|مهسا شمس|
خبر عدم فعالیت‌شان هم مانند اجازه فعالیت‌شان جنجالی شد؛ هاتگرام و تلگرام طلایی را می‌گویم دو نسخه غیررسمی تلگرام که بعد از فیلترینگ تلگرام، برخلاف حکم قانونی فیلترشدن تلگرام و راه‌های دسترسی به آن، اجازه فعالیت داشتند و روز گذشته یکی از مدیران تلگرام طلایی و هاتگرام در تماس تلفنی با خبرنگار رسالت اعلام کرد که از ساعاتی دیگر سرورهای خود را خاموش می‌کنیم و تلگرام طلایی و هاتگرام از دسترس خارج می‌شوند.
کارشناسان حوزه IT ، مدیران پیام‌رسان‌های ایرانی و … بیشتر از اینکه با شنیدن این خبر خوشحال شوند، ناراحت شدند، چراکه یک بازه زمانی طلایی برای رشد پیام‌رسان های ایرانی در کشور و یک بازه زمانی طلایی برای افول کاربرِ فعال تلگرام و به تبع آن سقوط سهام آن را از دست دادیم و حالا که آب‌ها از آسیاب افتاده، تلگرام بیش از قبل قدرتمند شده و پیام‌رسان های ایرانی کمی دل‌سرد شدند. تصمیم بر این گرفته می‌شود که در ظهر یک روز آفتابی مدیر تلگرام طلایی در گفت‌وگو با یک خبرنگار اعلام کند ما به قانون تمکین كرده و از این به بعد سرورهای خود را خاموش و اپلیکیشن‌ها را از دسترس مردم خارج می کنیم!

درست است که مي‌گويند ماهي را هر وقت از آب بگيريد تازه است ولي بايد ديد اين تازگي به چه قيمتي به‌دست مي‌آيد؟ اجازه فعاليت به نسخه‌هاي فارسي تلگرام آن هم بعد از ابلاغ حکم قضائي مبني بر اينکه تلگرام و راه‌هاي دستيابي به آن از فلان تاريخ بايد مسدود شود، مي‌تواند ناديده گرفتن يک حکم قضائي باشد براي هر نهادي که مورد خطاب نامه بود لازم‌الاجرا به شمار مي رفت.
در شرايطي که کاربران و کارشناسان بسياري در مورد فعاليت تلگرام طلايي و هاتگرام اعتراض داشتند (هم به دليل نا امن بودنشان هم به دليل اينکه فعاليت اين دو کلاينت نقض حکم قضائي است) نهادهايي ازجمله شوراي عالي فضاي مجازي، سازمان پدافند غيرعامل و … براي جلوگيري از فعاليت اين دو نسخه فارسي تلگرام وقت تعيين مي‌کردند و بهانه‌هاي از جنس جدايي اين نسخه‌ها از تلگرام، جايگزين کرد يک نسخه فارسي به جاي تلگرام براي پشتيباني اين نسخه‌ها و … براي چشم پوشي از يک حکم قانوني مي‌تراشيدند.
حدود يک سال رسانه‌ها هر روز منتظر اين بودند که نهادهاي مربوطه چه روزي براي عدم فعاليت اين دو نسخه اعلام مي‌کنند. يک روز رئيس شوراي عالي فضاي مجازي مي گفت آخر فلان روز اين دو نسخه بايد فعاليت خودشان را متوقف کنند و روز ديگر رئيس سازمان پدافند غيرعامل مي‌گفت از اين تاريخ اين دو نسخه ديگر اجازه فعاليت ندارند و بعد از تمام شدن هرکدام از اين بازه‌هاي زماني مي‌ديديم که اين دو نسخه قوي‌تر از قبل با اضافه کردن بخش‌هاي جديدي مانند تلويزيون آنلاين و … به فعاليت خود ادامه مي‌دهند! اين همه بايد و اما و شايد و اگر تنها براي اجراي يک حکم قانوني بود و بس! حکمي که مسئولان مربوطه آن را دست گرفته بودند و با پنبه سر مي بريدند، تلگرام را فيلتر کردن ولي راه‌هاي دستيابي به آن مانند فيلترشکن ها و نسخه هاي فارسي تلگرام را باز گذاشتند و به نحوي رفتار کردند که گويي دست اندرکاران اين حوزه را به مرگ گرفتند که به تب راضي شوند!
اجازه فعاليت به تلگرام طلايي و هاتگرام نمونه‌اي از مديريت با رانت و بدون کارشناسي در کشور است که نه‌تنها ضربه هاي جبران ناپذيري به جامعه و به‌ويژه حوزه هاي تخصصي مي‌زند بلکه افرادي را هم که سعي دارند در قالب شرکت‌هاي خصوصي به عرصه‌هاي چون فناوري وارد شوند را نا اميد و دل‌سرد مي‌کنند.
تصميم گرفتيم با مديران پيام‌رسان هاي ايراني گفت‌و‌گويي داشته باشيم تا هم واکنش‌شان را نسبت به خبر از دسترس خارج شدن تلگرام طلايي و هاتگرام سوال کنيم و هم ببينيم آيا اين از دسترس خارج شدن نسخه‌هاي فارسي تلگرام مي‌تواند دردي از مشکلات پيان رسان‌ها که بارها در رسانه هاي مختلف به عنوان يک پروژه بومي ياد شده اند دوا کند يا خير؟

محسن غفاري مدير پيام‌رسان ايتا در گفت‌وگو با رسالت گفت: پيام‌رسان هاي ايراني دردي براي دوا شدن نداشتن ولي از دسترس خارج شدن اين دو نسخه فارسي هم فايده‌اي براي ادامه فعاليت پيام‌رسان‌هاي ايراني هم نداشت.
وي افزود: بايد بررسي شود که هدف از اين کار چه بوده است؟ اگر هدف اين بوده است که مخاطب به پيام‌رسان هاي ايراني برگردد و دسترسي دشمن را از اطلاعات خارج کنيم که بايد بگويم نه اين هدف محقق نشده است.
غفاري گفت: اين دو نسخه مخاطبي نداشتند که الان بگوييم با از دسترس خارج شدن آنها اتفاق بزرگي رخ مي دهد چراکه چندي پيش گوگل‌پلي اين دو نسخه را از روي گوشي‌هاي کاربران پاک کرد و به همين دليل تعداد بسياري از کاربران از همان روزها تصميم گرفتند ديگر از اين اپليکيشن ها استفاده نکنند.
مدير ايتا تصريح کرد: يک ماه پيش که گوگل‌پلي اين نسخه ها را بست ما رشد به نسبت خوبي داشتيم. حدود ۱۵۰ هزار نفر به سمت ايتا کوچ کردند به همين دليل مي‌گويم که الان ديگر بود و نبود اين دو فايده‌اي ندارد چون کاربران يا کوچ کردند به سمت پيام‌رسان‌هاي ايراني يا رفتند سراغ پوسته‌هاي ديگر تلگرام.
وي گفت: هنگامي‌که تلگرام فيلتر شدن تلگرام قابليت پروکسي را نداشت، همان موقع بود که دوروف مدير تلگرام اعلام کرد مي‌خواهد تکنولوژي شبيه تکنولوژي بلاک‌چين را بر روي نرم افزار خود فعال کند، البته من همان موقع هم گفتم که اين صحبت يک لاف است چراکه تکنولوژي بلاک‌چين را هيچ فردي نتوانسته راه‌اندازي کند اما منظور دوروف همين قابليت پروکسي داخل اپليکيشن بود که الان هم فعال شده است.
غفاري ادامه داد: رئيس مرکز ملي فضاي مجازي بايد در اينجا پاسخگو باشد که چرا در مقابل اجراي حکم قضائي فيلترينگ تلگرام ايستادگي کرد و گفت تلگرام طلايي و هاتگرام از تلگرام جدا مي شوند و امروز چرا نشدند؟ چرا با تدبير نا تدبيري کاري کردند که مردم در تلگرام بمانند تا تلگرام بتواند فناوري خود را گسترش بدهد و به جايي برسيم که ديگر مقابله با تلگرام و فيلترش سخت شود.
مدير ايتا خاطرنشان کرد: چرا از همان روزهاي اول گوگل‌پلي اين نسخه هاي فارسي تلگرام را از دسترس خارج نکرد؟مثل روز روشن است که اين کلاينت‌ها براي باقي نگه داشتن کاربران در اين فضا مدتي بايد فعاليت مي‌کردند و حالا که تلگرام جان دوباره گرفته، تکنولوژي هاي جديد خود را اجرا کرده ديگر بايد اين نسخه ها کم کم از دسترس مردم خارج شود و تنها تلگرام باقي بماند.
وي ادامه داد: مدير تلگرام طلايي بارها ادعا کرده است که ما روزي از تلگرام جدا مي شويم و اين جدايي هم به نحوي انجام مي شود که کاربر اصلا متوجه جدايي تلگرام طلايي و هاتگرام از تلگرام نشود اما امروز مي‌بينيم که اين دو نسخه کامل از دسترس خارج شده و به گفته خود اين مديران قرار است يک نسخه بومي وارد بازار شود، اين صحبت با صحب هاي قبلي اين مديران تناقض دارد.
غفاري يادآور شد: به غير از رئيس مرکز ملي فضاي مجازي، رئيس قبلي قوه قضائيه هم بايد در مورد اين موضوع پاسخگو باشد که چرا فريب حرف هاي اين افراد (مديران تلگرام طلايي و مديران وزارت ارتباطات) را خورده است و حتي حاضر نشد با مديران پيام‌رسان‌هاي ايراني يک جلسه داشته باشد تا ما اصل ماجرا را براي او توضيح دهيم.

مرتضي رحيمي مدير پيام رسان سروش نيز در گفت و گو با رسالت گفت: مسلما از دسترس خارج شدن تلگرام طلايي و هاتگرام فايده اي براي پيام رسان هاي ايراني ندارد، همان سال گذشته هم در جلسات اين موضوع را گفتيم و عنوان کرديم نمي شود که اين دو نسخه از تلگرام جدا شوند و يا هرچيز ديگري که ادعا مي کنند ولي انگار برخي از دوستان برخلاف اينکه توجيه هم مي شدند نمي خواستند اين مطالب را به مرحله اجرا برسانند.
وي افزود: خوب است که اين پرونده در حد همين خبر بسته نشود و بررسي شود هزينه هاي کلاني که براي اين پروژه شد است چه مي شود؟ چرا اصلا اين دو نسخه ادامه ندادند تا از تلگرام جدا شوند؟دو نسخه اي که در ابتدا دو پوسته عادي بودند و با حمايت برخي ها
توانستند انقدر رشد کنند.
رحيمي تصريح کرد: بايد بررسي شود که پيام رسان‌هايي که در اين حوزه دارند کار مي کنند و يک وام پنج‌هزار ميلياردي (رقمي که بايد با درصد بانکي‌اش بازگردانده شود) گرفتند چرا بايد آنقدر مورد هجمه قرار بگيرند و دو نسخه‌اي که آنقدر از آنها حمايت شد و کار مثبتي هم انجام ندادند چرا بايد اين‌گونه راحت فعاليت کنند و يک روزي هم بگويند که ديگر فعاليت نمي‌کنيم، در واقع بايد اين مسير سرمايه‌گذاري شفاف‌سازي شود.
مدير پيام رسان سروش تصريح کرد: از روز گذشته که هاتگرام و تلگرام طلايي از دسترس خارج شد حدود ۶۰ الي۷۰ درصد بازگشت رجيستري داشتيم، البته اگر قبل از اين روز گوگل اين دو نسخه را نبسته بود قطعا بازگشت کاربر بيشتري را شاهد بوديم.مهدي انجيدني مدير پيام‌رسان گپ نيز در گفت‌و‌گو با رسالت گفت: بايد بررسي شود و ديد که اجازه فعاليت دادن به تلگرام طلايي و هاتگرام ارزشش را داشت که الان تلگرام بتواند آنقدر قدرتمند شود و جلوي ما ايستادگي کند؟
وي افزود: بايد برررسي شود چه افرادي در کشور اجازه چنين کارهايي را دادند و نگذاشتند که آن زمان طلايي براي پيام رسان‌هاي ايراني ايجاد شود و اين فرصت را به تلگرام دادند.
مدير گپ ادامه داد: الان اگر حتي بخواهيم تلگرام را هم ببنديم ديگر حايز اهميت نيست چون تلگرام در اين يک‌سال توانست سرمايه اش را افزايش بدهد و بيشتر اطلاعات ايراني ها را جذب کند و… به همين دليل است که مي‌گويم يکسري از مسئولان بايد در اين‌باره پاسخگو باشند.
وي تاکيد کرد: مسئولان بايد به اين چهار سوال پاسخگو باشند؛ يک، اينکه يک‌بار براي هميشه بايد گفته شود که چه کسي مسئول اجازه دادن فعاليت تلگرام طلايي و هاتگرام بوده است؟
دو، اينکه چه اهدافي پشت اين دستور بود؟ سه، اينکه آيا به اين اهداف رسيدند يا خير؟ چهار، اينکه چه مقدار براي اين پروژه هزينه شده است؟پنج، اينکه اين مضراتي که به‌وجود آوردند و آسيب‌هايي که زدند را چه کسي جواب مي‌دهد؟
انجيدني گفت: قوه قضائيه بايد اين موضوع را تحليل و بررسي کند که با اين همه هزينه و خسارت، ما به چه رسيديم و چه به‌دست آورديم؟ آيا اصلا اين تصميم کارشناسانه بود يا از روي رانت بوده است؟
***
حال با گذشت حدود يک‌سال و نيم از فيلتر تلگرام و فعاليت تلگرام طلايي و هاتگرام و کناره‌گيري اين دو نسخه فارسي تلگرام بايد بررسي شود که چرا دستور قضائي فيلترينگ تلگرام به درستي در کشور اجرا نشد؟ چرا بازه زماني که يک دوره طلايي براي پا گرفتن پيام‌رسان‌هاي ايراني بود به‌واسطه تلگرام طلايي و هاتگرام از پيام‌رسان‌هاي ايراني گرفته شد و در اختيار تلگرام قرار داده شد تا تلگرام بتواند به واسطه نگه داشتن کاربر در فضاي خود بر ارزش سهام‌اش اضافه کند و به قدري قدرتمند شود که ديگر مقابله کردن با آن کار راحتي نباشد؟
با وجود اينکه طراحي و ارائه پوسته هاي تلگرامي جرم محسوب مي‌شود و شرکت‌هاي توليد کننده اين پوسته‌ها بايد تحت پيگرد قانوني قرار بگيرند، چرا به تلگرام طلايي و هاتگرام اجازه فعاليت دادند و از آنها هم حمايت کردند؟