‌|گروه اجتماعي‌‌|
پزشکان فارغ‌التحصيل دوره عمومي، پس از اين‌که تعهدات خدمت خود را پشت ســـر مي‌گذارند، براي تبديل‌شدن به متخصــص، وارد دوراني سه تا پنج‌ساله مي‌شوند که به آن رزيدنتــــي يا دستياري تخصصي گفته مي‌شود. آنان با بيشترين ساعات کاري، کم‌ترين دستمزد  را در دوره دستياري پزشکي دريافت مي‌کنند که با حداقل حقوق پايه کارگران برابري مي‌کند! به عبارت ديگر، دستياري پزشکي شغلي با کم‌ترين دستمزد است، يعني ساعتي حدود ۲ تا ۳ هزار تومان!
قاعده بر اين است که براي دستياران بايد همه‌چيز جنبه آموزشي داشته باشد اما آنان در مقام عمل، کار متخصص را انجام مي‌دهند و بابت خدمات درماني مسئوليت حقوقي دارند و حتي در صورت بروز خطا بايد به دادگاه معرفي شوند. آنان  بـه علـت حجـم گسترده‌اي از مطالب علمي و كارهـاي عملـي كـه بايـد در زمـان فشرده‌اي فراگيرند، داراي مسئوليت‌هايي هستند که به‌خوبي برايشان تعريـف نشـده و انتظـار انجـام وظايف متضـاد، دستياران تخصصي را با  اسـترس بيشـتري مواجه مي‌کند. از طرفي ميزان درآمد پايين دوره دستياري را هم بايد به‌عنوان عامل تنش‌زا مدنظر داشـت.  پـس افسردگي و اضطراب در دوره دستياري دور از انتظار نيست. اين تغييرات خلق، بي‌ترديد بر كيفيت مراقبت از بيمار تأثيرگذار است. 
پس از بررسي ميزان تنش شغلي و عوامل مؤثر بر آن در دستياران يکي از بيمارستان‌هاي آموزشي دانشگاه علوم پزشکي تهران،به نکات تأمل‌برانگيزي دست يافتيم؛ اين‌که ميزان استرس كلي، در دستياران مورد مطالعه در حـد متوسط گزارش شده به‌طوري كـه ۵۴ درصـد دسـتياران، استرســي در حــد كــم تــا متوســط و ۴۵ درصــد، به دليل کشيک‌هاي طولاني و حقوق ناکافي، استرسي در حد متوسط تا شديد دارند. 
دستياران تخصصي قشر عظيمي از نيروي بيمارستان‌هاي دولتي را تشکيل مي‌دهند که اگرچه در مرحله آموزش هستند اما، نقش مهمي در زمينه ارائه خدمات بهداشتي و درماني کشور ايفا مي‌کنند. تأثير مستقيم فعاليت دستياران تخصصي در بهبود خدمت‌رساني مناسب در حوزه سلامت و کاهش خطاهاي درماني و همچنين تأثير ايجاد شرايط مساعد کار اين افراد با ارتقاي کيفيت آموزش گوياي اين امر مهم است که بايد به نيازها و دغدغه‌هاي اين قشر از دانشجويان علوم پزشکي توجه ويژه‌اي شود. امري که ممکن است سهوا يا عمدا در لابه‌لاي دالان‌هاي پرپيچ‌وخم آموزش پزشکي، گم و ناديده گرفته شود. اين امر درحالي است که طرح تحول نظام سلامت هم موجب افزايش ساعات کاري رزيدنت‌ها (دستياران تخصصي) در بيمارستان‌هاي دولتي شده که اين فشار کاري با وجوددرآمد  اندک علاوه بر به حاشيه راندن آموزش، مشکلات معيشتي براي اين افراد ايجاد کرده و از ديگر سواحتمال خطاي پزشکي و به خطر افتادن سلامت جامعه را افزايش مي‌دهد؛ موضوعي که بايد هرچه سريع‌تر براي آن فکري کرد تا بيش از اين کارکرد يکي از ارکان اصلي نظام سلامت دچار آسيب نشود. دستياران تخصصي اگرچه به‌عنوان بخشي از دوره تحصيل خود بايد در بيمارستان‌هاي دولتي به ارائه خدمات درماني بپردازند، اما از سوي ديگر کمبود نيروي درمان و اجراي طرح تحول نظام سلامت با افزايش مراجعات مردم به بيمارستان‌هاي دولتي، بخش زيادي از بار درمان را بر دوش آن‌ها انداخته و عدم تمهيدات لازم، مشکلاتي را نيز فراروي رزيدنت‌ها قرار داده است.
*نگاهي به حقوق دستياران تخصصي در جهان
مطابق پژوهشي که چند سال پيش انجام شده، به علت فشارکاري، برخي از دستياران تخصصي، انصراف داده و مهاجرت از گزينه‌هاي مورد نظر آن‌هاست، زيرا در بسياري از کشورهاي خارجي دستياران تخصصي حقوق نسبتا  بالايي دريافت مي‌کنند، بنابراين  وضعيت درآمدي دستياران دوره تخصصي يا رزيدنت‌ها در کشورهاي خارجي به‌مراتب بسيار بهتر از ايران است. از جمله در کانادا که حقوق ميانگين دستياري از سال اول در حدود ۴۲ هزار دلار کانادا تا سال چهارم حدود ۵۵ هزار دلار ميانگين‌گيري شده و در انگلستان که دريافتي حقوق يک رزيدنت به سن او بستگي دارد، رزيدنت‌هاي زير ۳۰ سال، حدود ۱۸ هزار پوند در سال، رزيدنت‌هاي ۳۰ تا ۴۰ ساله ۲۳ هزار و ۵۰۰ پوند و رزيدنت‌هاي ۴۰ ساله و بالاتر ۲۷۸۰۰پوند دريافت مي‌کنند که ميانه و ميانگين اين دريافتي‌ها حدود
۲۴ هزار پوند مي‌شود. با احتساب پاداش، در استراليا دستياران تخصصي بين ۵۵ هزارتا ۱۰۴ هزار دلار استراليا دريافت مي‌کنند و ميزان دريافتي يک رزيدنت اهل ترکيه ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ لير در ماه است که البته در مورد دستياران داراي تابعيت غير از ترکيه‌اي اين عدد ۸۰۰ تا ۹۰۰ لير است که براي مقايسه از عدد مربوط به افراد داراي تابعيت ترکيه استفاده شد. با اين وصف، به نظر مي‌رسد مهم‌ترين مشکل دانشجويان پزشکي ايران، پايين بودن حقوق و مزايا، مسائل معيشتي و عدم تعريف حدود وظايف و اختيارات و همچنين ساعات کاري نامشخص است. مجيد تاجيک، رزيدنت جراحي عمومي با ابراز گلايه‌مندي از وضع موجود به «رسالت» مي‌گويد: «ساعت کاري دستياران تخصصي به‌ويژه آن‌هايي که زيرمجموعه جراحي هستند و با اتاق عمل درگيرند، فوق‌العاده زياد است، البته به‌تازگي تعداد کشيک سال «يک» کم شده ولي تا ماه گذشته داراي ۱۵ کشيک ۳۶ ساعته بودند، آن‌هم با حقوق ساعتي ۲ تا ۳ هزار تومان که حتي از حقوق مشمولان قانون کار هم پايين‌تر است. از سوي ديگر خستگي و فشار کاري را هم در نظر بگيريد. با اين همه مسئولان عنوان مي‌کنند دستياران پزشکي دانشجو هستند و بايد حداقل دستمزد را بگيرند. اين درحالي است که تمام مسئوليت و بار بيمارستان روي دوش رزيدنت است و حتي مسئوليت قانوني دارد. يعني اگر اتفاقي براي بيمار بيفتد، رزيدنت صد درصد مسئول است و نمي‌تواند بگويد دانشجو هستم، حتي امکان دارد متحمل پرداخت ديه شده و يا به زندان برود.
 بنابراين هيچ تناسبي ميان مسئوليت سنگين و کار زياد با ميزان حقوق‌ها وجود ندارد. تمام رده‌هاي ديگر و کارکنان بيمارستان، حقوق‌ها و کارانه‌هايشان نسبت به سال قبل افزايش پيدا کرده اما حقوق رزيدنت‌ها افزايشي نداشته و ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومانهم نسبت به سال گذشته کم شده و اين در حالي است که اکثر رزيدنت‌ها متأهل هستند و حقوق آنان پاسخگوي اجاره بهاي‌شان نيست چه برسد به ساير مخارج زندگي، بااين‌حال  اجازه کار کردن به رزيدنت در خارج از بيمارستان را هم نمي‌دهند.»
دکتر محسن صادقي، رزيدنت جراحي مغز و اعصاب هم در گفت‌وگو با «رسالت» از اعتراض‌هايي مي‌گويد که هر بار دستياران تخصصي  دارند تا صداي خود را به گوش مسئولان امر برسانند. بر همين اساس قرار بود رزيدنت‌هاي بيمارستان امام حسين(ع)، تجمعي اعتراضي برگزار کنند اما خبر رسيد که مسئولين به افزايش حقوق تن داده‌اند و اين تجمع کنسل شد. او در ادامه توضيح مي‌دهد: «پرداختي‌اي که به رزيدنت‌ها انجام مي‌شود، دو بخش
دارد؛يک حقوق ثابت و ديگري کارانه است که کارانه بسته به ميزان عملکرد  قاعدتا بايد کم و زياد شود و ميزان حقوق ثابت هم‌سال به سال برمبناي نرخ تورم افزايش مي‌يابد که سال گذشته در حدود يک‌ميليون و ۸۰۰ هزار تومان بود و امسال مطابق مصوبه دولت بنا بود ۴۰۰ هزار تومان به اين حقوق ثابت اضافه شود که نشد. از سوي ديگر وقتي دستياران تخصصي سال سه به سال چهارم مي‌رسند، حقوقشان ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار تومان افزايش مي‌يابد، چون حجم کاري و مسئوليت شان بيشتر مي‌شود، اما اين افزايش هم اعمال نشد، بر همين اساس بارها با رئيس دانشگاه، دکتر زالي نامه‌نگاري کرديم که بي‌نتيجه ماند، ضمن اين‌که در بحث کارانه هم با مشکل روبه‌رو هستيم، سال گذشته براي کارانه تا ۷۰۰ يا ۸۰۰ هزار تومان هم پرداختي داشتند ولي دوباره امسال به علت مصوبات جديد به ۴۰۰ هزار تومان کاهش يافته و ما معترض شديم، اين ۴۰۰ هزار تومان منطقي نيست و ميان رزيدنت ها و دانشگاه‌ها و بيمارستان‌ها هم تفاوت وجود  دارد، يعني ممکن است حجم پرداختي دانشگاه کاشان بيشتر باشد و يا دانشگاه لقمان بالاتر باشد و اين تفاوتي در ميزان عملکرد ما ايجاد نکرده است.»
صادقي با انتقاد از شيفت‌هاي طولاني تأکيد مي‌کند: « سال يک‌ها در رشته جراحي اعصاب، بايد ۱۵ شب شيفت بايستند و سال دو، ۱۲ شب، سال سه، ۱۰ شب و سال چهارم، ۸ شب شيفت، اما به‌تازگي وزارتخانه مصوبه‌اي تصويب کرده که کشيک‌ها حداکثر از ۱۲ شببيشتر نشود و حال به‌رغم دير اجرا شدن اين مصوبه، سال يک‌ها، ۱۲ شب بايد شيفت بايستند و با وجود شيفت‌هاي سنگين و فشار کار، پرداختي‌ها در حدود ۲ ميليون و ۳۰۰ هزار تومان است و نکته تأمل‌برانگيزتر اينجاست که سن دستياران تخصصي بين ۳۰ تا ۳۵ سال است و اغلب ،متأهل و صاحب فرزند هستند و با  اين پرداختي‌ها، نه اجاره‌بهاي منزل و نه هزينه‌هاي زندگي‌شان تأمين نمي‌شود. با مسئولين بيمارستان که صحبت مي‌کنيم، ما را متهم به سياسي‌کاري مي‌کنند، به همين علت بنا بود اعتراض کنيم و عمل‌هاي اکتيو را تعليق کنيم تا ببينم چه جوابي به ما مي‌دهند، البته چند سال پيش همين اقدام را انجام داديم و مورد تهديد قرار گرفتيم و مدعي شدند که سياسي‌کاري مي‌کنيد، در آن برهه زماني پرداخت حقوق‌ها سه يا چهار هفته به تعويق مي‌افتاد، با اعتراضي که انجام داديم، پرداختي‌ها منظم شد ولي طي سال‌هاي اخير آن افزايش حقوقي که ما مدنظرمان بوده اتفاق نيفتاده است.»