خودکفایی گام به گام گندم
|حانيه مسجودي|
در يک بازه زماني شنيديم که در توليد گندم به خودکفايي رسيديم اما اکنون با اخباري از جنس واردات گندم و کم تحويل دادن گندم به سيلوها مواجه مي‌شويم. ميزان توليد گندم در سال زراعي ۹۷، ۱۱ ميليون تن اعلام شد و معاون وزير جهاد کشاورزي در ۲۴ شهريورماه سال ۹۷ گفت که تا پايان فصل برداشت، ۹ ميليون و ۷۰۰ هزار تن از آن از کشاورزان خريداري خواهد شد و مابقي آن صرف تأمين بذر براي سال آينده خواهد شد.
در ادامه رئيس بنياد توانمندسازي گندم از ميزان ۱۴ ميليون تني کشت گندم در سال زراعي ۹۸-۹۷ خبر داد و گفت که سطح زير کشت گندم در سال زراعي گذشته ۴ ميليون هکتار گندم ديم و ۲ ميليون هکتار گندم آبي بود.
باوجوداين ميزان توليد و اعلام خودکفايي در بخش توليد گندم در کشور در تاريخ ۱۲/۹/۹۸ مديرکل خريدهاي خارجي شرکت بازرگاني دولتي ايران در نامه‌اي به عباسپور مديرکل دفتر مقررات صادرات و واردات خواستار رفع ممنوعيت چند شماره پروانه واردات گندم شد و واردات گندم کليد خورد.
حال اما سؤال است که ميزان کشت در سال زراعي جديد چه ميزان خواهد بود و چه موانعي براي افزايش توليد اين محصول استراتژيک و اساسي، افزايش دريافتي سيلوها و توليد مکفي براي جلوگيري از واردات وجود دارد؟
براي بررسي وضعيت فعلي کشت گندم کشور با اسماعيل اسفندياري پور مجري طرح گندم وزارت جهاد کشاورزي گفت‌وگو کرديم تا وضعيت کشت سال زراعي آينده و گذشته را بررسي کنيم. اين گفت و گو را در ادامه مي‌خوانيد.
*وضعيت کشت براي سال آينده زراعي چطور برنامه‌ريزي‌شده است؟
«طبق برنامه طرح افزايش ضريب خوداتکايي گندم، ۲ ميليون هکتار گندم آبي و ۴ ميليون هکتار گندم ديم؛ درمجموع ۶ ميليون هکتار کشت گندم براي سال زراعي ۹۹-۹۸ برنامه‌ريزي‌شده است. تاکنون ۱۹۷۰ هزار هکتار گندم آبي چيزي حدود ۹۸/۵ درصد برنامه گندم آبي، و ۴۰۴۷ هزار هکتار گندم ديم چيزي حدود ۱۰۳ درصد برنامه و درمجموع ۶۰۱۵ هزار هکتار از برنامه کشت گندم سال جاري به‌طور کامل محقق شده است.»
*شرايط کشت گندم ديم چطور است؟
«زراعت ديم در تمام مراحل رشد گياه، وابسته به بارندگي و مجموع نزولات است که با لطف خداوند بزرگ وضعيت بارش به‌استثناي برخي از ميکرو اقليم‌ها در بيشتر استان‌ها، تا اين تاريخ مطلوب و شرايط سبز مزارع مناسب و حتي بهتر از سال گذشته است. اميدوار هستيم اين شرايط مناسب بارشي کماکان تا پايان فصل ادامه يابد.»
*منابع آبي براي کاشت گندم چطور است؟
«گندم گياهي است که شرايط رشد و نمو آن مصادف با بارش‌هاي فصل پاييز، زمستان و اوايل بهار است که در اين ايام بخش عمده‌اي از نياز آبي گياه در گندم ديم از بارش تأمين و گندم آبي هم از اين موهبت الهي بهره‌مند مي‌شود. به همين دليل گندم جزء گياهان کم آب‌بر محسوب مي‌شود و علاوه بر آن توسعه سيستم‌هاي آبياري باراني و قطره‌اي هم نياز اين گياه به آب را تقليل داده است. در اين سال‌ها به‌طور متوسط حدود ۸/۵ الي ۹ ميليارد مترمکعب آب براي زراعت گندم آبي مصرف مي‌شود.»
*ميزان توليد سال زراعي گذشته چقدر بوده است؟ آيا ميزان توليد سال گذشته، مصرف و نياز کشور را برطرف کرده است؟ چقدر کمبود داشتيم و چرا؟
«با توجه به شرايط بسيار مطلوب سال زراعي گذشته سال۹۸- ۹۷، ازنظر ميزان بارش ۳۱۵ ميلي‌متر و پراکنش آن در چهل سال گذشته جزء ۵ سالي است که ارتفاع بارش کشور بيش از ۳۰۰ ميلي‌متر بوده است. همچنين به دليل کيفيت خوب مزارع و شرايط توليد مناسب حدود ۱۴ ميليون تن گندم برآورد شد و حتي استان‌هايي مانند خوزستان با آن شدت سيل سال ۹۷ ، به ميزان ۱۱۳۰ هزار تن خريد داشته و در سال ۱۳۹۸ باوجود خسارات سيل در اين استان، ۱۳۰۰ هزار تن خريد داشته‌ايم، ۱۷۰ هزار تن بيش از سال قبل يعني ۱۵ درصد بيشتر از سال ۹۷٫ همچنين در استان خراسان رضوي به‌عنوان يک استان با اقليم سرد و معتدل در سال ۹۸، ۵۰ درصد بيش از سال ۹۷ خريد گندم داشته‌ايم.
اعتقاد ما بر اين است که توليد سال ۹۸ کل نياز گندم کشور را تأمين مي‌کرد، اما به دليل قيمت که ناشي از تغييرات نرخ ارز بود و همچنين قيمت گندم در مقايسه با محصولات رقيب و جايگزين مانند جو و ذرت ميزان خريد پايين‌تر و تحويل گندم به سيلو کمتر بوده است. به اين دليل که هيچ‌گاه در ايران سابقه نداشته که نرخ گندم کمتر از نرخ جو باشد. درصورتي‌که در ۶ ماه نخست امسال که همزمان با برداشت و خريد محصول بوده، قيمت جو داخلي در اين ۶ ماه متوسط ۲ هزار تومان اما قيمت خريد گندم تضميني ۱۷۰۰ تومان بوده که يعني قيمت گندم ۳۰۰ تومان کمتر از قيمت جو بوده است. همچنين در بازارهاي جهاني نيز از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ متوسط قيمت جو ۴۶ دلار کمتر از قيمت گندم بوده است و براي قدرت مبادله منفي گندم بايد از هم‌اکنون فکري شود و تصميم مناسب اتخاذ گردد که براي سال ۱۳۹۹ انگيزه تحويل کامل گندم دولتي از جانب کشاورزان به سيلو صورت پذيرد.»
* سال آينده ميزان کاشت گندم چقدر پيش‌بيني‌شده و چه ميزان برداشت خواهد شد؟ آيا نسبت به سال قبل افزايشي خواهد داشت؟
«برآورد اوليه ميزان کشت براي سال آينده حدود ۱۴ ميليون تن توليد پيش‌بيني‌شده است. البته شرايط زراعت و گياه به تغييرات اقليمي و اقدامات فني و پشتيباني و رسيدگي به مزارع بستگي دارد و قيمت گندم بسيار تعيين‌کننده است که زارع انگيزه پيدا کندو در مزرعه خوب هزينه کند و توليد افزايش يابد. اگر قيمت گندم دلخواه و مناسب و منصفانه نباشد قطعاً اين انگيزه از آن‌ها سلب مي‌شود. تابه‌حال شرايط کشت سبز براي توليد مناسب بوده است اما شرايط آب و هوايي تا زمان برداشت تعيين‌کننده خواهد بود.»
*چه موانعي براي کشت و توليد گندم وجود دارد؟
«زراعت در کشور ما گندم بنيان است؛ يعني زراعت اصلي کشت گندم است و چه در ديم و چه در آبي حدود ۵۰ درصد سطوح زراعت به اين محصول اختصاص دارد، گندم ديم جايگزين ندارد اما گندم آبي تا حدودي تحت تأثير کشت‌هاي رقيب است و در برخي از مناطق که تنوع محصولات بيشتر است اين وضعيت نمود بيشتري دارد.آنچه براي توليد گندم از اين تاريخ به بعد براي کشت نياز است، مبارزه با علف‌هاي هرز، تغذيه، آبياري و بارندگي و همچنين تحويل کودهاي شيميايي از جانب پتروشيمي به‌ويژه کود اوره در توليد گندم، بيشترين نقش و اثر را دارد. تأمين ناکافي آن به‌طور کامل اثر سوء خواهد داشت. بنابراين انتظار مي‌رود شرکت‌هاي پتروشيمي که با اين هدف در کشور ايجادشده‌اند رسالت اصلي را در تأمين کود آورده مورد مصرف کشاورزان داخل قرار دهند و سهم خود را در توليد گندم به بهترين وجه ايفا کنند.يکي ديگر از موانع موضوع نرخ خريد تضميني گندم است. طبق مقايسه قيمت جهاني، قيمت تمام‌شده واردات به‌طور ۳۰ الي ۴۰ درصد بيش از قيمت خريد داخلي گندم خواهد بود درنتيجه بهتر است در اين مهم مداقه لازم و تجديدنظر صورت گيرد.»
*چه سياست‌ها و برنامه‌هايي براي افزايش توليد داريد؟
«گندم جزء محصولات راهبردي کشور است و براي توليد آن از سال زراعي ۱۳۹۲-۹۳ الي ۱۴۰۵ با پايان برنامه هفتم برنامه ۱۳ ساله آن تنظيم‌شده و تمام نيازهاي توليدي ازجمله تقاضاي نان، مصرف سرانه صنف صنعت و نياز جمعيت به نان پيش‌بيني‌شده است و کليه اقدامات فني با رويکرد افزايش بهره‌وري و افزايش عملکرد در واحد سطح طرح زيري و الزامات اجراي برنامه ازجمله ارتقاء، تنوع رقم، افزايش ميزان بذر اصلاح‌شده و توسعه مکانيزاسيون، کنترل عوامل خسارت زا، توسعه آبياري مدرن، برداشت و… موردتوجه قرارگرفته است.
برنامه سالانه نيز هرسال از دل برنامه درازمدت، استخراج و براي اجرا در دستور کار قرار مي‌گيرد. اما سازمان تأمين‌کننده اعتبار ازنظر اعتباري حداقل همراهي را داشته و به‌هيچ‌وجه به نيازهاي طرح به‌ويژه از سال ۹۴ به بعد پاسخ مثبت نداده است و متأسفانه رديف اعتباري اختصاصي گندم که مهم‌ترين محصول کشور است از ۱۳۹۴ حذف‌شده و با اعتبارات قطره‌چکاني آن‌هم از ظرفيت‌هاي موجود توليد بهره‌برداري شده است.
بااين‌حال همکاري خوب کشاورزان باعث افزايش توليدشده طوري که متوسط خريد سه سال ۹۰-۹۲ معادل ۴ ميليون و ۸۰ هزار تن بوده است و در ۶ سال اخير، اجراي طرح به دو برابر يعني نزديک به ۹ ميليون تن افزايش‌يافته است.
*وضعيت بذر براي کاشت گندم و شرايط دسترسي کشاورزان به آن چطور است؟
«از سال ۱۳۹۲ ميزان توليد بذر ۲۹۰ هزار تن بوده است اما با برنامه‌ريزي انجام‌شده هرسال ميزان توليد بذر اصلاح و افزايش‌يافته است و امسال به ۴۶۵ هزار تن(۶۰ درصد رشد) رسيده است که ۳۲۰ هزار تن (۷۰درصد) آن مصرف و مابقي مازاد ذخيره و به سال بعد منتقل مي‌شود. علت اصلي آن عدم تخصيص يارانه بذر از جانب سازمان مديريت بوده است که به اعتبارات اشاره کردم.در توليد بذر گندم، تمام بذرِ اصلاح‌شده در داخل کشور توليد مي‌شود و هيچ وابستگي نداريم و به همين دليل از همکاري موسسه تحقيقاتي اصلاح نهال و بذر، موسسه تحقيقات ديم کشور و شرکت‌هاي بخش خصوصي در توليد و تکثير ارقام گندم تشکر و قدرداني مي‌کنم و کشاورزان گندم‌کار که کمک کردند توليد گندم کشور به مرز رفع نياز داخلي برسد.»
حانیه مسجودی , خودکفایی , سیلو , گندم
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.