روز گذشته خبری از سوی وزارت ارشاد منتشر شد مبنی بر این‌که «مدیرکل مطبوعات داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دیدار با اهالی رسانه استان همدان، با بیان اینکه روند تأمین کاغذ به قیمت دولتی تا یک ماه و نیم گذشته ادامه پیدا کرد ولی متوقف شد؛ چون بانک مرکزی دیگر ارز تخصیص نداد و اعلام کرد دارو از مطبوعات واجب‌تر است گفت: تا اطلاع ثانوی نشریات مشمول ماده ۱۶ نمی‌شوند.

وی با تاکید بر این‌که وظیفه وزارت ارشاد تأمین و توزیع کاغذ نیست بلکه تخصیص یارانه کاغذ است، به توضیح درباره روند تأمین کاغذ مطبوعات در وضعیت اقتصادی سال جاری پرداخت و گفت: از خردادماه به دلیل افزایش قیمت ارز به صورت وجدانی و شخصی ورود کردیم و با سه تاجر به گفت‌وگو نشستیم. هر کیلو کاغذ در بازار آزاد ۷ هزار تومان بود اما قیمت دولتی ۴ هزار و ۱۰۰ تومان را توافق کردیم که ۵ هزار و ۱۵۰ تومان به مطبوعات اختصاص یابد اظهار کرد: پنج ماه به این شیوه حرکت کردیم به طوری که درخواست‌ها را بررسی و با توجه به شرایط مطبوعات سهمیه کاغذ به آن‌ها کاغذ داده شد.» خبرگزاری مهر در این‌باره با مدیر مسئول روزنامه «فرهیختگان» و سردبیر روزنامه «سازندگی» گفت‌وگو کرده است. آن‌ها معتقدند که اختصاص نیافتن ارز دولتی به کاغذ مطبوعاتی را موجب آسیب‌های جدی به بدنه مطبوعات داخلی خواهد شد.

پیچ‌وخم‌های عجیب تأمین کاغذ مطبوعات در سال ۹۷

محمدامین ایمان‌جانی، مدیر مسئول روزنامه فرهیختگان با اشاره به این‌که نرخ کاغذ بهای صعودی عجیب‌و غریبی در سال جاری (۱۳۹۷) داشت و کنترل قیمت آن، تقریباً از دست مسئولان برنامه‌ریزی این موضوع خارج شد، گفت: از دلالان این نابسامانی و عدم مدیریت متخصصان دولتی سواستفاده کردند و قیمت‌ها را بالا و پایین بردند. در واقع، سو مدیریت یا عدم مدیریت مناسب این جریان، سبب افزایش بهای کاغذ مطبوعات شد.

وی ادامه داد: این در حالی است که پیگیری‌های ما نشان داد که هر وقت اراده کرده‌ایم، کاغذ در کشور بوده اما به دلیل انبار شدن و نبود نظارت، این کالا بر مبنای نیاز توزیع نمی‌شود و چون از طرفی متولی خاصی ندارد، گران می‌شود. بنابراین، با هجمه متقاضیان به سوی بازار کاغذ، بهای کاغذ نیز رشد یافت. این مجموعه اتفاق‌ها در حوزه‌های نشر، اطلاع‌رسانی و مطبوعات تأثیر گذاشت و فشارهای زیادی به مجموعه‌های رسانه‌ای آمد که منجر به کاهش شمارگان و نیروی انسانی مطبوعات شد. از این رو، مخاطبان نشریات نیز کاهش یافت و به تبع آن، کمکی که مطبوعات می‌توانند در این شرایط به دولت کنند نیز کمرنگ‌تر خواهد شد.

محمد قوچانی، سردبیر روزنامه سازندگی نیز در باره وضعیت کاغذ مطبوعات در سال ۹۷ اظهار کرد: سخت‌ترین دوران روزنامه‌نگاری را از جنس تأمین کاغذ در یک‌سال گذشته سپری کردیم. وقتی شروع به انتشار روزنامه سازندگی کردیم، بهای کاغذ کیلویی ۳‌هزار تومان تا ۳‌هزار و ۵۰۰ تومان بود اما الان به ۱۶ هزار تومان رسیده است و این فشار غیر قابل باوری را به روزنامه ما رسانده است. ما روزنامه را با ۳۲ صفحه شروع کردیم و الان در پایان یک سال به ۱۶ صفحه رسیدیم. طبیعتاً اعضای تحریریه هم به نصف رسید.

متأثر شدن نظام اطلاع‌رسانی و اقناع‌سازی افکاری عمومی

ایمان‌جانی درباره توقف تخصیص ارز دولتی به کاغذ مطبوعات اظهار کرد: مدیریت افکار عمومی و آرام‌سازی و کمک دولت از سوی مطبوعات و به ویژه مطبوعات کاغذی صورت می‌گیرد. مطبوعات امروزه به دست افراد نخبه و تأثیرگذار کشور می‌رسد. وقتی که چنین تصمیمی گرفته می‌شود، یعنی به تبعات رسانه‌ای این موضوع فکر نشده است. معتقدم باید یک پیوست رسانه‌ای را برای هر مسأله‌ای باید پیش‌بینی کنیم. همان‌طور که از قدیم گفته‌اند که باید هر کسب‌وکاری ۹۰ درصد سود خود را به تبلیغات اختصاص بدهد. مدیریت و اقناع‌سازی افکار عمومی از طریق رسانه صورت می‌گیرد. وقتی این موضوع کمرنگ بشود، قطعاً بر موضوعات دیگر هم تأثیرگذار است.

قوچانی نیز در این‌باره اظهار کرد: با اختصاص نیافتن ارز به کاغذ مطبوعات، پیش‌بینی می‌کنم که بخش زیادی از مطبوعات دچار تعطیلی شوند. نظام مطبوعاتی ما دچار بحران هست. همچنین میزان مطبوعاتی که در کشور منتشر می‌شود به لحاظ عنوان، بسیار بالاست و از طرفی سیستم توزیع مطبوعات ما بسیار سنتی است و با آن‌که کشور پیشرو و پایه‌گذار سیستم پست بودیم، نمی‌توانیم نشریه را به خوبی توزیع کنیم و به دست مردم برسانیم.

کم کردن از برج دولت، افزودن بر نظارت در توزیع

ایمان‌جانی در بیان پیشنهاد خود برای رفع مساله کاغذ در سال ۱۳۹۸ گفت: می‌توان از از خرج و برج دولت، بودجه جاری و دفتر ریاست‌جمهوری یا حوزه وزارتی یا بودجه‌های سرگردان کم کرد اما به مدیریت افکار عمومی بهای بیشتری داد تا اقناع‌سازی افکار عمومی به خوبی صورت گیرد.

مدیر مسئول روزنامه فرهیختگان یادآور شد: در سال جاری نه‌تنها روزنامه فرهیختگان که اکثر روزنامه‌ها هم با کاهش تیراژ مواجه بودیم. از آن جایی که فرهیختگان تنها روزنامه جامعه دانشگاهی کشور است، جامعه مخاطب خوبی را در سراسر کشور داشتیم. جامعه مخاطب ما کمتر شده است. خیلی از اتفاقات از همین قشر دانشگاهی کشور که شامل کارکنان دانشجویان و استادان هست، رقم می‌خورد. دولت باید با نظارت، مدیریت و آماده‌سازی بستر مناسب این فضا را تغییر دهد که تاکنون این اتفاق رخ نداد. با اختصاص نیافتن ارز دولتی به کاغذ مطبوعات، یا باید کلاً این رسانه‌ها را تعطیل کنیم یا تعداد صفحات و شمارگان را کاهش دهیم که تبعات خاص خودش را دارد اما مطمئناً با این کار آسیب جدی به روزنامه‌ها وارد خواهد شد.

قوچانی نیز با اشاره به نحوه تأمین کاغذ در سال سال ۱۳۹۷ برای روزنامه سازندگی گفت: ما در سال جاری از هر راهی که شما فکر کنید مثل رفتن به کف بازار و تهیه کاغذ روزانه روزنامه، این کاغذ را تهیه می‌کردیم. این کار به حدی رسید که حتی یک شماره از روزنامه به دلیل نیافتن کاغذ، نتوانسیم منتشر کنیم. هر راهی که به ذهنمان می‌رسید را برای تأمین کاغذ امتحان کردیم. اگر کاغذ دولتی بود، از این کاغذ و اگر این کاغذ در اختیار نبود- که عمدتاً هم نبود- به صورت آزاد تأمین می‌کردیم.

وی تاکید کرد: من هم معتقدم که اهمیت دارو از مطبوعات بالاتر است اما نباید فقط به این راه حل‌های مقطعی بسنده کرد و وزارت ارشاد هم باید به عنوان مدافع مطبوعات راهکاری برای عرضه مطبوعات ارائه کند.

محمد قوچانی سردبیر روزنامه سازندگی درباره راهکار این روزنامه در صورت اختصاص نیافتن ارز دولتی به کاغذ مطبوعات، گفت: ما در صورت اختصاص نیافتن ارز به کاغذ مطبوعات، از مخاطبان می‌خواهیم روزنامه سازندگی را با بهای بیشتری خریداری کند. امیدوارم وزارت ارشاد هم فکری برای کاغذ کند. هرچند من به لحاظ کارشناسی با ارز ۴‌هزار و ۲۰۰ تومانی به کل مخالفم اما فکر می‌کنم راه‌حل دیگری هم بتوان یافت. به نظر من ساماندهی کل نظام انتشار و توزیع مطبوعات و بازنگری سیستم یارانه‌های مطبوعاتی اکنون دیگر یک ضرورت است. لازم است به جای آن‌که سخت‌گیری‌هایی در اعطای مجوز برای مطبوعات کنیم، در درون مطبوعات تصمیمات بهتری برای انتشار مطبوعات بگیریم.

وعده مطرح شدن مساله در هیأت دولت

مدیرکل مطبوعات داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این‌باره به خبرنگار مهر توضیح نداد اما در دیداری که با اهالی مطبوعات استان همدان داشت مدعی شد: قرار شد وزیر فرهنگ در حاشیه جلسه هیأت دولت با رئیس بانک مرکزی صحبت کند که ارز کاغذ ۱۰۰ میلیون دلار است در حالی که ارز دارو ۴ میلیارد دلار است و ارز کاغذ با این شرایط رقمی نیست.

دربندی با بیان اینکه هر روزه تماس‌های بسیاری درباره کاغذ داریم اظهار کرد: توصیه ما هم کاهش تعداد صفحات و تیراژ است تا این برهه را سپری کنیم، ضمن اینکه تا اطلاع ثانوی رسانه‌ها مشمول ماده ۱۶ نمی‌شوند.

ماده ۱۶ مطبوعات

طبق این ماده قانونی، صاحب امتیاز موظف است ظرف ۶ ماه پس از صدور پروانه، نشریه مربوطه را منتشر کند که در غیر این صورت با یک بار اخطار کتبی و دادن فرصت ۱۵ روز دیگر، در صورت عدم عذر موجه، اعتبار پروانه از بین می‌رود. بر این اساس، عدم انتشار منظم نشریه در یک سال نیز اگر بدون عذر موجه باشد موجب لغو پروانه خواهد شد.