|حسن شجاعي|
واقعيت امروز جامعه ما به شكلي است كه بروز اتفاقات غير مترقبه در آن به موضوعي عادي و تكراري تبديل شده است و به همين خاطر موضع گيري هاي فرهنگي و اجتماعي به اين موضوعات چندان برنامه و قاعده مشخصي ندارد.
جامعه ما هم همانند ساير جوامع بشري از افراد و گروه هاي مختلف تشكيل شده و اين هسته هاي اجتماعي و فرهنگي براساس كاركردها و داشته هاي خود در زمينه موضوعات مختلف اظهار نظر مي كنند.
شايد يكي از مهم‌ترين گروه‌هاي اجتماعي سلبريتي‌ها يا همان ستاره‌ها و افراد مشهور هستند كه به واسطه شهرت و محبوبيت اجتماعي در بين مردم، رفتار و كردار و از همه مهم تر اظهارات شان مورد اقبال عمومي است و بسياري از افراد جامعه به‌ويژه نسل جوان به تبعيت از آنها درخصوص مسائل مختلف كنش و واكنش‌هاي مختلفي را بروز مي دهند.
متاسفانه در فضاي امروز جامعه ما بخشي از اين چهره ها و افراد مشهور به هزار و يك دليل مشخص و نامشخص موضع گيري هاي متناقض و مختلفي را در حوزه هاي مختلف داشته و بدون اينكه به موقعيت و جايگاه خود اشراف كامل داشته باشند جهت گيري هايي را از آنها شاهد هستيم كه جامعه چندان آن را بر نمي تابد.
بي شك سلبريتي ها نقش اثرگذار و ماندگاري در جامعه دارند و سلبريتيسم به معناي واقعي در جامعه امروز ما ديده مي شود.
«سلبريتيسم» به پديده‌اي گفته مي‌شود که به نوعي لايه دوم و پنهاني کلمه سلبريتي به حساب مي‌آيد. لايه‌ پنهاني که چند سال است از ماهيت پنهاني خارج شده و معناي اصلي کلمه سلبريتي‌ را هم تحت‌الشعاع قرار داده است. متخصصان و کارشناسان، مبدا متفاوتي براي پديده سلبريتيسم قائل هستند؛ اما مي‌توان، مبدا بروز پديده سلبريتيسم را از زماني دانست که آن‌ها تلاش کردند پايشان را خارج از دايره تخصصي خود بگذارند و در متن و حاشيه اتفاقات غير از حوزه تخصصي خود حضور داشته باشند.
با فراگير شدن شبکه‌هاي اجتماعي به‌خصوص اينستاگرام و رشد صفحات شخصي، پديده سلبريتيسم چند برابر شد تا سلبريتي‌ها، آزادانه و بدون کم‌ترين محدوديتي درباره همه موضوعاتي که مي‌خواهند، اظهار نظر کنند. اين صفحات شخصي به آن‌ها اجازه مي‌دهد که پابه‌پاي احساسات هوادارانشان، در مسائلي غريب و بيگانه با حوزه تخصصي نيز به نظريه‌پردازي بپردازند و براي حتي يک سطر نوشته، هزاران کامنت تحسين‌برانگيز دريافت کنند.
در بروز پديده سلبريتيسم، رسانه‌ها نقش به‌سزايي داشته‌اند. رسانه‌هايي که همواره در موضوعات مختلف از هنرمندان درخواست کرده‌اند درباره موضوعي خارج از حيطه توان و تخصص و تجربه‌شان سخن بگويند، به‌وجودآورنده وضعيت نابه‌سامان حال حاضر سلبريتي‌ها و موقعيت اجتماعي آن‌ها نزد افکار عمومي هستند.
براي آشنايي با اين پديده و نقشي كه سلبريتي‌ها در فضاي كنوني جامعه دارند رسالت گفت و گويي با دوتن از كارشناسان حوزه رسانه و ارتباطات انجام داده كه در ادامه مي خوانيد.
دكترداودنعمتي اناركي استاد دانشگاه و فارغ التحصيل رشته ارتباطات درخصوص اين‌ موضوع مي گويد:
سلبريتي ها گروهي هستند که به دليل برخي فعاليت‌ها در عرصه‌هاي مختلف از جمله فعاليت‌هاي هنري به‌سطحي از شهرت و بعضا اثرگذاري مي‌رسند که مي‌توانند موجي را نيز پديد آورند و نگاه جامعه را به خود، عملکرد و اظهاراتشان جلب کنند.
وي ادامه داد: اين افراد با حضور فعال‌شان هم در رسانه‌هاي جريان اصلي مثل صداوسيما و مطبوعات که عمدتا انعکاس دهنده فعاليت هاي آن ها هستند و هم رسانه هاي نوين که انعکاس دهنده نگرش ها و ديدگاه هاي شخصي آن هاست، توانسته اند در برخي موضوعات موج آفريني کنند که تاثيراتي را در سطح جامعه مي گذارند.
دكتر اناركي با اشاره به اينكه سلبريتي ها خودشان را صاحب نظر در بسياري از مسائل مي دانند و بعضا اظهار نظر مي کنند گفت: اگر موضوع مورد توجه جامعه باشد «ترند» مي شود و سروصداي زيادي ايجاد مي کند و اگر مورد توجه نباشد موجي گذرا و بدون حاشيه پديد مي آورد و مي گذرد. بنابراين معتقدم چون ويژگي مهم سلبريتي ها ديده شدن است، بنابراين در موضوعات مختلف و به غير از موضوعات سياسي اظهار نظر مي کنند. دليلش هم در اين مي دانم که آن ها عمدتا رويکردي اجتماعي و فرهنگي دارند تا سياسي. البته به اين معنا نيست که در موضوعات سياسي اظهار نظر نمي کنند اما به نسبت موضوعات اجتماعي و فرهنگي خيلي کمتر است. به عنوان مثال در مورد پديده حيوان آزاري در سطحي گسترده اظهار نظر و تلاش مي کنند موج پديد آورند اما در مورد مثلا سرنگوني پهباد آمريکايي چندان عکس العملي نشان نمي‌دهند، چون اين موضوع را صرفا سياسي مي بينند و تمايل آن ها اظهار نظر در موضوعات هنري، اجتماعي و فرهنگي است.
اين استاد دانشگاه خاطرنشان كرد: نکته اي که و جود دارد و به آن بايد توجه کنيم، اين است که سلبريتي ها بعضا نقش هايي را ايفا مي کنند که با ويژگي ها و شخصيت اصلي آن ها در تضاد است و همين تضاد نوعي تناقض رفتاري و گفتاري پديد مي آورد که حاشيه ساز مي شود. به عنوان مثال يک سلبريتي در صفحه شخصي خودش و يا در يک رسانه عمومي نظرش را در باره حجاب و قبول داشتن آن بيان مي کند، اما بعضا رفتاري در يک محيط از او رخ مي دهد که مخاطب آن دو را مقايسه مي کند و در تناقض مي بيند و اين مي شود حاشيه براي آن سلبريتي. در واقع دستان سلبريتي براي مخاطبش باز مي شود و تناقضات دردسر ساز مي شود.
رويا كرمي كارشناس و فعال مسائل رسانه نيز در گفت و گو با رسالت ضمن اشاره به اين نكته كه چهره‌هاي مشهور همواره در جامعه از جايگاه و پتانسيل بالايي برخوردارند گفت: بايستي درنظر گرفت كه فضاي سلبريتي ها در جامعه ما با جوامع غربي بسيار متفاوت است. زيرا در كشور ما ارزش هايي پاس داشته مي‌شود كه در ساير كشورها مورد توجه نبوده و اين موضوع سبب مي شود كه نگاه ما به اين بخش از جامعه متفاوت تر باشد.
كرمي با تاكيد بر اين نكته كه اظهارات كارشناسي و گاها غيركارشناسي اين افراد اثرات مثبت و منفي مختلفي بر اجتماع مي گذارد افزود: ما شاهد هستيم كه در زمان بروز حوادث و اتفاقات مختلف اين افراد با حضور و نيز اظهارنظرهاي خود موج رسانه اي مثبت و يا منفي در مورد آن موضوع خاص ايجاد مي كنند و اگر اين افراد مديريت نشده و فرهنگ سلبريتي بودن را نداشته باشند به طور يقين آسيب‌هاي جبران ناپذيري بر جامعه وارد مي شود.
اين فعال رسانه اي ادامه داد: انتظار جامعه از افراد مشهور اين است كه در مورد موضوعات ملي نيز همانند ساير موضوعات اجتماعي ورود كرده و با اظهار نظرهاي سنجيده فضاي جامعه به‌ويژه فضاي عمومي كشور را به سمت و سوي انسجام و و حدت ملي به پيش ببرند.
وي ادامه داد: در موضوع سقوط پهپاد آمريكايي انتظار اين بود كه اين اتفاق مهم از سوي سلبريتي ها بيش از همه مورد توجه قرار گيرد و اظهارات آنها موجي از وجد و انسجام ملي را به همراه داشته باشد. با اينحال ذكر اين نكته خالي از لطف نيست كه بايد افراد مشهور از جايگاه و موقعيت اجتماعي و فرهنگي خود آگاه بوده و بدانند اظهارات آنها در بزنگاه‌هاي مهم سياسي و فرهنگي و اجتماعي مي تواند فضاي جامعه را به سمت وحدت ملي رهنمون سازد.