اخيراً مقام معظم رهبري انقلاب به رئيس مجلس از لزوم اصلاح ساختار بودجه كشور سخن به ميان آورده‌اند. اين اصلاح چگونه بايد صورت گيرد؟
توجه و تدقيق در مراتب زير پاسخي به اين پرسش و دعوتي است از صاحب‌نظران به داوري در روايتي كه راقم اين سطور از اصلاح ساختار بودجه كشور مطرح مي‌سازد.
۱- بودجه كل كشور ماهيت تقنيني‌اش لايحه است نه طرح، اگر منظور معظم‌له از اصلاح ساختار بودجه كل كشور فقط لايحه بودجه باشد بايد مخاطب اين الزام رئيس دولت مي‌بود، نه رئيس مجلس.
۲- اما چرا معظم‌له رئيس مجلس را مخاطب قرار داده؟ پاسخ روشن است براي اين‌ كه مرجع رد كليات يا تصويب فرعيات لايحه بودجه با مجلس است و مجلس است كه مي‌تواند دولت را ملزم كند كه لايحه بودجه را به گونه‌اي تدوين كند كه مشتمل بر بودجه كل كشور باشد، نه جزء كشور. مجلس است كه مي‌تواند دولت را ملزم كند كه در لايحه، بودجه مناطق آزاد، بودجه سازمان تأمين اجتماعي، بودجه شهرداري‌ها، بودجه صدها شركت تابعه مؤسسات دولتي مثل شستا يا ديگر شركت‌هاي ظاهراً خصوصي اما باطناً دولتي را بياورد كه هم اكنون ساختار بودجه از آن تهي است.
۳- اين مجلس است كه مي‌تواند دولت را ملزم به اصلاح ساختار بودجه‌اي بكند و اگر دولت تمكين نكرد يا عمل به اصل ۸۸ و ۸۹ و ۹۰ نهايتاً با استيضاح، وزراي دولت را به مسير اجراي قانون بياورد.
۴- اين رئيس مجلس است كه مي‌تواند مصوبات دولت را لغو و جلوي تصميمات نادرست آن را بگيرد.
۵- اين مجلس است كه مي‌تواند ارقام و اعداد اعتبارات دستگاه‌ها را تعديل يا تغيير دهد و با طرح سوال از وزرا يا حتي رئيس جمهور به عنوان يك قوه، در رأس امور قرار گيرد. همان‌گونه كه امام خميني فرمود: مجلس رأس امور است.
كدام امور، همه امور و شئونات كشور قابل طرح و حلاجي در مجلس است.
۶- از باب اعداد و ارقام بودجه گفتني است، بودجه سال ۹۸ طي لايحه دولت ۰۰۰/۷۰۰/۱ ميليارد تومان است كه سهم بودجه عمومي از آن فقط ۴۷۹۰۰۰ ميليارد تومان بوده و مابقي بودجه شركت‌ها،‌ بانك‌ها و مؤسسات تابعه دولت است با تقسيم بودجه عمومي دولت بر ۸۰ ميليون جمعيت كشور سهم هر نفر از مردم از بودجه عمومي دولت ۹/۵ ميليون تومان مي‌‌شود. اين سهم ناخالص سرانه نفر بودجه شامل همه آحاد جمعيت است از اين سهم مقامات، روساي سه قوه ، وزرا و ساير مديران هم بهره‌مند هستند. به اضافه مبالغي ديگر.
۷- كدام مبلغ كدام مقام؟ كدام مدير؟ همان‌هايي كه اكنون به نجومي‌بگير معروف شده‌اند اين مبالغ علاوه بر آن سهم ناخالص ۹/۵ ميليون تومان است كه به چند آدرس آن در ساختار بودجه‌اي اشاره مي‌شود كه لابه‌لاي جداول بودجه گنجانيده شده‌اند.
۸- في‌المثل در بودجه نهاد رياست جمهوري تحت عناوين كمك، ميلياردها تومان در اختيار رئيس قوه مجريه است آن‌هم كمك‌هايي كه با يك امضاء گيرنده بودجه به حساب هزينه قطعي منظور مي‌شود فقط يكي از اين مبالغ ۷۰ ميليارد و ۲۰۰ ميليون تومان است. (۱)
۹- معنا و مفهوم اين‌گونه بودجه‌نويسي آن است كه ۷۰ ميليارد تومان را در ساختار بودجه‌اي به گونه‌اي قرار دهيم كه در اختيار بالاترين مقام قوه مجريه باشد تا به اشخاص حقيقي و حقوقي، خصوصي يا دولتي كمك نمايد. آيا اين‌گونه ساختارها نبايد تغيير يا اصلاح شوند؟ يعني مي‌توان پذيرفت كه اختيار ۷۰ ميليارد و ۲۰۰ ميليون تومان به صورت سهم يك مقام و صاحب‌منصب دولتي باشد و سهم يك نفر عادي از بودجه ۹/۵ ميليون تومان؟
۱۰- مبلغ ذكر شده فقط يك قلم از اين‌گونه اقلام است كه نيازمند اصلاح ساختاري در بودجه‌ريزي و بودجه‌‌بندي است.
۱۱- مثلا در لايحه بودجه ۹۸ مشابه سنوات قبل مبلغ ۵ ميليارد تومان يك قلم بودجه تحت عنوان كمك به اشخاص حقيقي و حقوقي كه در لايحه بودجه كل كشور معلوم نيست چه كساني هستند و قلمي ديگر مبلغ بيش از ۲۴ ميليارد تومان براي كمك به مؤسسات علمي- ديني- فرهنگي- هنري و ورزشي به سازمان برنامه و بودجه اختصاص يافته (۲) مگر اين مؤسسات جداگانه بودجه مصوب ندارند؟
مگر وزارت علوم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و وزارت ورزش بودجه مستقل ندارند؟ پس اين بودجه‌هاي كمكي چه صيغه‌اي است؟
۱۲- مگر سازمان اوقاف و امور خيريه ۴۶۲ ميليارد تومان بودجه ندارد (۳) سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور براي رتق و فتق كدام امري از امور ديني بودجه كمكي به مؤسسات ديني را احصاء مي‌كند؟
۱۳- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ۴۱۶ ميليارد تومان بودجه دارد (۴) تا به فرهنگ و ارشاد اسلامي آن‌گونه كه از نامش پيداست كمك كند. آقاي نوبخت چه كمكي به امور ديني مي‌كند كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي از انجام آن عاجز است؟
۱۴- در امور ديني علاوه بر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ديگر دستگاه‌هايي هم وجود دارند مثل،‌ دفتر تبليغات حوزه علميه قم، شوراي هماهنگي تبليغات اسلامي، شوراي عالي حوزه‌هاي علميه و شوراي عالي برنامه‌ريزي مديريت حوزه‌هاي علميه خراسان اسلامي، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، مؤسسه نشر آثار حضرت امام، پژوهشكده امام خميني انقلاب اسلامي، مركز خدمات حوزه علميه، كتابخانه آيت‌الله مرعشي، آستان مقدس حضرت امام (ره)، سازمان تبليغات اسلامي و … جمعا با ۲۴۸۸ ميليارد تومان چه كمكي نمي‌توانند به امور ديني بكنند كه سازمان برنامه و بودجه جناب آقاي نوبخت ۲۴ ميليارد تومان بودجه براي كمك به امور ديني مي‌تواند بكند.
۱۵- بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به تنهايي نصف بودجه ۱۷ دستگاه اجرايي متولي امور ديني اعم از حوزه علميه و مؤسسه پژوهشي را به خود در بودجه كل كشور اختصاص داده و هر آنچه را كه اين دستگاه به قول عوام مي‌بافند، وزارت فرهنگ با يك فيلم آن‌چناني و با يك كنسرت آن‌چناني يا يك تأثيرمنفي و انحرافي پنبه مي‌كند. آيا اين ساختار‌هاي بودجه‌اي نبايد جابه‌جا شوند؟ و تغيير ساختارها قطعاً مخالفاني دارد كه مواجهه با آن‌ها تنها با مجلس است كه به قول امام در رأس امور باشد نه زيرمجموعه.
پي‌نوشت‌ها:
(۱) رديف ۱۰۱۰۱۲ جدول شماره ۷ بودجه سال ۹۸
(۲) رديف‌هاي ۱۰۲۵۲۱ و ۱۰۲۵۸۵ بودجه سال ۹۸
(۳) رديف ۱۰۹۵۰۰ بودجه سال ۹۸
(۴) رديف ۱۱۴۰۰۰ بودجه سال ۹۸