خروش سیلاب در زاگرس
| گروه اجتماعی|
بارانِ بهاری امسال برایمان بهار نیاورد. تخریب جاده‌ها، پل‌ها و راه‌های مواصلاتی در شمال، غرب و جنوب ایران، تخریب گسترده زمین‌های زراعی و نابودی زیرساخت‌های کشور، قطع برق و آلوده شدن منابع آب آشامیدنی و بهداشتی، بسیاری از مناطق سیل‌زده را با مشکلات جدی مواجه نمود و درحالی‌که همچنان لرستان سرگرم جبران بخشی از خسارت‌های ۱۰ هزار میلیارد تومانی سیل فروردین است، باری دیگر با هشدار سازمان هواشناسی مبنی بر وقوع سیلی مشابه روبه‌رو شده و به‌رغم توصیه‌های لازم به‌صورت مکرر و دقیق و از کانال‌های واحد و قابل‌اعتماد اطلاع‌رسانی به مردم، بازهم از شدت حادثه کاسته نشده است.
همان‌طور که پیش‌تر و در مطالب قبلی گفته شد، حوادث طبیعی خارج از مناسبات و محاسبات فکری و ذهنی‌مان اتفاق می‌افتد، حال‌آن‌که کلیدواژه بحران، طبیعت جغرافیای ایران است. از سیل و زلزله گرفته تا سایر مخاطرات طبیعی و باید هرلحظه آماده رویارویی با یک بلای ناگهانی بود. اما تنها چیزی که موردتوجه قرار نمی‌دهیم، آمادگی یا حتی انتظار وقوع بحران است.
البته در این زمینه دو روایت وجود دارد، برخی می‌گویند؛ طی روزهای گذشته آمادگی خارج از تصورِ مدیریت بحران سبب شد، برخلاف گذشته، توان رویارویی با سیل را در خود احساس کرده و مدیریت حوادث طبیعی در ایران به امری سخت و ممکن بدل نشود، آن‌هم در شرایطی که هواشناسی هشدار داد، میانگین بارش‌های این سامانه در برخی نقاط از شرق و جنوب شرق لرستان، به ۲۰۰ میلی‌متر می‌رسد! و حتی پیش‌بینی‌شده بود بیش از ۱۰۰ میلی‌متر باران بر سر لرستانی‌ها ببارد اما جز تخریب چند جاده روستایی و زیرآب رفتن پل جهادگران خرم‌آباد خسارت دیگری را شاهد نبوده‌ایم!
* ورود آب به منازل مسکونی و واحدهای تجاری
اما روایت دیگر این است که وقوع دو مرحله سیل در پنجم و ۱۲ فروردین امسال به‌قدری گسترده و کم‌نظیر بوده که حوادث سال گذشته و اقدامات همه‌جانبه آن نتوانسته آمادگی لازم را برای این سیل ایجاد کند و درنتیجه بازهم مسئولان به دلیل شدت بارش‌ها و البته نبود امکانات بحران غافلگیر شدند و این غافلگیری باری دیگر رقم خورده، آن‌هم در شرایطی که هنوز بسیاری از زیرساخت‌ها بازسازی نشده و بارش‌های سیل‌آسا، منجر به طغیان رودخانه‌ها، آبگرفتگی منازل و معابر، قطعی آب و برق و گاز، ریزش ساختمان، خسارت زدن به اراضی کشاورزی، قطع چندین راه ارتباط روستایی و شهری، تخریب محورها و پل‌های ارتباطی و ریزش و رانش کوه شده و آن‌طور که خبرگزاری فارس از خرم‌آباد گزارش کرده، ستاد مدیریت بحران لرستان با اعلام هشدارهایی از مردم درخواست کرده که ضمن تخلیه منازل در نقاط آسیب‌پذیر از هرگونه توقف در کنار حاشیه رودخانه‌ها به دلیل حجم بالای بارش‌ها خودداری کنند. بارش ۱۳۰ میلی‌متری باران در شهرستان نورآباد، سبب بروز خسارت بسیار به زیرساخت‌های این شهر شده و رودخانه سطح شهر طغیان کرده و ضمن ورود به منازل مسکونی و واحدهای تجاری، مردم را در محاصره سیلاب قرار داده است. بسیاری از راه‌های روستایی این شهرستان قطع‌شده و وضعیت را بیش‌ازپیش سخت کرده است، اگرچه گروهی از مردم به نقاط امن منتقل‌شده‌اند، اما به دلیل تداوم بارش‌ها، اوضاع نورآباد و شهروندان محاصره در سیل آن، همچنان بحرانی است.
گویا با تداوم بارش‌ها در ساعات پیش رو و همچنین ادامه یافتن وضعیت بحرانی در نورآباد، امکانات شهرستان کافی نباشد و بایستی از سوی استان‌های معین حمایت‌های لازم صورت پذیرد. گفته می‌شود، اگر بارش‌ها در بالادست پلدختر تداوم یابد و دبی رودخانه «کشکان» به ۱۶۰۰ مترمکعب بر ثانیه افزایش یابد، سیلاب به شهر وارد خواهد شد. بارش ۶۸ میلی‌متری باران در الیگودرز هم موجب تخلیه ساکنان ۷ روستا از منازل خود شده و ارتباط بسیاری از روستاهای این شهرستان با مرکز شهر قطع‌شده و فرماندار الیگودرز
از قطع راه ارتباطی ۲۵۰ روستای این منطقه خبر داده است.
مطابق اظهارات مدیرکل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای لرستان، در محور الیگودرز – بزنوید پل لوله‌ای موقت «سه پلان» به‌طور کامل تخریب‌شده، در محور الشتر به خرم‌آباد دستک پل «چشمه سرده»دچار آب‌شستگی شدید شده که یک لاین از این محور مسدود است، در محور شاهیوند نیز پل«ورپل» دچار آب‌شستگی خاکریز قبل از پل و انسداد محور شده است.
«گودرز امیری»، معاون استاندار لرستان با اشاره به این‌که میزان بارش در لرستان ۱۳۵ تا ۱۶۵ میلی‌متر پیش‌بینی‌شده که تاکنون حدود ۷۰ میلی‌متر بارش داشته‌ایم، تأکید کرده است: «راه دسترسی ۱۵۰ روستا و گاز شهر معمولان قطع‌شده و زیرساخت‌های استان آسیب جدی دیده‌اند به‌ویژه زیرساخت‌هایی که در سیل فروردین آسیب‌دیده‌اند و به‌طور دائمی مرمت نشده‌اند.»
* خسارت ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد تومانی سیل به راه‌های لرستان
حشمت بهمنی، فرماندار دلفان هم از تخریب سه پل بزرگ و قطع راه ارتباطی ۷۰ روستای این شهرستان خبر داده و گفته است: «۲ هزار نفر از ساکنان حاشیه رودخانه در شهر و روستاها جابه‌جا شدند.» او بر این مسئله هم تأکید کرده که خوشبختانه تاکنون بدون کوچک‌ترین تلفات و با حداقل خسارت‌ها بحران مهار شد و در شهرستان مشکل خاصی در خصوص زیرساخت‌های آب، برق و گاز نداریم.»
خدادادمقبلی، معاون سازمان راهداری کشور از قطعی ۲۴۳ راه ارتباطی در لرستان خبر داده و عنوان کرده است: «عمده مشکل، مسیر خرم‌آباد به پلدختر می‌باشد که در حاشیه رودخانه کشکان است. درمجموع ۱۰۴ مسیر دچار آبگرفتی هستند. همچنین در ۲۵۸ نقطه در لرستان ریزش و رانش اتفاق افتاده و برآورد اولیه نشان از خسارت ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد تومانی سیل به راه‌های لرستان دارد.»
بااین‌حال آنان که تأکیددارند، مدیریت بحران در جریان وقوع این سیل به‌درستی عمل کرده، بر گفته‌های خویش پافشاری کرده و تصریح می‌کنند، برخلاف دفعات پیشین، سرعت عمل در حین وقوع بحران برای مقابله با رخداد، و آمادگی سریع به‌منظور آغاز عملیات پس از بروز حادثه، یکی از توانمندی‌های کلیدی مسئولان ذی‌ربط بوده است و این یعنی به‌رغم افزایش ناگهانی و خارج از تحمل رودخانه‌ها و احتمال به بار آمدن ویرانی، مسئولان غافلگیر نشده و هر آنچه در توان داشته‌اند، انجام داده‌اند و به‌منظور تأیید گفته‌های خویش، به سخنان مسئولان استناد می‌کنند، ازجمله اظهارات حسن رضائیان، فرماندار پلدختر که گفته است: «برخی اهالی این شهرستان که در معرض خطر سیل قرار دارند، منازل خود را تخلیه کرده‌اند. برای مقابله با حوادث احتمالی سیل تا جایی که امکان و ضرورت داشته، اقداماتی را انجام داده‌ایم و اسکان اضطراری، آذوقه و سایر موارد ضروری تأمین‌شده و در بحث آب شرب و سوخت نیز اقدامات لازم انجام‌شده است.»
مدیرکل راهداری لرستان هم تأکید کرده است: «از عصر روز دوشنبه ۴ اسفند ۹۸ تا پایان هفته که دبی پیش‌بینی‌شده خروجی از رودخانه‌های استان به چهار هزار مترمکعب خواهد رسید محور قدیم خرم‌آباد- پلدختر به‌صورت رفت‌وبرگشت از ساعت ۱۸ (۶ عصر) روز دوشنبه تا اطلاع ثانوی مسدود شد.»
صارم رضایی، مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر با اشاره به این‌که در پی اخطارهای هواشناسی و بالا بردن سطح آمادگی جهت امدادرسانی به هموطنان ۴۰ اردوگاه اسکان اضطراری در شهرهای مورد هدف توسط جمعیت هلال‌احمر استان تجهیز شده، عنوان کرده است: در کمپ‌های ایجادشده ظرفیت اسکان ۴۶۰۰ نفر در قالب نزدیک به یک هزار و ۲۰۰ خانواده وجود دارد و ۶۱ تیم عملیاتی نیز آمادگی کامل دارند که در صورت نیاز به یاری افراد آسیب‌دیده بشتابند.
پس از هشدارهای هواشناسی و تدابیر و برنامه‌ریزی مسئولان، سعید متانی، معاون سازمان امداد و نجات هلال‌احمر در ارتباط با تمهیدات اندیشیده شده در استان لرستان برای مواجهه با سیلاب احتمالی عنوان کرده است: «در استان لرستان ۶۱ تیم امدادی در آماده‌باش صد درصد هستند. در همین راستا پنج بالگرد در مرکز استان در آماده‌باش کامل هستند. به‌منظور فراهم کردن اسکان اضطراری احتمالی هم کمپ‌هایی ترتیب داده‌شده و ۲۲ مکان آماده‌شده تا در صورت نیاز مردم به آن نقل‌مکان کنند. پیرو هشدارهای سازمان هواشناسی، هشدارها به استان‌های لرستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و… داده‌شده است. همدان به‌عنوان استان پشتیبان لرستان انتخاب‌شده و ۳۱ نفر به همراه تجهیزات در پلدختر مستقر هستند تا در صورت وقوع سیل بتوانند پاسخگو باشند.»
هرچند به اذعان صاحب‌نظران هنوز برای قضاوت بسیار زود است و باید از این مسئله برآورد درست و منطقی داشت.
* شهرهای معین برای امدادرسانی مشخص شوند
امیر محمودزاده، رئیس پژوهشگاه مهندسی بحران‌های طبیعی در رابطه با نحوه عملکرد مسئولان در مدیریت بحران سیل لرستان به« رسالت» می‌گوید: «دراین‌باره باید انتهای فروردین سال آینده اظهارنظر کرد، ما هنوز آن بارش و سیل واقعی را نداشته‌ایم، در واقع بارش‌های اصلی هنوز آغاز نشده و این باران‌هایی هم که باریده مقدمه است.»
او تأکید می‌کند،« در حال حاضر مهم‌ترین تدابیری که باید اندیشیده شود، مربوط به بحث‌های مدیریتی و ساختاری است و نکته بسیار حائز اهمیت این است که جمعیت هلال‌احمر، فرمانده ندارد و ازلحاظ قانونی و ساختاری باید فردی در رأس این مجموعه قرار گیرد. نکته دوم، تخلیه اضطراری کامل در اطراف حریم رودخانه‌ها و مشخص شدن شهرهای معین برای امدادرسانی است و البته تجهیزات و لوازم موردنیاز هم باید در اختیار قرار گیرد. نکته بعد این است که سازمان مدیریت بحران کشور از امروز تا انتهای فروردین‌ماه دفتر مقیم محلی برای ساماندهی و رهبری این کار ایجاد کند.»
*اقدامات مبتنی بر خطر باشد
عباس تقی زاده، مدیر گروه سلامت در حوادث و بلایا و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران هم با تأکید بر این‌که هنوز اطلاعات دقیقی درباره سیل اخیر لرستان نداریم و به‌منظور قضاوت و اظهارات کارشناسانه نیازمند بررسی همه‌جانبه هستیم، به «رسالت» می‌گوید: «باید ببینیم حجم بارانی که این بار باریده و شدت آن همانند سابق بوده یا خیر و وضعیت سدها چگونه بوده است. طبیعتا در این مدت بعضی از نقاط و مسیل‌ها، ترمیم و بازسازی‌شده‌اند و فعلا سیلی در مناطق پرجمعیت شهری نداشته‌ایم و تجربه قبلی و درک خطر سبب شده، در سیل اخیر لرستان، موضوع جدی‌تر گرفته شود، این موارد خیلی می‌تواند در مدیریت سیل مؤثر باشد اما این‌که بگوییم وضعیت بهتر شده یا نشده را باید ببینیم بر اساس چه شاخص‌هایی می‌خواهیم قضاوت کنیم.»
*۱۰ تدبیر بر مبنای درس آموخته‌های سیل
او با اشاره به۱۰ تدبیر اساسی، برمبنای درس آموخته‌هایی که از سیل قبل داشته‌ایم، عنوان می‌کند: «به‌کارگیری این تدابیر می‌تواند در مهار بحران سیل به ما کمک کند، اول‌ازهمه بسیار مهم است که اقداماتمان مبتنی بر میزان خطر باشد، زیرا در سیل ابتدای امسال هم اطلاعات لازم ارائه و پیش‌بینی‌ها انجام‌شده بود و تمامی مدیران هم معترف بودند که از وقوع سیل اطلاع داشته‌اند ولی تصور نمی‌کردند که چنین سیلی به راه بیفتد و این نشان می‌دهد، میزان جدی گرفتن خطر با میزان خطر یکسان نبوده است. از سوی دیگر مردم و همکاری آنان بسیار دارای اهمیت است، با توجه به این‌که در دوره قبل مشکلاتی داشتیم و مردم هم روی موضوع آگاه نبودند و نسبت به تخلیه منازل جدیت نداشتند بنابراین باید هم مردم و هم مسئولان توجیه باشند، در حال حاضر با توجه به تجربه‌ای که دارند، توجیه‌تر هستند و خودشان این بار پیش از وقوع سیل، منازل را تخلیه کرده‌اند. این همکاری و مشارکت مردم می‌تواند بسیار مؤثر باشد. نکته سوم، تداوم سیل‌هاست و با توجه به مباحث تغییرات اقلیمی، پدیده سیل را به‌طور دائم در کشور شاهد خواهیم بود و بحث آمادگی گروه‌های جهادی، اینجیوها و سازمان‌های مردم‌نهاد بسیار مهم است. از همین امروز باید وزارت کشور، هلال‌احمر و سایر بخش‌هایی که گروه‌های جهادی به گروه‌های مردمی را ساماندهی می‌کنند، پیش‌آگهی اولیه‌ای بدهند، زیرا در مواقع بروز بحران ممکن است به همیاری و همکاری آنان نیاز باشد تا به‌محض بروز حادثه، فرصت را از دست ندهیم.»
مدیر گروه سلامت در حوادث و بلایا و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران تأکید می‌کند: «نکته بعدی بحث ارتباطات است به‌ویژه در حوزه استان لرستان که در ساعت‌های اولیه وقوع سیل ابتدای امسال، سیستم ارتباطات به‌کلی قطع شد و این مسئله نشان می‌دهد ما برای این‌که بتوانیم امدادرسانی مناسبی داشته باشیم، باید از همین امروز سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی‌مان را تقویت کنیم و حتی اگر نیاز است در مناطق پرخطر، سیستم‌های ارتباطی سیار را جایگزین نماییم تا به مشکل برخورد نکنیم. بحث دیگر که بسیار مهم است، به اشتراک گذاشتن اطلاعات است، ما در سیل ابتدای امسال برای این‌که بتوانیم اطلاعات را به اشتراک بگذاریم، دچار نقص و کاستی بودیم و این مسئله را می‌توان از همین امروز انجام داد. سیستم‌های امدادی، هلال‌احمر، اورژانس و نیروی انتظامی می‌توانند اطلاعاتی که دارند را برای آمادگی بیشتر با یکدیگر به اشتراک بگذارند.»
تقی زاده در ادامه با اشاره به این‌که مهار ، كنترل و كاهش خطـرات ناشـی از جریان سیلاب و به حداقل رسـاندن پیامـدهای ناشـی از سـیل گیری و نهایتاحفاظت آب موضوعی است كـه راه‌حل آن را باید در كاربـست عملیات آبخیزداری و حفظ پوشش گیاهی جست‌وجو نمود، توضیح می‌دهد: «پوشش گیاهی و جنگـل پوشـش زنده‌ای است كه می‌تواند از فرسایش خاك، جاری شـدن آب در سطح خاك و تشكیل سیلاب‌ها به میزان قابل‌توجهی جلوگیری كند. بنابراین تأثیر بـسیار زیادی در تنظـیم آب رودها دارد. جنگل باعث می‌شود آب به‌تدریج جریان یابد. اما ازیک‌طرف احداث جنگل‌های مؤثر و قابل‌توجه مستلزم صـرف هزینـه زیاد اسـت و در بسیاری از موارد به‌ویژه در نقاط خشك حتی ممكـن است موفقیتی در این زمینه حاصـل نگـردد. از طـرف دیگر بعضی از بررسی‌ها نشان می‌دهد در قسمت‌هایی از مناطق مرطوب كه اراضی آن به‌وسیله جنگـل پوشـیده شـده اسـت این پوشـش ضـمن دارا بـودن اثرهـای اصلاحی زیاد روی تعدیل و تنظیم بارندگی‌ها و تحولات بعدی خاك، قسمت زیادی از آب حاصل از بارندگی‌ها را مصرف كرده و ساكنان آن نواحی را از دسترسی بـه آب كافی محروم می‌سازد. بنابراین پوشش گیاهی غنـی و پرپشت كـه تأثیر بـسیار زیادی در جلوگیری از جاری شـدن سـیل و تنظـیم آب رودخانه دارد در شرایط ایران بسیار حائز اهمیت اسـت.»
او تأکید می‌کند: «این موارد را ازاین‌جهت مطرح کردم که در «مخاطرات»، اصل بر آمادگی همیشگی قرار دارد و همواره احتمال وقوع رخداد‌های پرخطر طبیعی وجود دارد و جامعه به‌طور دائمی برای مقابله درست و علمی با آن‌ها باید آماده باشد و پیشگیری‌ها و آمادگی‌های لازم را انجام دهد که در این زمینه مباحث آبخیزداری و پوشش گیاهی هم اهمیت دارد. اما در بحران‌ها اصل بر غافلگیری دائمی است. در رویکرد مخاطره‌محور، هدف از اقدامات مدیریتی، کمینه‌سازی پیامدهای این مخاطرات (اعم از انسانی، اقتصادی، فیزیکی، اجتماعی و روانی) است، اما «بحران‌ها» فقط پس از رخداد، قابل مدیریت هستند و اقدامات لازم برای مدیریت بحران‌ها مبتنی بر«جبران خسارات» است.»
بلایای طبیعی , سیل , طوفان
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.