| حانيه مسجودي|
نزديک به دوهفته از اعتراضات و تنش هاي داخلي لبنان مي گذرد و گمانه زني ها درمورد استعفاي نخست وزير لبنان، هر روز داغ تر مي‌شد تا اينکه ديروز سعدالحريري استعفاي خود را به ميشل عون، رئيس جمهور لبنان تسليم کرد.
غروب سه‌شنبه، سخنراني سعدالحريري درحالي آغاز شد که رسانه‌هاي سعودي و در رأس آن العربيه از ساعت‌ها پيش در بخش‌هاي مختلف خبري خود اعلام مي‌کردند سعدالحريري خبر استعفاي خود را در اين سخنراني اعلام مي‌کند و در نهايت وي خطاب به مردم لبنان گفت:«به بن بست رسيدم و استعفاي خود را تقديم ميشل عون رئيس جمهور خواهم کرد.»
درحالي که سعدالحريري براي استعفا هيچ گونه هماهنگي با ميشل عون رئيس جمهور لبنان انجام نداده بود، ملاقات وي با عون در فضاي بسيار سردي صورت گرفت و رئيس جمهور لبنان استعفاي سعد الحريري را دريافت کرد.
نکته حائز اهميت اين است که سيد حسن نصرالله دبيرکل حزب‌الله لبنان پيش از اين ضمن هشدار نسبت به شرايط فعلي لبنان از تمامي مسئولان لبناني خواسته بود تا نسبت به اين شرايط احساس مسئوليت کنند و استعفاء وکناره گيري شرط بازگشت آرامش نيست. وي در سخنراني ۱۰ روز پيش خود گفته بود: «هنگامي که از مسئوليت همگاني در لبنان چه آنها که در قدرت هستند و چه خارج آن سخن مي‌گوييم يعني همه بايد در برابر اين شرايط خطرناک و مهم که کشور با آن مواجه است، مسئوليت‌پذير باشند و اين بسيار آسان است که فردي از مسئوليت‌ها شانه خالي کرده و بار آن را به دوش ديگران بياندازد و از دولت و مسئوليت خود کنار بکشد و بخواهد استعفاء دهد.»
سيدحسن نصرالله در ادامه اين سخنراني تأکيد کرده بود که حزب‌الله با استعفاي دولت موافق نيست چرا که در صورت استعفا، يک سال طول خواهد کشيد تا دولت جديد بر سر کار آيد و اين در حالي است که آنقدر زمان در دسترس نيست تا دولت جديدي تشکيل شود.
اما اين سخنان مشفقانه که در راستاي انسجام ملي و حمايت از مردم لبنان صورت گرفت در دستور کار دولت فعلي و شخص سعد الحريري قرار نگرفت و نخست وزير لبنان تنها راه نجات را سلب مسئوليت از دولت دانست و استعفاي خود را تقديم ميشل عون کرد.
به همين منظور «رسالت» به منظور بررسي تبعات استعفاي سعدالحريري نخست وزير لبنان و سایه روشن‌هاي این استعفا با کارشناسان مسائل منطقه و خاورميانه به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه مي‌خوانيد.
*استعفاي سعدالحريري قابل ‌پيش‌بيني بود
حسن هاني‌زاده، کارشناس مسائل خاورميانه و جهان عرب در گفت وگو با «رسالت» در تحليل استعفاي سعدالحريري، نخست وزير لبنان پس از تنش‌ها و اعتراضات داخلي مي‌گويد: « به دليل فشارهايي که بر جريان‌ سياسي محور مقاومت و حزب الله وجود داشت استعفاي سعدالحريري از مدت ها پيش قابل ‌پيش‌بيني و دولت سعد الحريري با بن بست مواجه شده بود.»
وي در ادامه تحليل مي‌کند که حجم بدهي هاي خارجي لبنان به ۸۶ ميليارد دلار بالغ شده و نرخ بيکاري هم به ۳۷ درصد رسيده است که اين موضوع نشانگر آن است که دولت حريري نمي تواند براي برون رفت از بحران فعلي دست به اقدامي سريع بزند و همچنين فشارهاي داخلي و فشار قدرت‌هاي منطقه اي و فرامنطقه اي بر سعد الحريري براي استعفا افزايش پيدا کرده بود.
اين کارشناس افزود: «حريري از دو سال گذشته تاکنون با عربستان دچار اختلاف شد و مصادره اموال و بازداشت چند روزه وي توسط محمدبن سلمان موجب شد او رويکرد جديدي پيدا کند و به سمت محور مقاومت و حزب الله متمايل شود. به همين دليل آمريکا و عربستان در ۳ سال اخير کمک‌هاي مالي خود را به لبنان قطع کردند و سعي بر ايجاد بحران جديدي براي کابينه سعد الحريري داشتند و درنتيجه اين بحران و تظاهرات گسترده مردمي موجب شد نخست وزير لبنان استعفا کند.»
*سعد حريري بار ديگر مأمور تشکيل کابينه جديد خواهد شد
هاني زاده مي‌گويد: « بعد از استعفاي سعد الحريري ۲ سناريو وجود دارد. يکي اين که آمريکا سعي دارد ميشل عون، رئيس‌جمهور لبنان را تحت‌فشار بگذارد تا بتواند نخست‌وزير سابق لبنان، فواد سينيوره که در آن زمان با حزب الله بسيار مخالف بود را بار ديگر به‌عنوان نخست‌وزير جديد معرفي کند و يکي از دلايل احتمالي استعفاي سعدالحريري نيز به همين مسئله مربوط است. اما به‌طور حتم اين امر با مخالفت حزب‌الله مواجه مي‌شود.»
کارشناس مسائل منطقه ضمن بيان سناريوي دوم بعد از استعفاي سعدالحريري ادامه مي‌دهد: «اما سناريور نزديک به واقعيت اين است که ميشل عون بار ديگر سعد حريري را مأمور تشکيل کابينه جديد خواهد کرد.»
هاني‌زاده ضمن اشاره به فشار کشورهاي خارجي براي تشکيل کابينه جديد بدون وزراي وابسته به جريان ۸ مارس در لبنان، تصريح کرد:‌ «هدف آمريکا و قدرت هاي منطقه اي اين است که اعضاي وابسته به جريان ۸ مارس در کابينه آينده دولت لبنان شرکت نداشته باشند که اين امر بحران سياسي جديدي در لبنان ايجاد خواهد کرد، به نظر مي رسد لبنان با استعفاي سعدالحريري علاوه بر بحران اجتماعي، وارد بحران جديدي شده است.»
وي در پايان افزود:‌ «هم سمير جعجع، رهبر حزب نيروهاي لبناني و هم وليد جنبلاط، رهبر حزب سوسيالست ترقي‌خواه سعي بر کارشکني در مسير حرکت کابينه سعد الحريري داشتند و سرانجام موفق شدند او را وادار به استعفا کنند، هرچند استعفاي او از جانب ميشل عون پذيرفته نشده است، اما به عقيده من وي بار ديگر سعد الحريري را مأمور تشکيل کابينه خواهد کرد.»
*آمريکا و عربستان با جهت‌دهي به دولت حريري، او را مجبور به استعفا کردند
علي اصغر زارعي، کارشناس مسائل خاورميانه نيز در اين باره به «رسالت» مي گويد: «همان طور که قابل پيش بيني بود تظاهرات به اشکال مختلف در لبنان آغاز و به تدريج دايره اعتراضات گسترده شد و به نظر مي رسيد اين اعتراضات با حمايت برخي از کشورهاي منطقه و خارج از منطقه دنبال مي‌شود. ضمن اينکه فشار اخير برخي کشورهاي مخالف حزب الله و نيروهاي مقاومت براي سمت و سو دادن حريري به سمت اهداف خودشان، اين وضعيت را به وجود آورد.»
وي ادامه داد: «آمريکا، عربستان و هم پيمانان آنها با استفاده از ابزارهايي مانند صندوق بين المللي پول براي تعديل اقتصادي در لبنان زمينه‌هاي اعتراضات را رقم زدند و باوجود اين که دولت سعدالحريري با ترکيب ناهمگون در دولتش و مذاکرات و رايزني هاي گسترده، سعي کرد مطالبات مردم و تظاهرکنندگان را برآورده کند اما باز هم موفق به اجابت مطاالبه معترضان نشد.»
زارعي با اشاره به نقش گروه هاي مخالف سعدالحريري در دولت،‌ ابرازکرد: «برخي افراد از بدنه دولت الحريري مانند گروه هاي وابسته به سمير جعجع، لبنانيه و برخي گروه هاي ديگر که مورد حمايت آمريکا، عربستان سعودي و امارات بودند سعي کردند بر اعتراضات موج سواري کنند و بهره برداري سياسي را در دستور کار قرار دادند و با تشديد تنش‌ها، مطالبات خود را از طريق آشوب در اعتراضات مسالمت آميز و خشونت گسترش دادند.»
کارشناس مسائل خاورميانه تصريح مي‌کند که درنهايت سعد الحريري به دليل اين فشارها استعفا داد و رايزني هاي سيدحسن نصرالله، گروه مقاومت و حمايت هاي ميشل عون که درصدد جلوگيري از هم پاچيدگي دولت بودند فايده نداشت.
وي افزود: «دولت سعدالحريري دولتي‌ است که نزديک به ۳ سال پيش با رايزني هاي گسترده شکل گرفت و چندين بار تا استعفا و فروپاشي هم پيش رفت، اما حمايت مقاومت و رئيس جمهور لبنان باعث شده بود اين دولت دوام آورد، اما تداوم تظاهرات، موج سواري گروه هاي سياسي و دخالت عوامل خارجي به ويژه توزيع پول از عربستان سعودي و امارات به جريانات معترض داخلي شرايط را به نحوي پيش برد که سعدالحريري استعفاي خود را اعلام کند.»
زارعي مي گويد: «هرچند استعفاي وي به معناي کناره گيري او از سياست تلقي نمي شود اما برخي جريانات وابسته به گروه هاي ضد مقاومت و عربستان سعودي، آمريکا، رژيم صهيونيستي و امارات به دنبال اين هستند که اتفاقات جديدي را در صحنه سياسي لبنان رقم بزنند.»
*پيش بيني آينده سياسي لبنان با استعفاي سعد الحريري
اين کارشناس در پيش بيني آينده سياسي لبنان ابرازمي کند: « بعد از استعفاي الحريري، دور جديدي از بي ثباتي و ناپايداري سياسي را در لبنان شاهد خواهيم بود. درگذشته نيز همين اتفاقات رخ داد. در تابستان سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ و بعد از ترور رفيق حريري و اتفاقات بعد از آن اين بي ثباتي و ناامني سياسي در لبنان به وجود آمد و اختلافات گسترده اي
که در بدنه سياسي گروه هاي مختلف لبنان وجود داشت آنها را دچار تعارض کرده بود.»
زارعي در پايان در مورد پيش بيني آينده سياسي لبنان تأکيد کرد، تشکيل دولت جديد در لبنان قطعا با دشواري هاي مضاعفي روبه رو مي شود و تنش هاي اقتصادي،سياسي آينده‌اي ا‌ست که مي توان براي نيمه پاياني سال ۲۰۱۹ و آغاز سال ۲۰۲۰ لبنان پيش بيني کرد.
*سعدالحريري باوجود ميل باطني خود استعفا کرد
در پايان نيز داود آقايي، کارشناس مسائل بين‌الملل و استاد مطالعات منطقه‌اي دانشگاه تهران در اين باره به «رسالت» مي‌گويد: «به دليل مشکلات معيشتي و بيکاري گسترده اي که طي سال هاي اخير در لبنان به وجود آمده و نيز بدهي هاي سنگين دولت، نزديک به دو هفته است که مردم دست به اعتراضات خياباني زدند، اما واقعيت اين است که اقتصاد لبنان با مشکلات بنياديني روبه روست و درکوتاه‌مدت امکان ارائه راه حل هاي مفيد و چاره ساز وجود ندارد، به همين دليل اعتراضات گسترده و عميق تر شد.»
وي افزود: «سعدالحريري امروز باوجود ميل برخي از جريانات، به دليل فشارهاي بيروني و اعتراضات داخلي ناگزير به استعفا شد و يکي از دلايل آن مي‌تواند عدم توانايي ارائه راه‌حل‌هاي کارآمد براي خواسته هاي مردمي باشد.»
آقايي ضمن يادآوري تأثير دخالت آمريکا و عربستان در بافت سياسي کشورهاي منطقه ازجمله لبنان، گفت: «دخالت آمريکا، عربستان و امارات در منطقه از جمله لبنان به اين دليل است که احساس مي کنند ايران در اين کشورها داراي موقعيت مستحکمي است و نوعي ايران هراسي را بين اين کشورها دامن زده‌اند، به همين دليل سعي دارند با به خيابان کشاندن مردم منطقه، رنگ ظاهري دموکراسي را بين جامعه بپاشند و گروه هاي مقاومت و حزب الله را تحت فشار بگذارند.»
اين کارشناس ادامه مي‌دهد: «در عراق و لبنان دست هايي پشت پرده وجود دارد که به کمک عوامل آشوبگر آمدند و سعي مي کنند فضاي آرام کشور را برهم زنند، همچنين بين معترضان شعارهايي نيز عليه حضور ايران سرداده مي شود، به طور مثال درعراق شعارها مربوط به مشکلات اقتصادي مردم و فساد گسترده دولت است و بيشتر تظاهرات در شهرهاي شيعه نشين است.»
آقايي درپايان ابرازکرد: «درنتيجه اين شبهه مطرح است که اگر فساد و مشکلات اقتصادي وجود دارد بايد تمام مردم عراق را دربرگيرد اما مردمي که در شهرهاي سني نشين هستند چنين اعتراضاتي ندارند، چنين مسائلي مبين آن است که آمريکا، اسرائيل و سعودي ها سعي دارند بين مسلمانان جنگ شيعه عليه شيعه راه بيندازند و وانمود کنند که خود شيعيان عيله دولت شيعي در عراق به ميدان آمدند و کشورهاي خارجي در اين مسئله نقشي نداشتند.»