استاد حوزه و دانشگاه بيان کرد: متاسفانه بيشتر عرفان هاي نوظهور ريشه شيطاني پيدا کرده اند. شيطان ادعا مي کند خدا را مي شناسد و به او علاقه مند است و اين ادعاي شيطاني ريشه يکي از عرفان هاي مهم نوظهور شده است.
حجت الاسلام سيدمجيد قائم مقامي استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر حوزه عرفان صحيح در گفت‌و‌گو با رسالت به عرفان هاي نوظهور و جعلي و دستاوردهاي آنها که رواج زيادي پيدا کرده اند، اشاره کرده که در ادامه گفت و گوي ما را مي‌خوانيد.
عرفان حقيقي چيست و به چند نوع تقسيم مي شود؟
عرفان از جمله معارف ديني است که بين ساير معارف ديني از جذابيت خاصي برخوردار است. اگر معارف ديني را به بخش هاي کلامي، فقهي و فلسفي تقسيم کنيم و يک بخش را به عرفان اختصاص دهيم، عرفان از همه بخش ها پرجلوه تر و نزديک تر به معارف وحياني است زيرا مولود عمل، عبادت و مجاهدت است و از جنس معارف وحياني و نوعي وحي و الهام محسوب مي شود. نگاه عرفان به حقيقت نزديک است و از اين منظر عرفان جذابيت پيدا مي کند.
ريشه عرفان به چه زماني مي رسد؟
عرفان ريشه بسيار قديمي دارد. منشأ تاريخي عرفان به منشأ دين باز مي گردد يعني عرفان همزاد با دين خداست. همان طور که دين قديمي‌ترين و جديدترين پديده عالم وجود است، عرفان هم اين گونه است. عرفان ارتباط تنگاتنگ با دين دارد و باطن عقايد است و به همين دليل تقسيم بندي عرفان را بر اساس تقسيم بندي اديان انجام مي دهند بنابراين به تعداد اديان و اعتقادات، عرفان وجود دارد. اگر انسان داراي عقيده و دين حق باشد و به اسلام ناب و اهل بيت دست پيدا کرده باشد، به عرفان ناب و حقيقي رسيده است و اگر عقايد او باطل، منسوخ و التقاطي باشد بر همين اساس به حقايقي در درون خود مي رسد.
ريشه عرفان هاي حقيقي قرآن و اهل بيت و ريشه عرفان هاي جعلي، اديان باطل و منسوخ است. به لحاظ تاريخي علاوه بر اديان ابراهيمي، اديان شرقي هم مانند هندوئيسم مدعي عرفان و داراي ريشه پنج هزار ساله هستند که از طريق تکنيک و فن به عرفان مي رسند و با انجام رفتارهاي عملي خاص چه با اعتقاد و بدون اعتقاد به حالات عرفاني دست پيدا مي‌کنند.
مدعيان عرفان در عصر حاضر چند نوع هستند؟
با وقوع انقلاب اسلامي و تجلي مجدد دين در جهان، به عرفان توجه زيادي شد به همين دليل مدعيان عرفان به چند گروه تقسيم مي شوند. اول عرفاي با تصوف قديمي و سنتي و دوم عده اي که ادامه عرفان هاي مصنوعي هستند و ريشه در عرفان هاي فني دنياي شرق دارند. در عرفان هاي جعلي ادعا مي شود لازم نيست از ابتدا انسان معتقدي باشيد بلکه روش عملي ما را مانند تمرکز و مديتيشن هاي خاص که در واقع نفسانيت پير و مرشد اين عرفان هاست، دنبال کنيد تا به حقايق برسيد که اين طرز تلقي عين بطلان است زيرا حقيقت بدون داشتن اعتقاد امکان پذير نيست.
عرفان هاي نوظهور چه تلقي از معبود و خداوند به پيروان خود ارائه مي دهند؟
کمترين نکته اي که درباره اين گروه مي توان اشاره کرد در اشتباه بودن آنهاست زيرا توهم از خداوند دارند نه معرفت واقعي. درباره شناخت از خداوند ديدگاه هاي مختلفي وجود دارد. اول اينکه انسان خدا را به اندازه درک خودش بشناسد. اين همان عرفاني است که پيامبران و اوليا آن را ترويج مي کردند.
اين عرفان محقق نمي شود مگر اينکه خداوند به آن عنايت کند و شناختي که او به انسان ببخشد. اين عرفان اصل معرفت است.
در برابر اين عرفان، معرفتي قرار مي گيرد که نفس در آن محوريت دارد و انسان مي خواهد خدا را طبق خواسته خود بشناسد که مبناي شرک است.
عرفان هاي جعلي بر مبناي اديان و عقايد ناقص حرکت کردند و به ادراکاتي رسيدند. عرفان هاي شرقي بعد از عرفان هاي انحرافي اديان به وجود آمدند. در اين نوع ازعرفان داشتن اعتقاد لازم نيست بلکه فقط بايد طريق و روش دنبال شود تا به تدريج به شهود رسيد. حامي اين نوع از عرفان ها نفس شيطاني است. زيرا شيطان هم داراي عرفان است و متاسفانه بيشتر عرفان هاي نوظهور ريشه شيطاني پيدا کرده اند. شيطان ادعا مي کند خدا را مي شناسد و به او علاقه مند است و اين ادعاي شيطاني ريشه يکي از عرفان هاي مهم نوظهور است.
عرفان‌هاي کاذب فعلي چه دستاوردي براي پيروان خود دارند؟
عرفان نياز طبيعي روح انسان است. روح نياز به کشف و شهود دارد زيرا با کشف و شهود، به لذت و آرامش مي رسد. اگر انسان اين نياز را از طريق درست و تدين به دين حق، به دست بياورد، مي تواند به عالي ترين مدارج عرفان برسد اما اگر به هر دليلي نخواهد از اين راه وارد شود به راه هاي جعلي مي رسد. مثل اينکه نياز طبيعي و واقعي روح از طريق غيرواقعي و جعلي تامين مي شود يعني روح ما نياز به مستي حقيقي دارد اما وقتي از طريق دين وارد نشود، شيطان انسان را وادار به استفاده از مواد مخدر و مشروبات مي کند.
عرفان هاي جعلي و نوظهور، بينابين عرفان حق و باورهاي غلطي مانند مصرف مخدر و مشروبات الکلي قرار دارند. عرفان هاي جعلي انسان را به استفاده از مشروبات الکلي دعوت نمي کند اما از طريق فني و تکنيکي انسان را به حالت خلسه و آرامش مي رساند و بعضا تا حدودي هم اين حالت به انسان دست مي دهد. پيروان اين عرفان ها بعد از مدتي احساس مي کنند به خدا نزديک تر شده اند زيرا مرشد عرفان هاي جعلي از طريق راه هاي شيطاني چنين احساساتي را در انسان ها پديد مي آورد. از نظر روانشناسي عرفان هاي نوظهور احساساتي را در انسان به وجود مي آورند اما به يکباره فروکش مي کنند و به دنبال خود نااميدي و ياس را ايجاد مي کند.
پيامد عرفان هاي نوظهور براي اعتقادات معنوي پيروان شان چيست؟
عرفان هاي نوظهور پشتوانه حقيقي ندارند و نمي توانند تداوم داشته باشند و به يک باره سقوط مي کنند. در اين صورت اگر شخص اعتقادات ديني داشته بايد به اسلام و اهل بيت بازگردد و جاذبه اهل بيت را با حالاتي که از طريق روش هاي رياضتي به دست آورده، مقايسه کند. افرادي که از عرفان هاي جعلي ضربه خوردند، مي توانند دوباره به زندگي معمولي و الهي بازگردند.
عرفان هاي جعلي ابزاري براي رسيدن به چه هدفي هستند؟
عرفان هاي نوظهور داراي مرشدي است که خود را متولي انسان مي داند و اين از ميل نفساني او ناشي مي شود. در عرفان حقيقي خداوند متولي انسان مي شود اما چون نفس انسان ميل به رياست و حاکميت دارد اين حالت را از طريق غلط به دست مي آورد. اگر مرشد شيطان باشد، ولايت شيطاني خواهد داشت و از ولايت خود لذت مي برد.
در عرفان جعلي مرشد دستور به ترک نماز نمي دهد بلکه دستوراتي مي دهد که در نماز حال بهتري پيدا شود تا از اين طريق مرشد ايمان کامل پيدا کند و او را جلوه خداوند بداند.
با وجود بروز و ظهور عرفان هاي نوظهور و جعلي، زمان ما زمان تجلي دين حق است و هيچ جاذبه اي با دين حق نمي تواند مقابله کند. اقبال به دين روز به روز بيشتر مي شود و عرفان هاي جعلي کمرنگ تر شده اند.