|معصومه شمسيني غياثوند|
قارچ، خوشمزه‌ خطرناکي است که هرچند نمونه‌ سمي آن به صورت خودرو در جنگل‌ها يافت‌ مي‌شود اما عمده اين محصول که توسط توليد کنندگان قارچ دکمه‌اي مزارع پرورش قارچ تهيه مي‌شود نه‌تنها مضر نيست بلکه سرشار از پروتئين و داراي ارزش غذايي فراواني به ويژه براي سالمندان و افراد مسن است. 
ايران با توليد سالانه بيش از ۱۵۰ هزار تن قارچ خوراكي، مقام ششم توليد قارچ جهان را به خود اختصاص داده است. در سال‌هاي اخير شاهد رونق توليد محصول قارچ خوراکي در کشور بوده‌ايم و اين بخش توليدي، سرمايه‌گذاران بسياري را جذب کرده است. بر اساس آمار اعلام شده بيش از ۴۰ هزار نفر در کشور به صورت مستقيم و بيش از ۴۰۰ هزار نفر به صورت غير مستقيم در زمينه توليد قارچ خوراکي مشغول به فعاليت هستند.
براساس مصوبه هشتم مردادماه ۱۳۹۷ كميسيون اصلي اقتصادي هيئت دولت، فعاليت كشت قارچ‌هاي خوراكي به عنوان يکي از فعاليت‌هاي كشاورزي مورد تأييد قرار گرفت و بر اساس ماده ۸۱ قانون ماليات‌هاي مستقيم از پرداخت ماليات معاف شد. سالانه بيش از ۱۵۰ هزار تن قارچ خوراكي توسط بيش از هزار  واحد بهره‌برداري داراي مجوز با اشتغالزايي توليد مي‌شود.
سرانه مصرف قارچ در ايران بين يك تا ۲/۱ كيلوگرم است، درحالي‌که در كشورهاي اروپايي چهار كيلوگرم و در دنيا متوسط ۲ كيلوگرم مصرف مي‌شود.  امروز در جهان بيش از ۲۰  گونه قارچ به روش تجاري پرورش داده مي‌شود كه كشورهاي چين، آمريكا، هلند، فرانسه و لهستان پنج كشور برتر توليدكننده قارچ خوراكي محسوب مي‌شوند سال ۹۶ بيش از سه هزار و ۶۰۰ تن قارچ خوراكي به خارج از كشور صادر شد که به گفته کارشناسان اگر اين حرفه کشاورزي موردتوجه مسئولان قرار بگيرد اين آمار به بيش از ۳۰ هزار تن نيز خواهد رسيد.
*عدم وابستگي به خارج براي توليد قارچ خوراکي
محمدحسن افشار، رئيس انجمن پرورش‌دهندگان قارچ خوراكي ايران در گفت‌وگو با «رسالت» در خصوص علت رونق توليد قارچ خوراکي در کشور مي‌گويد: « خوشبختانه ازنظر توليد قارچ خوراکي در کشور هيچ وابستگي به کشورهاي خارجي وجود ندارد. کليه مواد و تجهيزات توليد قارچ خوراکي در داخل کشور وجود دارد و اين محصول به‌راحتي در داخل کشور توليد و در اختيار مصرف‌کنندگان قرار داده مي‌شود.»
وي بابيان اينکه بيش از ۹۰ درصد ماشين‌آلات و تجهيزات با تلاش  توليدکنندگان قارچ خوراکي در داخل کشور ساخته مي‌شود، گفت: « ازنظر سيستم کنترلي کمي به خارج کشور  وابستگي داريم که در اين زمينه تلاش مي‌شود از طريق مهندسي معکوس و به‌کارگيري از توانايي مهندسان جوان مشکل وابستگي به کشورهاي خارجي را برطرف کنيم.»
رئيس انجمن پرورش‌دهندگان قارچ خوراكي ايران ادامه داد: « در زمينه توليد قارچ خوراکي در کشور با تبليغات گسترده و تلاش انجمن استقبال خوبي به‌عمل‌آمده است، طوري که  در ۲۰ سال گذشته يعني از سال ۷۳ تا ۹۶ روزانه ۴ تا ۵ تن  قارچ خوراکي در کشور توليد مي‌شد که مرکز آن تنها در  شهريار و کرج بود اما در حال حاضر توليد قارچ خوراکي در سراسر کشور صورت مي‌گيرد.»
افشار بابيان اينکه  درگذشته تعداد واحدهاي توليدکننده قارچ خوراکي به تعداد معدود و انگشت شماري در کشور بود، گفت: « بيش از هزار و ۱۸۰ واحد بزرگ توليدکننده قارچ خوراکي با مجوز  در کشور وجود دارد و حدود ۳۸۰ واحد توليد قارچ خوراکي در حال ساخت‌وساز هستند تا وارد عرصه توليد و اشتغال شوند که در اين عرصه  ۴۰ هزار نفر به‌صورت مستقيم مشغول به کار و فعاليت هستند. بيش از ۴۰۰ هزار نفر نيز به‌صورت غيرمستقيم  در اين رشته اشتغال دارند که حاکي از گسترش اشتغالزايي اين بخش در کشور است همچنين در سال گذشته بيش از ۱۵۲ هزار تن محصول در کشور توليد شد که پيش‌بيني مي‌شود اين محصول امسال به بيش از ۱۸۰ هزار تن برسد که در مقايسه با سال قبل اين ميزان رو به افزايش است.»
وي با اشاره به اينکه قارچ خوراکي به‌عنوان محصولي است که مي‌تواند جايگزين مناسبي به‌جاي گوشت قرمز ازنظر قيمت و پروتئين باشد، خاطرنشان کرد: « با توجه به اينکه در کشور مشکل توليد گوشت قرمز وجود دارد و قيمت آن نيز بيش از ۱۲۰ هزار تومان است قارچ خوراکي به دليل اينکه سرشار از پروتئين است جايگزين مناسبي براي محصول گوشت قرمز است چراکه در هر يک کيلو گوشت قرمز ۷۰ گرم پروتئين و در هر يک کيلو قارچ خوراکي بيش از ۵۰ گرم پروتئين وجود دارد بنابراين اين توصيه به مردم مي‌شود که از قارچ خوراکي در سبد غذايي‌شان استفاده کنند.»
*گسترش صادرات قارچ خوراکي به کشورهاي منطقه 
رئيس انجمن پرورش‌دهندگان قارچ خوراكي ايران با اشاره به گسترش صادرات قارچ خوراکي به کشورهاي منطقه گفت: « شتاب توليد قارچ خوراکي نسبت به تقاضاي اين محصول جلوتر است و توليد اين محصول بيشتر از تقاضاي داخلي  آن است براي همين براي صادرات اين محصول تلاش مي‌شود و در وضعيت کنوني بيش از ۲۰ تن از اين محصول به کشور عراق صادر مي‌شود و حدود ۶ تا ۱۰ تن نيز به کشورهاي حاشيه خليج‌فارس صادر مي‌شود همچنين ساير کشورها به‌جز ترکيه اين محصول به کشورهايي مثل افغانستان نيز صادر مي‌شود.»
افشار با اشاره به مشکلات صادرات قارچ خوراکي به کشورهاي همسايه خاطرنشان کرد: « مشکلاتي در زمينه صادرات قارچ خوراکي وجود دارد و در کميته‌اي که قرار است در وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت جهاد کشاورزي و بانک مرکزي برگزار شود اين مشکلات موردبررسي قرار بگيرد تا بتوانيم توليدات قارچ مازاد در کشور را به ساير کشورها صادر کنيم.»  
وي با تأکيد بر اينکه قارچ خوراکي محصولي ارزآور است و در سطح بين‌المللي شناخته‌شده است، عنوان کرد: « براي حل مشکلات صادرات اين محصول لازم است که بازاريابي اين محصول  مورد بررسي قرار بگيرد و مشکلاتي که در زمينه حمل‌ونقل و گمرک وجود دارد را حل‌وفصل کرد که اگر اين مشکلات برطرف شود سالانه با راحتي مي‌توانيم بيش از ۳۰ هزار تن صادرات اين محصول را داشته باشيم.»
رئيس انجمن پرورش‌دهندگان قارچ خوراكي ايران در خصوص گسترش توليد و کارآفريني اين محصول در کشور خاطرنشان کرد: « توليد قارچ خوراکي  محصولي کارگر طلب و سرمايه طلب  
است توصيه‌اي براي توليد اين محصول به‌صورت خانگي نمي‌شود براي همين کساني که توانايي سرمايه‌گذاري براي توليد اين محصول در واحد‌هاي ۲۰۰ تا ۳۰۰ تن رادارند بايد سرمايه‌اي در حدود ۴ تا ۵ ميليارد تومان داشته باشند که اگر ۲۰ درصد اين سرمايه را داشته باشند مابقي اين سرمايه را مي‌توانند از تسهيلات بانک‌ها استفاده کنند و در اين زمينه خوداشتغالي داشته باشند.»
افشار بابيان اينکه بيشتر ماشين‌آلات و تجهيزات براي توليد قارچ خوراکي در کشور وجود دارد، گفت: « افرادي که تسهيلات لازم را براي آغاز اين فعاليت داشته باشند مي‌توانند از سالن‌هاي پرورش که کمپوست را به‌صورت آماده در اختيار قرار مي‌دهند استفاده کنند و از تجهيزاتي که به‌راحتي در اختيار آن‌ها قرار مي‌گيرد استفاده کنند چراکه کار توليد قارچ خوراکي در شرايط کنوني سهل و آسان است.»
*مزيت‌هاي توليد قارچ خوراکي در داخل کشور 
نامي موحدي، يکي از توليدکنندگان  محصول قارچ خوراکي که سال هاست در اين عرصه مشغول به فعاليت  مي باشد، در گفت‌وگو با «رسالت» در خصوص روند توليد قارچ خوراکي در کشور مي‌گويد: « کشور ما مزيت‌هاي بسياري در توليد قارچ خوراکي دارد از جمله وفور مواد اوليه در کشور و اينکه نيازي به واردات مواد اوليه به کشور نداريم همچنين تکنولوژي و دانش فني در حد خوب و قابل مطلوب براي انتقال آن در داخل کشور وجود دارد و ماشين‌آلات و تجهيزات آن در داخل کشور باکيفيت خوب و قابل‌قبول ساخته مي‌شود.»
وي با اشاره به مصرف کم آب براي توليد قارچ خوراکي در کشور عنوان کرد: « براي همين نسبت به ساير توليدات کشور اين محصول ارزش‌افزوده خوبي دارد به دليل اينکه اين محصول به طريق کنترل‌شده و همانند محصولات گلخانه‌‌اي کشت مي‌شود و محصولات کشاورزي مثل قارچ خوراکي که براي توليد اين مزايا را داشته باشند با استقبال روبه‌رو هستند.»
اين توليدکننده محصول قارچ خوراکي، وضعيت اشتغالزايي محصول قارچ خوراکي در کشور را در حد مطلوبي ارزيابي کرد و اظهار داشت : «  اشتغالزايي در زمينه توليد قارچ خوراکي در مقايسه با ساير مشاغل به‌ويژه در صنعت وضعيت بهتري دارد چرا که اين حرفه نيروي کار زيادي را مي‌طلبد و سرمايه‌گذاري کمتري نسبت به فعاليت در صنايع در اين حرفه وجود دارد.» 
موحدي با اشاره به مزيت ديگر قارچ خوراکي در کشور و صادرات آن عنوان کرد: « براي توليد باکيفيت اين محصول بازار صادراتي در اطراف کشور وجود دارد اما به دليل مشکلاتي که در سياست‌هاي تصميم‌گيري‌هاي متعدد در کشور است اهميت ارزش اين کار براي بسياري از مسئولان هنوز شناخته‌شده نيست و حمايت کافي صورت نمي‌گيرد براي همين بسياري مواقع با مشکلات و چالش‌هايي روبه‌رو مي‌شويم و براي افزايش سرعت احداث يک واحد جديد توليدي براي بهره‌برداري با مشکل مواجه هستيم.»
وي با تأکيد بر حمايت مسئولان براي توسعه  توليد قارچ خوراکي در کشور گفت: « دولت لازم است که سياست‌هایي براي حمايت از توليد قارچ در کشور داشته باشد در عمل حمايتي وجود ندارد درحالي‌که توليد قارچ يک فعاليت مهم در عرصه کشاورزي است و نسبت به فعاليت در صنايع بخش کشاورزي نياز به حمايت بيشتري دارد.» 
اين توليدکننده محصول قارچ خوراکي يکي از معضلات توليد محصول قارچ خوراکي را فروش اين محصول در بازار دانست و گفت: « بازار هدف اين محصول داراي اهميت زيادي است همان‌طور که فروش اين محصول به‌صورت زودهنگام نکات مثبتي دارد در مقابل فروش دير هنگام اين محصول مشکلاتي را نيز به همراه دارد چراکه عمده مشکل براي فروش اين محصول قيمت‌گذاري آن است و در غير اين صورت اين محصول به‌صورت فله‌اي و بسته‌بندي مي‌توانند به‌راحتي در اختيار مصرف‌کننده قرار بگيرد.»