزنشین واریزشده است که تا سال گذشته این تعداد ۱۸ هزار خانوار بود.

دبیر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان کردستان در خصوص بحث تسهیلاتی که قرار بود برای کولبران در نظر گرفته شد، اظهار داشت: متأسفانه در اجرای این طرح برخی دستگاه‌های اجرایی کم‌کاری کردند اما برای اجرایی شدن آن در سال ۹۸ از سوی مجلس پیگیری‌های لازم صورت گرفته و بودجه‌ای برای اجرای این طرح نیاز بود که در لایحه بودجه سال ۹۸ این بودجه پیش‌بینی شد، اما همچنان برخی دستگاه‌ها اجرای طرح را نگه‌داشته‌اند تا با برنامه‌ریزی منسجم‌تری این طرح را اجرایی کنند.

وی با اشاره به مشکلات پیش روی اجرایی کردن این طرح، گفت: این کار باید کارشناسی شده صورت گیرد و نواقص آن شناسایی شود تا یک کار ماندگار باشد و امیدواریم در چند ماه آینده این طرح اجرایی شود که البته متولی اصلی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است اما بیشتر از طریق امور مرز کشور کارهای آن در حال پیگیری است.

خداویسی در خصوص صدور کارت‌های الکترونیکی برای مرزنشینان، بیان کرد: صدور این کارت چندین مرحله کار می‌برد و باید از چند دستگاه استعلامات لازم برای افرادی که درخواست صدور کارت کولبری را دارند، انجام شود و اکنون کارهای آن نهایی شده و به دنبال راستی آزمایی در بین افراد هستیم و با همکاری فرمانداری‌های شهرهای مرزی استان این کار انجام‌شده و ۹۵ درصد امور انجام‌شده و در نهایت تا قبل از شش‌ماهه دوم عملی می‌شود.

وی در پاسخ به اینکه بیشتر سود کولبری به جیب تعداد خاصی از تجار می‌رود، گفت: اجرای طرح ساماندهی مرزها نیز در همین راستا در دستور کار قرار گرفت تا زمینه برای حمایت بهتر از کولبر فراهم شود.

تأمین معیشت مرزنشینان هدف اصلی دولت است

دبیر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان کردستان افزود: هدف دولت تأمین معیشت مرزنشینان است و این کار نیز با همین هدف در حال اجرا بوده و اگر قرار است فعالیت بازارچه از نو شروع شود باید کاری صورت گیرد که سود کالاهای واردشده توسط کولبران به مرزنشینان برسد.

وی اظهار داشت: امروز به‌صورت رسمی با توجه به اینکه بازارچه‌های مرزی ما تعطیل هستند، کولبری نداریم و کسانی را که در کوه‌ها با بارهای مختلف می‌بینیم به‌نوعی غیرقانونی است چراکه کولبر تعاریفی دارد و دارای دفترچه است و از گذرگاه‌های تعیین‌شده عبور می‌کند و اقلام خاصی را نیز می‌تواند حمل کند.

وی گفت: با تمام کارهایی که صورت گرفته ما ادعا نمی‌کنیم که در وضعیت مطلوبی هستیم بلکه می‌دانیم با وضعیت مطلوب فاصله بسیاری داریم و در چند سال گذشته نیز کارهای بسیاری برای حمایت از مرزنشینان و کولبران صورت گرفته که رسیدن به وضعیت مطلوب در این زمینه زمان‌بر است.

درحالی‌که دبیر ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز کردستان از برنامه‌ریزی‌های بهتر برای حمایت از کولبران خبر می‌دهد که در سال ۹۷ بیمه کردن کولبران به‌عنوان یک طرح مهم از سوی ربیعی وزیر وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز مطرح شد که متأسفانه تاکنون خبری از اجرایی کردن این طرح در میان نیست.

در کنار این مهم امروز نه‌تنها مرزنشینان بلکه جمعیت زیادی از مردم استان کردستان به دلیل مشکلات بیکاری مجبور به کولبری هستند و دراین‌بین طرح‌ها و اقدامات اجرایی شده از سوی دولت نیز هیچ دردی از مشکلات مردم دوا نکرده است.

ساماندهی داستان کولبری در کردستان و حفظ شأن و منزلت مردم ساکن در مناطق مرزی که همواره در دفاع از انقلاب و نظام اسلامی پیشگام بوده‌اند، از جمله انتظارات جدی و به حقی است که باید به‌عنوان یک اولویت در دستور کار قرار گیرد.