حادثه در کمین ۶۰ درصد بیمارستانها
گروه اجتماعی
نزدیک به ۶۰درصد بیمارستانهای کشور فرسودهاند و با بروز هر حادثهای، احتمال تخریبشان وجود دارد. دولت نیز بودجه کافی برای بازسازی و نوسازی بیمارستانها در اختیار ندارد، اما یکی از نکاتی که میتوان به آن اشاره کرد، بیتوجهی طرح تحول نظام سلامت به نوسازی بیمارستانهاست، بر همین اساس محسن فتحی، عضو هیئترئیسه کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی گفته است: «در طرح تحول سلامت بودجههای زیادی صرف پروژههای عمرانی شد و در برخی موارد ساختمانهایی ساخته و ایجاد شد که توجیهی نداشتند و میتوانستیم زیرساختها را تقویت کنیم اما متأسفانه به تقویت زیرساختها کمتر توجه شد.»
آنطور که خبرگزاری ایلنا گزارش کرده، اشاره به این ضعف طرح تحول نظام سلامت، ازاینجهت اهمیت دارد که در تعدادی از استانها در ۴۰ تا ۵۰ سال اخیر، هیچ بیمارستان دولتی ساخته نشده است. قرار بود که این طرح با به خدمت گرفتن هزاران میلیارد تومان منابع عمومی کشور، به تأسیس بیمارستانهای دولتی جدید و مطابق با الزامات روز کمک کند اما آنگونه که انوشیروان محسنی بندپی استاندار تهران گفته، پس از انقلاب در این استان تنها یک بیمارستان دولتی ساخته شده است. در همین حال ساخت بیمارستان در مدتی کوتاه به یک آرزوی ملی تبدیل شده است.
برای نمونه بیمارستان ولیعصر بهبهان از سال ۱۳۶۴ کلنگزنی شده است اما بهتازگی تنها دو بلوک از آن به بهرهبرداری رسیده است. همچنین بیمارستان «مهدی کلینیک» که کلنگ آن در سال ۹۱ در مجموعه بیمارستان امام خمینی (ره) زده شده است برای تکمیل نیاز به استفاده بیشتری از منابع عمومی برای تکمیل و بهرهبرداری دارد.
سیدحسن قاضیزاده هاشمی وزیر سابق بهداشت در اظهارنظری گفته بود: تمام بیمارستانهای پایتخت بیش از ۵۰ سال قدمت دارند و بههیچعنوان در برابر زلزله مقاوم نیستند. ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت نیز ۴۷ درصد بیمارستانهای کشور را فرسوده دانسته عددی که در شهرهای بزرگ به ۶۰ درصد میرسد.
وی همچنین با خبر دادن از کاهش آمار بیمارستانهای فرسوده کشور طی ۱۰ سال گذشته، گفته بود: در شهر تهران در سال ۸۶، ۸۷ درصد بیمارستانهای دولتی فرسوده بودهاند که این عدد در سال ۹۶ به ۷۵ در صدرسید و چشمانداز ما این است که تا سال ۱۴۰۰ این عدد را به ۴۵ درصد کاهش دهیم.
فرسودگی تنها شامل سازه نمیشود
آنچه که در مورد فرسودگی بیمارستانها و مراکز درمانی گفته میشود تنها مربوط به سازه نمیشود. کارشناسان معتقدند سازه تنها ۲۰ درصد بازسازی یک ساختمان فرسوده بیمارستان را به خود اختصاص میدهد. فرسودگی بیمارستانها شامل فرسودگی آسانسورها، مقاوم نبودن ساختمانها و احتمال ریزشهای ناگهانی، خرابی و نقص تأسیسات آب و برق و قدیمی بودن تجهیزات الكترونیكی نیز میشود که عدم توجه به هر یک میتواند حادثهآفرین باشد. بررسیهای كارشناسی همچنین نشان میدهد حدود ٤٩ درصد از بیمارستانها نیازمند اقدامات اصلاحی هستند و در زمان وقوع حادثه بهطور کامل نمیتوان از امكانات و فضای بیمارستانی آنها استفاده كرد.
مجید احمری، مدیرعامل شرکت مادر تخصصی توسعه و تجهیز مراکز بهداشتی و درمانی وزارت بهداشت با توضیح اینکه تخت فرسوده ازنظر عمران به معنای بنای بیمارستان است در این خصوص به ایرنا میگوید: « میزان تختهای بیمارستانی فرسوده در کل کشور قابلتوجه است، اما همین ساختوسازها در سالهای اخیر باعث شد که از تعداد تختهای فرسوده بیمارستانی کم شود. در این زمینه آسیبشناسی لرزهای کل بیمارستانهای کشور هم انجام شده و نتیجه گرفتیم که چه تعداد پروژه اصلا ارزش بهسازی دارد و بهطور مثال اگر بهجای بهسازی، بیمارستان جدید بسازیم چقدر مقرونبهصرفه است. این آسیبشناسی از سال ۱۳۸۶ در قالب یک طرح جامع مطالعاتی انجام شد و تیمها در سراسر بیمارستانهای کشور حاضر شدند. این مطالعه تا ابتدای سال ۱۳۹۰ طول کشید و اطلاعات آن بهطور مستمر در دفتر فنی وزارت بهداشت بهروز میشود.» احمری در مورد مقایسه ساخت بیمارستان در ایران با کشورهای همسایه نیز گفت: « بههرحال ساخت بیمارستان در کشور از سایر کشورها اثر میگیرد. وضعیت موجود تخت بیمارستانی در حال حاضر ۱/۷ به ازای هر هزار نفر است؛ اما هدفگذاری وزارت بهداشت ۲/۶ به ازای هر هزار نفر است و هنوز به این هدف نرسیدهایم. هدف ما این است که این فاصله را کم کنیم.»
در سال ۱۳۹۵، ۴۲۱ بیمارستان در سامانه سنجش کمی ایمنی بیمارستانها برای حوادث و بلایا با نام اختصاری FHSIشرکت کردند که در آن ایمنی کلی بیمارستانهای شرکتکننده ۴۳ درصد را نشان میداد. این سامانه این توانایی را به وزارت بهداشت میدهد تا ایمنی بیمارستانها را برای حوادث و بلایا بهصورت کمی و بر اساس یک ابزار و روشی استاندارد اندازهگیری کند. بر اساس همان مشارکت سال ۹۵ در سامانه FHSI سه شاخص ایمنی بیمارستانی یعنی ایمنی عملکردی، غیرسازهای و سازهای در کشور و در بین بیمارستانهای مشارکتکننده به ترتیب ۴۱ درصد، ۴۷ درصد و ۴۲ درصد است.
بیمارستانهای فرسوده، دغدغه مجلسیها
محسن فتحی، عضو فعلی هیئترئیسه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی غیرمقاوم بودن و فرسودگی بیمارستانها را یکی از دغدغههای جدی در زمان بحران بهویژه زلزله دانسته و به خبرگزاری خانه ملت میگوید: « زلزله احتمالی، تهران را تهدید میکند و بیمارستانها و مراکز درمانی هم جزء اولین مراکزی هستند که باید در زمان بحران خدماترسانی کنند بنابراین باید مقاومسازی و نوسازی آنها موردتوجه جدی قرار گیرد. حوزه بهداشت فقط ویروس کرونا نیست و مباحث و مشکلات دیگری مانند فرسودگی و ناایمن بودن بیمارستانها وجود دارد که باید آنها را پیگیری کرد البته پیگیریها نباید در زمان رخداد حادثهای مطرح و سپس در بازه زمانی کوتاه فراموش شود.» نماینده مردم سنندج، دیواندره و کامیاران در مجلس شورای اسلامی با انتقاد از کمتوجهی به تقویت زیرساختها در طرح تحول سلامت بیان میدارد: « در طرح تحول سلامت بودجههای زیادی صرف پروژههای عمرانی شد و در برخی موارد ساختمانهایی ساخته و ایجاد شد که توجیهی نداشتند و میتوانستیم زیرساختها را تقویت کنیم اما متأسفانه به تقویت زیرساختها کمتر توجه شد. باید بر اساس اصول و قواعد سازمان ملی استاندارد فرمهایی طراحی و تهیه و بازرسیهای مداوم از بیمارستانها در دستور کار قرار گیرد البته بخش دولتی باید بودجهای را برای نوسازی و مقاومسازی بیمارستانها پیشبینی کند؛ باید حتی جان یک انسان برایمان مهم باشد و از خطرات احتمالی ناشی از فرسودگی و عدم ایمنی پیشگیری شود. مجلس نیز باید به تصویب و تنقیح قوانین این حوزه توجه کند و دستگاههای اجرایی هم باید اجرای قوانین را در دستور کار قرار دهند. »
طرح تحول سلامت قرار بود با بهرهگیری از هزاران میلیارد تومان منابع عمومی کشور، به تأسیس بیمارستانهای دولتی جدید و مطابق با الزامات روز کمک کند اما در بسیاری از استانهای کشور در ۴۰ تا ۵۰ سال اخیر هیچ بیمارستان جدید دولتی ساخته نشده است. موضوعی که سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز درباره آن میگوید: « توزیع عادلانه امکانات و زیرساختها در برخی مناطق اصلا مناسب نیست. بهطور مثال در برخی استانها با جمعیت زیر یکمیلیون نفر، تعداد تخت به جمعیت ممکن است سه برابر مناطق دیگر باشد. در حاشیه تهران، با جمعیت یک و نیم میلیون نفری حتی ممکن است یکتخت بیمارستانی هم نداشته باشیم و در مناطق دیگری با جمعیت ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار نفر، تخت بیمارستانی بیشتری داریم. »
پیشتر نیز احمد حمزه، عضو هیئترئیسه کمیسیون بهداشت و درمان در مجلس دهم از ضرورت تسریع در روند جایگزینی بیمارستانهای فرسوده خبر داده و به خبرگزاری خانه ملت گفته بود: « بیمارستانها باید در زمان بحران و زلزله آخرین مکانی باشند که تخریب میشوند. این مراکز باید در زمان بحران به آسیبدیدگان خدماترسانی کنند بنابراین نیاز است در روند جایگزینی بیمارستانهای فرسوده تسریع شود. اغلب بیمارستانها و مراکز درمانی پایتخت فرسوده هستند و استحکام لازم را ندارند بنابراین نیاز است سریعتر برای آنها چارهاندیشی شود.» وی با بیان اینکه اغلب بیمارستانهای تهران تاب زلزله ۶ ریشتری را ندارند و برخی از آنها نیز بر روی گسل زلزله قرار گرفتهاند برنامهریزی برای تکمیل روند جایگزینی بیمارستانهای فرسوده تهران تا ۱۴۰۴ را بسیار مثبت ارزیابی کرده و در این زمینه خاطرنشان کرده بود: « انتظار میرود جایگزینی بیمارستانهای فرسوده سریعتر با همکاری استانداری، سازمان برنامهوبودجه و دانشگاههای علوم پزشکی تحقق یابد.»
اکبر رنجبر زاده عضو هیئترئیسه مجلس دهم نیز با بیان اینکه بیمارستانهای تهران تنها متعلق به مردم تهران نیست و بیماران بسیاری از استانهای مختلف کشور به تهران برای استفاده از خدمات درمانی مراجعه میکنند، گفته بود: « انتظارمی رود که بیمارستانهای تهران با عمر بیش از ۴۰ سال در دستورکار برای نوسازی و بازسازی قرار گیرند. نمیتوان نسبت به ساخت بیمارستانهای جدید و نوسازی بافت فرسوده درمانی بیاهمیت بود، زیرا اگر بحرانی مانند زلزله در تهران رخ دهد، نهتنها مردم بسیاری جان خود را از دست میدهند بلکه ساختمانهای فرسوده بسیاری همانند مراکز درمانی نیز تخریب شده و در این شرایط نمیتوان در امدادرسانی اقدامات قابل قبولی را انجام داد. » این نماینده مجلس دهم، مقاومسازی و بهسازی مراکز درمانی را سیاست موردتوجه مسئولان طی چند سال گذشته دانسته که در مقاطع مختلف به دست فراموشی سپرده شده است. وی در ادامه به بیان دلایل این کمتوجهی اشاره کرده و بیان داشته « در پایتخت به دلیل مشکلات اعتباری و هزینههای بالای ساختوساز و نبود فضای کافی برای ساختوسازهای جدید، بحث ایجاد بیمارستانهای جدید خیلی موردتوجه مسئولان نبوده است؛ ازاینرو به دلیل نبود اعتبارات بخش نوسازی بافت فرسوده درمانی در اولویتهای بعدی قرار گرفته است. »
بیمارستانهایی که باید موزه شوند!
محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار با ابراز نگرانی از تکرار حوادثی همچون انفجار کلینیک سینا مهر به خبرگزاری ایلنا میگوید: « حادثه انفجار کلینیک سینامهر، مرکزی که فعالیتهای درمانی را در یک ساختمان مسکونی و نه یک بیمارستان واقعی متمرکز کرده بود، یادآور بحرانی است که مدتها گریبان بیمارستانهای دولتی و مراکز درمانی متعلق به دانشگاهها را گرفته است. تعدادی از بیمارستانهای کشور نزدیک به ۸۰ سال عمر دارند و هرلحظه ممکن است که به دلیل زلزلههای بزرگمقیاس تخریب شوند. جالب اینجاست که عموم بیمارستانهای فرسوده از فقر تجهیزات ضد حریق پیشرفته و سیستم هوشمند اعلام حریق رنج میبرند؛ درحالیکه این امکانات ابتدایی بیمارستانهای استاندارد است. در همین حال این بیمارستانها با سقف کاذب بیکیفیت که خود حریق را تشدید میکنند پوشیده شدهاند، راهروهای آنها باریک هستند و به دلیل طراحی قدیمی امکان خروج فوری را هم ندارند. » شریفی مقدم معتقد است عمده بیمارستانهای تهران ایمنی لازم را ندارند و وزارت بهداشت باید هر چه سریعتر به بحرانی که گریبان این بیمارستانها را گرفته است ورود کند.وی گفت : « اوضاع برخی بیمارستانهای خصوصی و متعلق به نهادها و سازمانهای شبهدولتی خوب نیست؛ بااینحال بیمارستانهای جدید توسط آنها ساخته میشوند. بهصورت کلی، بیمارستانهایی که بیشتر از ۳۰ سال عمر دارند باید جایگزینی را داشته باشند. بنابراین غالب بیمارستانهای دانشگاهی باید به موزه تبدیل شوند و بهجای آنها بیمارستانهای جدید ساخته شوند. بیمارستانهایی که پیش از انقلاب ساخته شدهاند دیگر قابلاستفاده نیستند و باید هر چه سریعتر برای آنها جایگزین پیدا کرد.»
دبیر کل خانه پرستار، ایمنسازی بیمارستانهایی را که بنای آنها بهشدت فرسوده است را تنها مرهمی دانسته که دردی را دوا نخواهد کرد و چهبسا تنها وقوع حادثه را به تأخیر بیندازد.
نبود بودجه، بزرگترین مانع بر سر راه مقاومسازی
امیر محمود زاده، عضو هیئتعلمی و رئیس پژوهشگاه مهندسی بحرانهای طبیعی شاخص پژوه در گفتوگو با « رسالت » بیمارستانها و مراکز درمانی را جزءساختمانهای مؤثر در امداد و نجات دانسته که باید سطح سرویسدهی بیوقفه داشته باشند. وی در خصوص فرسودگی بیمارستانها و مراکز درمانی میگوید: « متأسفانه بیشتر بیمارستانهای کشور در برابر بارهای جانبی مثل زلزله، مقاومت و پایداری ندارند. دلیل این موضوع این است که بسیاری از تغییراتی که در آییننامههای جدید اعمال شده در اجرای ساختمانها دیده نشده است. شما در زلزلههای مختلف کشور طی ۲۰ سال گذشته شاهد بودید که ساختمانهای بیمارستانها که جزء مهمترین ساختمانها هستند، خود از لیست خارج میشوند چراکه در طراحی، محاسبه، نظارت و بالاخص در اجرا ضعفهای زیادی را دارا میباشند. بنده پروژه مهمی را سالها پیش برای بیمارستانهای کشور انجام دادم که در آن مدلی را به نام ارزیابی آسیبپذیری سریع لرزهای ساختمانها طراحی کردم. در آن پروژه معلوم شد ۵۰ در صد از بیمارستانهای وضع موجود در برابر بارهای زلزله مقاوم نیستند و باید مقاومسازی مرمت و تعمیر بشوند. »
محمود زاده عدم وجود بودجه لازم را بزرگترین مانع بر سر راه مقاومسازی و ایمنسازی ساختمانهای بیمارستانی میداند و در این زمینه میگوید: « وزارت بهداشت و سازمان تأمین اجتماعی بودجه لازم برای پیادهسازی طرحها و ایدههای مقاومسازی روی ساختمانهای موجود را ندارند. » وی در خصوص بودجه میلیاردی طرح تحول سلامت نیز بیان میدارد:
« بنده فکر میکنم این بودجهها در جای درست خود هزینه و مدیریت نمیشوند. ما نباید ساختمانهایی داشته باشیم که بلافاصله چند ساعت یا چند سال بعد از ساخت دچار مشکل شوند. امسال ساختمانی را افتتاح میکنیم و سال بعد با اولین زلزله فرو میریزد. میخواهم بگویم یا ساختار نظارتی ما اشتباه است یا ساختار تخصیص بودجه اشتباه است یا ساختار اجرا اشتباه است. »
وی موضوع مقاومسازی بیمارستانها و مراکز درمانی را مستلزم همکاری و هماهنگی بین سازمانها و نهادهای مختلف ازجمله وزارت بهداشت، سازمان تأمین اجتماعی، سازمانهای نظاممهندسی و شرکتهای بیمه دانسته و در خصوص بیتوجهی به این مهم میگوید: « علت این بیتوجهی این است که در حال حاضر وجود بحرانهای مختلف ازجمله مسئله کرونا ذهن مدیران ما را درگیر کرده است و کسی برای این موضوعات وقت نمیگذارد و گویا جزء اولویتهای مدیران حوزه بهداشت و درمان نیست.»
دوگانگی در مدیریت برنامههای مقاومسازی بین بخش دولتی و خصوصی
فرهاد بهنام فر، عضو هیئتعلمی دانشگاه صنعتی اصفهان هم در گفتوگو با « رسالت » بیمارستانها را خط مقدم سرویسدهی در زمان بحرانهای طبیعی دانسته و میگوید: « در مدیریت بحران، بیمارستان تعریفی دارد و آن مرکز اولیه سرویسدهی به کسانی است که از بحرانهای طبیعی مثل سیل، زلزله، توفان و غیره آسیب دیدهاند. با این تعریف تأمین ایمنی این مراکز همیشه باید در اولویت باشد. ساختمان رفتارش اینطور است که بهمرور ازلحاظ استحکام اصول اسکلت یا کارکرد تأسیسات و فضاها، ایمنیاش کاهش پیدا میکند. چنانچه این روند کاهشی را بهصورت یک منحنی با زمان ترسیم کنیم، زمانی که این ایمنی از یک حدی پایینتر برود دیگر آن ساختمان قابلاعتماد نیست و نمیتواند وظیفه خود را در خط مقدم مقابله با بحران بهدرستی ایفا کند.»
این استاد دانشگاه، مشکل فعلی برنامههای مقاومسازی را در این میداند که در آنها تنها به بیمارستانهای دولتی توجه شده است و بیمارستانهای خصوصی که درصد بالایی را به خود اختصاص دادهاند در این برنامهها جایی برایشان دیده نشده است: « بیمارستانها از سال ۸۱ بهصورت سازماندهی شده یعنی با آییننامه مشخص، با مصوبه قانونی معین و بودجه مشخص در دستور کار مقاومسازی قرار گرفتند. البته قبل از آنهم بهصورت پراکنده این کار انجام میشد. سازوکار آنهم به لحاظ فنی و کارفرمایی کاملا پیشبینی و کمکم این کار عملیاتی شد یعنی تعداد زیادی از بیمارستانها مقاومسازی شدند ولی مشکل در این بود که تمام این برنامهها مربوط به بخش دولتی بیمارستانها میشود. میدانید که درصد بالایی از بیمارستانهای ما متعلق به بخش خصوصی است و اگرچه اینها به لحاظ مقررات بهداشتی تابع مقررات کلی وزارت بهداشت هستند ولی در بحث بودجه و مقاومسازی فرض بر این است که اینها مستقل عمل میکنند و خودشان هر برنامهریزی هست را انجام میدهند. متأسفانه این دوگانگی در مدیریت این قضیه بین بخش دولتی و خصوصی وجود دارد. در بخش دولتی تا به الان نسبتا بد عمل نشده و روی تعداد زیادی از بیمارستانها کار شده است. البته وزارت بهداشت پروتکلهای خاصی مثل بازدیدهای ادواری برای این قضیه دارد ولی مشکل بحث مالی است. قاعدتا در این قسمت چون آنها مستقل عمل میکنند حالا مستقل نه به این معنا که کاملا همه اموراتشان را خودشان انجام بدهند؛ مثلا در ارتباط با داروها و دستگاههای خاص، بههرحال دولت تسهیلاتی را برایشان قائل میشود ولی آنجایی که به ساختمان و اسکلت و اینجور چیزها مربوط میشود، ازنظر مالی بهصورت مستقل عمل میکنند. به نظر نمیآید فشار خاصی از طرف وزارت بهداشت به بیمارستانهای خصوصی آورده بشود یا درخواست مواکدی ازشان بشود که حتما فلان کارها را انجام بدهید. حداقل تابهحال چنین روندی وجود نداشته است. »
بهنام فر هزینه کردن بودجه را برای هر دو امر بهسازی و مقاومسازی و تأسیس ساختمانهای جدید لازم دانسته و میگوید: « یک مثال در این مورد بزنم شما فرض کنید از خودرویی استفاده میکنید، این خودرو هرچند وقت یکبار بازدیدهای خاصی را لازم دارد که باید بهطور مرتب انجام بشود و چنانچه به هر دلیل شما این کار را انجام ندهید بعدها باید چند برابر هزینه آن بازدیدها هزینه پرداخت بکنید. در مورد ساختمان هم دقیقا همینطور است منتها بعضی مواقع هزینه این عدم رسیدگی بسیار سنگینتر از آن است که بشود تصور کرد یعنی دقیقا معادل است با از بین رفتن جان انسانها. ما آخرین موردی که از این قضیه شاهد بودیم در زلزله استان کرمانشاه بود. در آن زلزله، بیمارستان دو سه تا از شهرهای این استان علیرغم نوساز بودن به این دلیل که با رعایت اصول و ضوابط فنی ساخته نشده بودند،خیلی بد عمل کردند. به نظر بنده به هر دو باید اهمیت داده شود. یعنی هم ساختمانهای فعلی نیاز به مراقبت ادواری دارند و هم ساختمانهای جدید باید ساخته بشوند چراکه ما بیمارستان خیلی کم داریم. »
وی قراردادی را که طی یکی دو سال اخیر با حمایت برنامه عمران سازمان ملل منعقد شده است را اتفاق جدید و خوبی دانسته و میگوید: « دو سه استان در این قرارداد برای اینکه بیمارستانهایشان به لحاظ لرزهای بررسی و ارزیابی اولیه شوند در نظر گرفته شدهاند و درنهایت بیمارستانهای دارای اولویت برای موضوع مقاومسازی انتخاب میشوند. »
بیمارستان , بیمارستان های فرسوده
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.